Kościół a postęp. Edukacja ekologiczna

Hanna  Nieciecka

KOŚCIÓŁ  A  POSTĘP  -  EDUKACJA  EKOLOGICZNA

Treści programowe ścieżki: przyczyny i skutki niepożądanych zmian w atmosferze, biosferze, hydrosferze i litosferze.

Zamierzone osiągnięcia: uczeń wie, co to jest postęp; umie przedstawić ambiwalentność postępu; potrafi uchwycić ludzki i religijny wymiar postępu.

Czas trwania zajęć: 2x45 minut.

Metody, techniki i formy:

• modlitwa,
  
• czytanie Pisma św.,
  
• zapoznanie z treścią wybranych dokumentów Kościoła dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
  
• pogadanka,
  
• ilustracje,
  
• grupowa praca z tekstem.
  

Materiały:

• fragment encykliki papieża Jana Pawła II Rademptor hominis (załącznik 1),
  
• fragment encykliki papieża Pawła VI Populorum progressio (załącznik 2),
  
• dekalog św. Franciszka z Asyżu (załącznik 3),
• Pismo św. (Rdz 1,28b),
  
• Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym KDK: KDK 37 (załącznik 4),
  
• KDK 38 (załącznik 5),
• krzyżówka dla każdego ucznia (załącznik 6),
  
• sentencja Alfreda Nobla: "Postęp ma dwa oblicza".
  

Uwagi:

• uczniowie po wejściu do klasy tworzą pięć zespołów i zajmują miejsca przy wybranych stanowiskach pracy;
  
• w pierwszym etapie będą pracowali samodzielnie, dopiero drugi etap lekcji to praca zespołowa.
  

I.  WPROWADZENIE

Katechezę rozpoczynamy od omówienia osiągnięć dzisiejszej cywilizacji, odwołując się do doświadczeń uczniów. Po swobodnych wypowiedziach, stawiamy pytania problemowe, na które uczniowie będą poszukiwać odpowiedzi w czasie dwóch jednostek lekcyjnych:

• Jaka jest wartość postępu?
  
• Czy można połączyć postęp z nauką Kościoła?
  
• Czy postęp zagraża człowiekowi?
  

II.  CZĘŚĆ  WŁAŚCIWA  LEKCJI

Katecheta przedstawia uczniom dokumenty soborowe, informując, iż Sobór Watykański II podjął problemy dotyczące postępu. Zostały one omówione w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym "Gaudium et spes", którą zatwierdzono 7 grudnia 1965 r.

Stanowisko Kościoła dotyczące postępu zawarte w KDK nr 34 brzmi: "Człowiek bowiem otrzymał zlecenia, aby rządził światem w sprawiedliwości i świętości, podporządkowując sobie ziemię ze wszystkim, co w niej jest".

Następnie wybrany uczeń czyta fragment Pisma św. (Rdz 1,28b): "Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi".

Uczniowie powinni wywnioskować, że postęp, czyli poprawa warunków bytowania człowieka, odpowiada zamierzeniom Boga, a więc Kościół wypowiada się o postępie w sposób pozytywny.

Należy jednak pamiętać, że postęp ma dwie strony. Katecheta przypomina zdanie wypowiedziane przez A. Nobla: "Postęp ma dwa oblicza".

Uczniowie w sposób ogólny podsumowują, co przynosi ludziom postęp - zapis na tablicy.

Osiągnięcia naukowe i techniczne to część wspólna rozwoju i zagłady cywilizacji. Na potwierdzenie tych wniosków uczniowie poszukują pozytywnych i negatywnych skutków postępu. Pracę wykonują samodzielnie w zeszytach.

W oparciu o pracę uczniów stwierdzamy, że postęp służy człowiekowi, ale nie zawsze jest on dla człowieka dobry.

Następnie prezentujemy obrazy i prosimy uczniów o komentarz: samolot pasażerski - bombowiec; komputer - grzyb bomby atomowej.

Stawiamy problem: Jeżeli postęp jest współdziałaniem z Bogiem, dlaczego zagraża człowiekowi? Poszczególne grupy otrzymują treść wybranych dokumentów do analizy i pytanie, na które udzielają odpowiedzi.

Grupa  I

Redemptor hominis (załącznik nr 1)

* Jakie warunki - według nauki Kościoła - potrzebne są do zaistnienia prawdziwego postępu?

* Odpowiedź: solidarność, sprawiedliwość społeczna.

Grupa  II

Populorum progressio nr 20-21 (załącznik nr 2)

* Kiedy, według nauki Kościoła, mamy do czynienia z prawidłowym rozumieniem postępu?

* Odpowiedź: ludzkie warunki życia; poszanowanie godności innych, wspólne dobro, uznawanie najwyższych wartości i samego Boga.

Grupa  III

Dekalog św. Franciszka z Asyżu (załącznik nr 3)

* W jaki sposób człowiek powinien czynić sobie ziemię poddaną?

* Odpowiedź: szacunek dla wszystkich stworzeń, bo każda rzecz i stworzenie posiada swoją wartość, ochrona środowiska naturalnego.

Grupa  IV

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym KDK 38 (załącznik nr 4)

* Na jakie źródła zagrożenia wskazuje Kościół?

* Odpowiedź: człowiek - egoizm grupowy lub indywidualny.

Grupa  V

Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym KDK 38 (załącznik nr 5)

* Z jaką rzeczywistością religijną łączy się postęp w Kościele?

* Odpowiedź: życie wieczne z Bogiem.

III.  PODSUMOWANIE

Zajęcia kończymy omówieniem pracy zespołowej. Przedstawiciele poszczególnych grup podają w punktach wyniki, które będą zapisem w zeszytach.

