Namaszczenie Duchem. Chrzest i Bierzmowanie

Philip Goyret

Namaszczenie Duchem. Chrzest i bierzmowanie

Wydawnictwo Księży Marianów
Warszawa, grudzień 2006
ISBN 83-7502-058-3

Fragment książki

Przedmowa

„To, co było widzialne w naszym Zbawicielu, przeszło w Jego sakramenty”, stwierdził św. Leon Wielki w jednej ze swoich homilii, by wskazać, że Boża ekonomia zbawienia wraz z przyjściem Chrystusa stała się ekonomią sakramentalną. Wcieleniem Słowa rozpoczynają się ostateczne czasy (por. Hbr 1,2), ostatnia godzina (por. 1 J 2,18). Są to czasy świadectwa Kościoła i godzina znaków sakramentalnych ustanowionych przez Chrystusa, to kairos Bożej łaski i miłosierdzia, który będzie trwał aż do paruzji, kiedy Bóg stanie się „wszystkim we wszystkich” (1 Kor 15,28).

Człowieczeństwo Chrystusa, w którym mieszka cała pełnia Bóstwa, jest źródłowym sakramentem, z którego pochodzi Kościół, objawienie Chrystusa w świecie. Z Kościołem i w Kościele, trwającym od dwóch tysięcy lat, Chrystus jako Boży zaczyn z przypowieści ewangelicznej (por. Mt 13,33) jednoczy się coraz głębiej z teraźniejszością ludzkiego życia rozprzestrzeniając, poprzez siedem sakramentów Nowego Przymierza, dzieło zbawcze, którego dokonał w misterium paschalnym.

Kościół, „znak i narzędzie wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego” (LG 1), „powszechny sakrament zbawienia” (LG 48) i, jak pisał św. Cyprian, „niepodzielny sakrament jedności”, odnajduje swe podstawowe zadanie w nieustannym realizowaniu i odnawianiu tej jedności.

Wymaga tego obecny moment dziejowy, a cały lud Boży jest ciągle na nowo powoływany i posyłany, „by pod przewodnictwem Ducha Pocieszyciela kontynuować dzieło samego Chrystusa, który przyszedł na świat, aby dać świadectwo prawdzie, aby zbawiać, nie zaś aby potępiać; żeby służyć, nie zaś aby Jemu służono” (GS 3).

Każdy chrześcijanin, każdy syn i każda córka Kościoła, powinni czuć się wezwani do tej powszechnej i naglącej odpowiedzialności, szczególnie zaś kapłani, wybrani, konsekrowani i posłani, aby ukazywać, przede wszystkim przez udzielanie sakramentów, teraźniejszą obecność Chrystusa, którego autentycznymi przedstawicielami i posłańcami się stają. Celem sakramentów jest bowiem „uświęcenie człowieka, budowanie Mistycznego Ciała Chrystusa oraz oddawanie kultu Bogu” (SC 59/1). Są one znakiem zwycięstwa Boga w świecie.

W takiej perspektywie umiejscawia się dzieło ks. Profesora Philipa Goyreta. Proponuje on teologom i katechetom, w postaci wyczerpującej i głębokiej syntezy teologicznej, zawartość tego duchowego kultu adoracji Boga, do którego powołani są wszyscy ludzie i który św. Paweł nazywał logike latreia: kult adoracji, wyniesiony „w duchu i prawdzie” (J 4,23) i sprawowany według Bożych zasad.

Autor analizuje kult otwartych niebios, z których Bóg wyciąga swe ramiona w kierunku ziemi przez krzyż i zmartwychwstanie swego Jednorodzonego Syna. Czytelnik zostaje w ten sposób prowadzony od kontemplacji drogi ludzkości ku Chrystusowi, jedynemu Zbawcy, który wychodzi jej naprzeciw w sakramentach. W książce tej został uwypuklony fundament tajemnicy i świętości liturgii sakramentalnej — Boża inicjatywa, która objawia się w szczególny sposób w dwóch pierwszych sakramentach chrześcijańskiego wtajemniczenia, chrzcie i bierzmowaniu.

