Chiński buddyzm - chan

Dzieje rozwóju i upadeku szkoły chan - uwagi wstępne

Chiński buddyzm - chan

Beata Szymańska

CHIŃSKI BUDDYZM - CHAN

ISBN: 978-83-7505-219-0

wyd.: WAM 2009


Spis treści
Podziękowanie 5
Uwagi wstępne 7
Chan — jedna ze szkół buddyzmu11
Sutry 29
Buddyzm chan i taoizm 41
Początki buddyzmu chan 52
Szósty Patriarcha Huineng 68
Szkoła północna i szkoła południowa — prawdziwa historia sporu 94
Następcy Huinenga — Mazu, Nanquan i Zhaozhou 103
Koany i mistrz Linji 123
Pięć Domów i Siedem Szkół 141
„Świeccy wyznawcy” 163
Buddyzm chan w okresie Song — rozkwit i upadek 168
Buddyzm chan i sztuka 182
Bibliografia 203



Uwagi wstępne

Książka o buddyzmie chan jest pewną próbą przybliżenia polskiemu czytelnikowi jednego z nurtów chińskiego buddyzmu, ciągle u nas mało znanego, a zasługującego z pewnością na uwagę.

Od wielu lat ukazują się w Polsce opracowania (a także pewne teksty źródłowe) związane z buddyzmem zen, który powstał w Japonii jako kontynuacja właśnie buddyzmu chan i istnieje tam do dzisiaj. Utrwalił się więc obecnie w naszym kraju pewien wzorzec zapisywania japońskich terminów, takich jak właśnie zen, satori czy koan, według systemu dostosowanego do wymowy angielskiej.

Najpoważniejszy problem wiąże się z samą nazwą chan. Jest to termin chiński, a jego źródłosłów zostanie podany niebawem. Jednak we współczesnej literaturze przedmiotu bardzo często stosowana jest japońska wersja wyrazu: zen. Tak jest m.in. w pracach Daisetsu Teitaro Suzukiego, także w wielkiej monografi i Heinricha Dumoulina Zen — Geschichte und Gestalt1. W polskich opracowaniach poświęconych temu nurtowi tak pisze m.in. Agnieszka Kozyra w książce Filozofi a zen2.

Jednak w nowszych opracowaniach, kiedy mowa jest o Chinach, stosuje się termin chan3. Właśnie takie postępowanie wydaje mi się słuszne. Stosowanie terminologii japońskiej wtedy, kiedy pisze się o ważnym elemencie całej kultury Chin nie powinno mieć miejsca. Tak więc w tej książce stosuję termin chan, z wyjątkiem cytatów, zwłaszcza pochodzących z opracowań w języku polskim.

Jeśli chodzi o transkrypcję terminów chińskich w wydawanych w Polsce publikacjach związanych z Chinami, to jak na razie panuje tutaj zamieszanie. Dawniejsze opracowania przyjmowały najczęściej transkrypcję stosowaną w literaturze anglojęzycznej — tzw. system Wade -Gilesa. W niektórych pracach pojawiały się też próby spolszczenia terminów4.

Obecnie jednak przyjmuje się w Polsce, podobnie jak w większości krajów Zachodu, zapis języka chińskiego w pinyin. Jest to zlatynizowana wersja słów chińskich wymawianych w dialekcie pekińskim języka mandaryńskiego. W tej książce zastosowany został właśnie taki zapis, z pewnymi nielicznymi wyjątkami. Są bowiem terminy, których zapis już się w Polsce przyjął. Należy do nich np. często w tej książce przywoływany termin Tao i konsekwentnie taoizm i taoiści (prawidłowy zapis w pinyin to dao).

Dla ułatwienia czytania podaję — ogólnie — zasady wymowy. W języku polskim litery chińskie w zasadzie wymawia się tak, jak pisze, z wyjątkiem:

  • b, które wymawia się jak p,
  • c jak c z przydechem,
  • d jak t,
  • g jak k,
  • j jak ć,
  • k jak k z przydechem,
  • p jak p z przydechem,
  • q jak ć z przydechem,
  • r jak ż (na początku wyrazu),
  • t jak t z przydechem,
  • w jak ł,
  • x jak ś,
  • y jak j,
  • z jak c,
  • zh jak cz,
  • ch jak cz z przydechem,
  • sh jak sz,
  • -ui jak łej,
  • -ong jak ung,
  • -ian jak jen.

Innym problemem jest datowanie. W dawnych Chinach wszelkie datowanie było nieścisłe i niepewne. Tradycyjnie wydarzenia określane są przez (przejmowane najczęściej od nazw panujących dynastii) nazwy okresów historycznych i niekiedy tak właśnie jest w tej książce. Dlatego też podaję ramy czasowe tych okresów, o których tutaj mowa:

  • Dynastia Sui 581-618
  • Dynastia Tang 618-907
  • Dynastia Song (Północna) 960-1127
  • Dynastia Song (Południowa) 1127-1279
  • Dynastia Yuan 1271-1368.

1 H. Dumoulin, Zen — Geschichte und Gestalt, Bern 1959. Odwołując się do tej książki, korzystałam z jej angielskiej wersji — Zen Buddhism. A History, vol. 1: India and China, trans. J. W. Heisig, P. Knitter, Bloomington 2005.

2 A. Kozyra, Filozofi a zen, Warszawa 2004.

3 Zob. B. Faure, Chan Insights and Oversights. An Epistemological Critique of the Chan Tradition, Princeton, NJ 1996, oraz Sudden and Gradual. Approaches to Enlightenment in Chinese Thought, ed. by P.N. Gregory, Delhi 1991.

4 Taka wersja była zrealizowana w książce Czuang-tsy, Prawdziwa księga południowego kwiatu, tłum. W. Jabłoński, J. Chmielewski, O. Wojtasiewicz, Warszawa 1953.

opr. aw/aw

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

reklama

reklama

reklama

reklama