Znaczenie Wielkiego Postu. Przejście z ciemności do światła

Przesłanie IV Niedzieli w roku „A

Od Środy Popielcowej przeżywamy szczególny okres poprzedzający Wielkanoc. Jest to ciąg czterdziestu dni, ma on nazwę wielkopostnej Czterdziestnicy. W liturgii i duchowości chrześcijańskiej jest on bardziej doniosły niż Adwent. Ogół ludzi ma pogląd, że jest to czas nabożeństw pasyjnych, postu i pokuty. Tak (cz. I), lecz nie tylko (cz. II). Ponieważ, godnie z brzmieniem hymnu wielkopostnego (LitGodz II 37), „w skrusze serca zbliżamy się do Nocy Paschalnej”. Te słowa pobudzają nas do wyruszenia w drogę – ku odnowie fundamentów naszej wiary, „ku nadchodzącym świętom wielkanocnym” (modlitwa IV niedzieli W. Postu). Istotnym sensem tych świąt jest misterium paschalne Chrystusa.

Część I

W okresie liturgicznym Wielkiego Postu, kiedy stajemy przed ołtarzem, to na jego stopniach zauważamy ekspozycję „rzeczy” i produktów ważnych w naszej konsumpcji. Ich symbolikę, objaśnienie i duchowe przesłanie wyrażają słowa: modlitwa, post i jałmużna. Te trzy praktyki, jakoby ćwiczenia wielkopostne, obowiązują nas nie tylko w Środę Popielcową i w Wielki Piątek. Ich sens i znaczenie trzeba rozszerzyć także na inne dni. Kolekta III niedzieli W. Postu nazywa je „lekarstwem na grzechy”. Oto ich wymowa i przesłanie.

Słowo MODLITWA mówi nam, że w naszym życiu Bóg ma być zawsze pierwszy, najważniejszy (Deus semper prior). Znana jest zachęta św. Jakuba Apostoła: Przystąpcie bliżej do Boga, to i On zbliży się do was (Jk 4, 8). Właściwym modlitewnym krokiem przystępu do Boga jest skupienie i wewnętrzna medytacja, a nie samo szeptanie litanii, czy śpiew Gorzkich Żali. Chodzi o teocentryczne ustawienie naszego myślenia, o taki nasz światopogląd, który uznaje Boga i Jego naukę, a więc słowo Boże zawarte w przykazaniach (w dekalogu) i w chrystusowym kazaniu na górze (o błogosławieństwach, Mt 5, 1-12). Trzeba je rozważać, otwierając serce na posłuszeństwo woli Bożej.

POST - to praktyka, która kształtuje kulturę naszego ciała i ducha, w tym także kulturę relacji z bliźnimi. A ze względu na popełnione grzechy jest ona wyrazem naszej pokuty i ekspijacji. Post cielesny, zwłaszcza w jedzeniu i piciu, a także post „oczu” (mszał, pref. 11) – to wstrzemięźliwość zawsze aktualna, szczególnie w dzisiejszej kulturze „obrazu”, pełnej różnych filmików i kontaktów medialnych.

Z kolei nasza JAŁMUŻNA świadczona biednym i potrzebującym, nawiązuje do „socjalnej” praktyki znanej w kulturze grecko-rzymskiej (w j. gr. eleemosŷna). My, chrześcijanie, świadomi swoich grzechów, jako ci, którzy doznali miłosierdzia Bożego, tym bardziej okazujemy bliźnim przebaczenie, politowanie i pomoc, tak materialną jak i duchową, może nieraz tylko emocjonalną (mówiąc „współczuję ci”). Czynimy to na znak solidarności i właściwych relacji z innymi ludźmi, choćby oni byli innej wiary…, innej religii. W obiegu jest i takie przekonanie o wartości uczynków miłosierdzia, że są one sprawdzianem tego, czy dobrze się modliłem, i czy dobrze pościłem.

Pomniejszając wydatki na konsumpcję, ograniczamy je także po to, aby wesprzeć dzieła prowadzone przez kościelną „Caritas Polska”. Swoim groszem możemy podzielić się np. podczas zbiórek prowadzonych w kościołach, miejscach pracy czy w lokalnej społeczności.

Te trzy praktyki wskazane wyżej – oraz nawoływanie do ich realizacji – są jakby naczelnym wątkiem i tematem liturgii sprawowanej w Środę Popielcową i w pierwszych tygodniach Czterdziestnicy Wielkopostnej. Lecz nie można na nich poprzestać.