Nie mogę więc nie powitać z radością tej książki, będącej owocem ponownego przemyślenia posoborowych podręczników sakramentologii. Wydobywa ono „wymiar zstępujący” zbawczego planu Boga, a jednocześnie odrzuca zdecydowanie heterodoksyjną, płaską i horyzontalną wizję liturgii rozumianej jako celebracja kultu wypełnianego na ludzką miarę, nastawionego jedynie na spełnianie ludzkich oczekiwań, która ostatecznie zadusza go w banalnym światowym samozadowoleniu.

Z wielu stron słychać, że współczesne czasy nie są najszczęśliwsze dla teologii sakramentalnej. Od podręczników zredagowanych w przeważającej mierze w kluczu prawno-moralistycznym przeszliśmy po II Soborze Watykańskim do logiki, która próbowała wydobyć wymiar liturgiczno-antropologiczny, pod pretekstem uwolnienia jej od rzekomej statyczności, zamykającym ją — jak wielu twierdziło — w ramach suchego formalizmu. Był to zwrot, który w wielu wypadkach doprowadził do rozwinięcia teologii sakramentalnej, konstruowanej „oddolnie”, poświęcającej uwagę bardziej wysiłkom człowieka wznoszącego się ku Bogu niż interwencjom Boga w życie ludzi.

Jednak teologia sakramentalna nie może nie dostrzegać pierwszeństwa czasowego i ontycznego działania Boga. Chrześcijaństwo jest religią objawioną. Transcendentny Bóg wchodzi w ludzką historię, wychodzi naprzeciw ludziom, objawiając im przez wydarzenia i słowa swoją zbawczą miłość. To zbliżanie się Boga do ludzi jest procesem, który dochodzi do kulminacji we wcieleniu jego Syna.

W Chrystusie Bóg nie tylko mówi do człowieka, ale go szuka i wskazuje mu drogę, na której człowiek może Go odnaleźć. „Czasy nieświadomości”, kiedy ludzie szukali Boga „niejako po omacku” (Dz 17,27), minęły, ponieważ w Chrystusie każdy człowiek stał się zdolny do poznania prawdy o sobie samym i o Bogu i może żyć tą prawdą. W Chrystusie człowiek daje Bogu odpowiedź wiary, którą umożliwił właśnie Bóg-Człowiek jako Syn człowieczy i Słowo współistotne z Ojcem. W Chrystusie całe stworzenie odpowiada Bogu będąc „na nowo zjednoczone” (por. Ef 1,10) przez człowieka u stóp Tego, przez którego wszystko zostało stworzone.

Dlatego nie ma prawdziwej teologii sakramentalnej, która nie byłaby chrystocentryczna. To właśnie ukazuje autor w swym dziele, podkreślając obecność Bożej logiki wcielenia w sakramentach chrztu i bierzmowania, harmonizując w ten sposób te dwa wymiary — wstępujący i zstępujący — uprawiania teologii sakramentalnej. Jedność teologii zakorzeniona jest w solidnym chrystologicznym fundamencie naszej wiary.

Również splot różnych aspektów eklezjologicznych, liturgicznych, pastoralnych, duchowych z chrystologiczno-pneumatologicznym jądrem dwóch wspomnianych sakramentów ukazuje jedność teologii, a w szczególności, istotny związek między objawieniem i zbawieniem. Nasza wiara, będąc zbawczą, jest stylem życia.

Na kartach prezentowanej książki teologia znajduje też potwierdzenie swej jedności poprzez sposób użycia źródeł. Początkowy przekaz biblijny jest nieustannie konfrontowany z samym życiem Kościoła, odnajdywanym w patrystyce, liturgii, praktyce duszpasterskiej i Magisterium. Stosuje się metodologię skłaniającą się ku systematycznej formie traktatu, jednak bez rozdzielania aspektu historycznego od spekulatywnego. Język jest wartki i ułatwia zrozumienie treści.

Wierność nauczaniu Kościoła nie przeszkadza autorowi zmierzyć się z różnymi tematami w postawie twórczej i otwartej, dalekiej od nastawienia apologetyczno-polemicznego. Trudniejsze zagadnienia zgłębia ze spokojem i bez pomijania najbardziej problematycznych szczegółów. Próbuje znajdować rozwiązanie według kryteriów naukowych, które nie pozwalają uwarunkować prawdy naciskiem otoczenia.