POSTĘP

Na zakończenie uczniowie rozwiązują krzyżówkę z hasłem (załącznik nr 6).

Literatura:

1. (red.) J. Chartyński, Podręcznik metodyczny do Katechizmu Religii Katolickiej, Warszawa 1983.
   
2. M. Wernerowa, 500 zagadek chemicznych, Warszawa 1983.
   

ANEKS

Załącznik nr 1 - Redemptor hominis

"Czy ów postęp, którego autorem i sprawcą jest człowiek, czyni życie ludzkie na ziemi pod każdym względem «bardziej ludzkim», «bardziej godnym człowieka»"? (...) Czy człowiek jako człowiek (...) również rozwija się i postępuje naprzód, czy też cofa i degeneruje w swym społeczeństwie".

* Jakie warunki, według nauki Kościoła, potrzebne są do zaistnienia prawdziwego postępu?

Załącznik nr 2 - Populorum progressio nr 20-21

"(...) będzie mógł w pełni dokonać się prawdziwy rozwój, polegający na tym, że zarówno jednostki, jak i ogół ludzi, przechodzą z mniej ludzkich warunków życia do warunków bardziej godnych człowieka (...) dość wyraźnym znakiem osiągnięcia bardziej ludzkich warunków życia są: najpierw przejście od nędzy do posiadania dóbr niezbędnych, przezwyciężanie klęsk społecznych, rozszerzanie się oświaty, zdobywanie kultury; następnie wzrost poszanowania godności drugich, nastawienie w duchu ubóstwa, współdziałanie dla dobra wspólnego, wola pokoju; uznanie przez człowieka najwyższych wartości i samego Boga jako ich twórcy i celu; na koniec i szczególnie, wiara, dar Boży, przyjęty przez ludzi dobrej woli oraz jedność wszystkich w miłości Chrystusa, który nas wzywa; abyśmy po synowsku uczestniczyli w życiu Boga żywego, Ojca wszystkich ludzi".

* Kiedy, według nauki Kościoła, mamy do czynienia z prawidłowym rozumieniem postępu?

Załącznik nr 3 - Pokój ze stworzeniem

1. Bądź człowiekiem wśród stworzeń, bratem między braćmi.
   
2. Traktuj wszystkie byty stworzone z miłością.
   
3. Tobie została powierzona ziemia jak ogród, rządź nią z mądrością.
   
4. Troszcz się o człowieka, o zwierzę, o zioło, o wodę i powietrze, aby ziemia nie została ich zupełnie pozbawiona.
   
5. Używaj rzeczy z umiarem, gdyż rozrzutność nie ma przyszłości.
   
6. Tobie jest zadana misja odkrycia misterium posiłku, aby życie napełniło się życiem.
   
7. Przerwij węzeł przemocy, aby zrozumieć, jakie są prawa istnienia.
   
8. Pamiętaj, że świat nie jest jedynie odbiciem twego obrazu, lecz nosi w sobie wyobrażenie Boga Najwyższego.
   
9. Kiedy ścinasz drzewo, zostaw choć jeden pęd, aby jego życie nie zostało przerwane.
   
10. Stąpaj z szacunkiem po kamieniach, gdyż każda rzecz posiada swoją wartość.
    

* W jaki sposób człowiek powinien czynić ziemię sobie poddaną?

Załącznik nr 4 - Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym KDK 37

"Pismo święte, z którym zgadza się doświadczenie wieków, poucza rodzinę ludzką, że postęp ludzki, będący wielkim dobrodziejstwem dla człowieka, przywodzi jednak z sobą niemałą pokusę: jeżeli bowiem zburzy się hierarchię wartości i pomiesza dobro ze złem, poszczególni ludzie i ich grupy zwrócą uwagę na własne sprawy, a nie na sprawy innych. Na skutek tego świat już nie przedstawia pola prawdziwego braterstwa, skoro wzmożona potęga człowieka grozi zagładą samemu rodzajowi ludzkiemu".

* Na jakie źródła zagrożenia wskazuje Kościół?

Załącznik nr 5 - Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym KDK 38

"Chrystus (...) działa w sercach ludzi mocą Ducha swojego, nie tylko budząc pragnienia przyszłego wieku, lecz tym samym też ożywiając, oczyszczając i umacniając te szlachetne pragnienia, dzięki którym rodzina ludzka zabiega o uczynienie własnego życia bardziej ludzkim i o poddanie całej ziemi temu celowi. (...) Wyzwala jednak wszystkich, żeby wyrzekłszy się miłości własnej i wprzęgnąwszy wszystkie siły ziemskie dla życia ludzkiego, nastawiali się na przyszłość, kiedy to ludzkość sama stanie się ofiarą Bogu miłą.

Zadatek tej nadziei i pożywienie na drogę zostawił Bóg swoim w tym sakramencie wiary, w którym składniki przyrody, wyhodowane przez ludzi, przemieniają się w Ciało i Krew chwalebną podczas wieczerzy braterskiego zespolenia i przedsmaku uczty niebiańskiej."

* Z jaką rzeczywistością religijną łączy się postęp w nauce Kościoła?

Załącznik nr 6

1. Też podjął problematykę ochrony środowiska naturalnego.
   
2. Święty patron ekologów.
   
3. Wszyscy mamy obowiązek je chronić.
   
4. "................. na dwa oblicza".
   
5. Podarował ludziom świat.
   
6. "Na .............. stworzył Bóg niebo i ziemię".
   
7. Zniszczyła Hiroszimę i Nagasaki w 1945 roku.
   
8. Jeden z darów Ducha Świętego.
   
9. Bóg pozostawił swoje .............. wszędzie, zwłaszcza w przyrodzie.
   

---

Hanna Nieciecka - katechetka w gimnazjum w Gdyni.

opr. ab/ab