Część II

Wielki Post był i jest związany z przygotowaniem katechumenów do przyjęcia sakramentów inicjacji. To formacyjne zadanie względem kandydatów do chrztu uwzględnia dziś liturgia trzech niedziel W. Postu (jest to III, IV i V niedziela). Ponadto, Wielki Post był i jest intensywnym czasem formacji do odnowienia chrztu przez wszystkich wiernych, ochrzczonych wkrótce po ich narodzeniu. Dla nich okres wielkopostny stanowi drogę analogiczną do katechumenatu. Liturgia Wielkiego Postu w różnych momentach celebracji Wielkiego Postu, a zwłaszcza kiedy czyta się słowo Boże przewidziane na rok „A”, sprzyja odnowie pierwotnej „świeżości” tego sakramentu u dorosłych. Dzieje się to zwłaszcza w ramach liturgii Wigilii Paschalnej, corocznie celebrowanej według mszału rzymskiego.

Teraz zwróćmy naszą uwagę na treść i duchowe przesłanie tekstów IV-ej niedzieli Wielkiego Postu. Tego dnia głosi się Ewangelię o uzdrowieniu niewidomego od urodzenia. Otóż ta niedziela prowadzi do odnowienia łaski przejścia z ciemności do światła. Bóg chce umocnić w nas otrzymany dar oświecenia, w j. łać, zwany jako illuminatio. Został on zapoczątkowany przez katechezy i chrzest święty. Dzięki tej łasce dokonuje się w nas uwolnienie z ciemności grzechu, zostajemy wprowadzeni w Bożą światłość. Łaska oświecenia oznacza komunię z Chrystusem, który wraz z Ewangelią daje nam „światło życia”.

Dzięki odnowieniu w samych sobie tych dwóch darów, wierzący mogą podjąć uprzednie zobowiązania chrzcielne do „postępowania jak dzieci światłości” (Ef. 5, 8 -11; II czytanie IV niedzieli W. P.). Chodzi o unikanie „bezowocnych uczynków ciemności”; ich miejsce ma zająć rozwijanie łaski wiary, czyli wierne trwanie przy Chrystusie i badanie, co jest miłe Panu. Dzięki zjednoczeniu z Chrystusem przez wiarę, wierzący mogą wydawać „owoce światłości” i być „światłem [dla] świata”.

Ten pozytywny akcent obecny w liturgii IV niedzieli wielkopostnej wyraża nie tylko piękna lektura słowa Bożego (dość długa!), lecz także możliwy w tę niedzielę różowy kolor szat liturgicznych. Blasku dodaje także data w kalendarzu, 19 marca, zawsze kojarzona z postacią św. Józefa, oblubieńca NMP i opiekuna Jezusa. Zdumiewa nas Józefowa „cisza”, dar kontemplacji i wierność oblubieńcza.

Odnowienie chrztu

Wypada jeszcze raz nawiązać do praktyki odnowienia przyrzeczeń chrztu świętego w Wigilię Paschalną. Właśnie wtedy czynimy to wspólnie i razem, jako Kościół. Wtedy, w miarę możliwości trzymamy w ręku zapaloną świecę; ona przypomina nam, że mamy zadanie: wydawać „owoce światłości” i być światłem dla świata. Takie jest nasze powołanie i taka ma być nasza misja w świecie – w imię Chrystusa i mocą Ducha Świętego.

Oczywiście, także właściwe jest jakoby prywatne obchodzenie rocznicy naszego chrztu. Sprzyja temu znajomość daty tego wydarzenia, zbawczego wydarzenia, na naszej drodze z Chrystusem – w Kościele! Obchód takiej „rocznicy” staje się przede wszystkim dniem dziękczynienia i chwały należnej Bogu! Jeśli warunki na to pozwalają, dobrze jest – osobiście lub razem z innymi – oczyścić swoje sumienie aktem pokuty, nawiedzić chrzcielnicę naszego chrztu i włączyć się w celebrację Eucharystii.

Konkretna zachęta

Na koniec, warto wspomnieć jeszcze dwie szczególne okazje do odnowienia chrztu świętego, do umocnienia przymierza wiary z Chrystusem i Jego Kościołem. A są nimi rekolekcje i misje parafialne, także rekolekcje przeżywane w kompletnej ciszy przed Bogiem, z aktywnym „nasłuchem” Jego głosu. Oto pytania: Czy miałem możliwość uczestniczenia w nich, czy moja obecność na tych „ćwiczeniach” była aktywna i owocna? Jakie wspomnienia z tych dni towarzyszą mi dzisiaj na mojej drodze wiary paschalnej? Czy i w tym roku 2023, na przełomie 8/9 kwietnia, w Wigilię Wielkanocy, zamierzam odnowić przyrzeczenia chrztu świętego?

Ożywiony i umocniony tą łaską będę mógł skuteczniej dawać świadectwo mojej wiary i być światłem „dla świata” – w moim codziennym otoczeniu.

Marian Pisarzak MIC

Licheń – Sanktuarium, 6 marca 2023