Życzę autorowi tej dobrej teologii, by mógł dać się poznać, a jego książkę gorąco polecam zachęcając, by studiowano ją w coraz szerszych środowiskach, naukowców i wszystkich ludzi, którzy są w Kościele zaangażowani duszpastersko w chrześcijańskie wtajemniczenie.

Darío Kardynał Castrillón Hoyos
Prefekt Kongregacji ds. Duchowieństwa

11 stycznia 2004 r. Niedziela Chrztu Pańskiego

Wprowadzenie

W podręcznikach sakramentologii występują różne sposoby podziału sakramentów. Często chrzest, bierzmowanie i Eucharystia zgrupowane są razem, by lepiej podkreślić jedność chrześcijańskiego wtajemniczenia. Innym razem dwa pierwsze zostają zestawione w kontekście eklezjologicznym. Jeszcze inni autorzy wolą w ogóle nie tworzyć grup sakramentów, prezentując je po prostu jeden po drugim, by ukazać specyfikę każdego sakramentu z osobna. Wszystkie te podejścia, choć różne, są właściwe i zależą od perspektywy teologicznej, którą się przyjmuje.

Zestawienie chrzest-bierzmowanie wybrane w tej pracy — poza praktycznymi motywami dydaktycznymi — włącza się w naturalny sposób w prąd refleksji teologicznej, która w studium sakramentów spontanicznie podnosi kwestię ich jedności i odrębności zarazem. W refleksji tej wyczuwa się, że nie jest to kwestia drugorzędna i że od sposobu, w który zostanie rozwiązana, zależy również późniejsza relacja chrztu i bierzmowania do innych sakramentów. Widać to wyraźnie w przypadku Eucharystii w kontekście całego chrześcijańskiego wtajemniczenia, a dokładniej w postrzeganiu drogi katechumenatu. Również w relacji do święceń konsekwencje nie są bez znaczenia, gdyż od zestawienia chrzest-bierzmowanie-święcenia bierze początek relacja kapłaństwa powszechnego do kapłaństwa służebnego i wynikająca z niej misyjna dynamika Kościoła. Wzajemna relacja między chrztem i bierzmowaniem wpływa też na sposób postrzegania sakramentów uzdrowienia, które przywracają grzesznego człowieka do pierwotnego stanu niewinności chrzcielnej lub przygotowują go do ostatecznej mety, wpisanej in nuce w serce wierzącego od momentu chrztu. Kwestia ta ma wreszcie swoje znaczenie w stosunku do sakramentu małżeństwa. Wystarczy zaznaczyć, że przyjęcie bierzmowania (i oczywiście chrztu) jest zalecane jako warunek poprzedzający jego celebrację.

Wszystko to skłania do podjęcia studium sakramentów, wychodząc od relacji jedność-odrębność pomiędzy dwoma pierwszymi, a jednocześnie zobowiązuje do ciągłego odniesienia do innych sakramentów, choćby dlatego, że wszystkie uczestniczą w tym samym wymiarze teologicznym określonym przez kategorię sakramentalności. Ponadto, biorąc pod uwagę, że teologia jest jedną dziedziną, należy rozszerzyć perspektywę i zaczerpnąć z całego dziedzictwa misterium objawionego to wszystko, co ma związek z naszym tematem. Studium teologii chrztu i bierzmowania jest więc nieustannie przeniknięte treściami traktatu de sacramentis in genere, liturgii, antropologii teologicznej i chrystologii. Bardziej konkretnie praca ta stara się usytuować w kontekście przeważająco eklezjologicznym, który próbuje akcentować miejsce i rolę wierzącego w misji Kościoła Chrystusowego.

Choć ogólne podejście przyjęte w tej pracy ma charakter dogmatyczny, aspekty moralne zostają potraktowane w niej w sposób, który stara się być wyczerpujący. Również wymiar liturgiczny, pastoralny i duchowy znajdują w niej swoje miejsce. Nie są one wyodrębnione w osobnych rozdziałach, lecz zostały zintegrowane, przeplatają się przy omawianiu poszczególnych tematów tak, by również w ten sposób uszanować jedność teologii.

opr. mg/mg