Otwarty na wiernych

Od samego początku swojego posługiwania w diecezji bp Przeździecki zwrócił na siebie uwagę wielkim zaangażowaniem i otwartością na wiernych. Pomimo licznych obowiązków powierzonych mu w episkopacie, od podstaw reorganizował diecezję podlaską po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.

17 lutego mija 140 lat od narodzin biskupa diecezji siedleckiej Henryka Przeździeckiego, postaci, która w bardzo znaczący sposób zapisała się nie tylko na kartach Południowego Podlasia, ale również w skali całego kraju w okresie międzywojennym. Przedstawiając postać biskupa Przeździeckiego od strony naukowej, należy zauważyć, że swoimi czynami skupił wielkie zainteresowanie pasjonatów historii. Na temat biskupa powstały liczne odniesienia znajdujące się w encyklopediach, słownikach bibliograficznych, pozycjach książkowych omawiających historię diecezji, artykułach naukowych i popularno-naukowych, oparte o materiały źródłowe zgromadzone m.in. w Archiwum Diecezjalnym w Siedlcach.

Społecznik i naukowiec

Miejsce przyjścia na świat Henryka Przeździeckiego to Warszawa, gdzie rozwijał się pod opieką swoich rodziców Edwarda i Anastazji z Korytowskich wraz ze swoimi młodszymi braćmi Alojzym oraz Marianem. Warto zauważyć, że dziadkowie przyszłego biskupa pochodzili z majątku Terebela pod Białą Podlaską. W swoim życiu Henryk postanowił kroczyć drogą powołania kapłańskiego. Po zdobyciu gruntownego wykształcenia, 22 grudnia 1895 r. otrzymał święcenia kapłańskie, a po dwóch latach pracy w diecezji został wysłany na studia teologiczne do Petersburga, które ukończył w 1901 r.

Po powrocie został wikariuszem w parafiach na Woli i św. Trójcy na Solcu w Warszawie, następnie proboszczem nowej parafii św. Józefa w Łodzi. Jednocześnie był profesorem Metropolitarnego Seminarium Duchownego w Warszawie, gdzie wykładał początkowo język polski, katechetykę, archeologię oraz teologię moralną i pastoralną. W tym czasie pracował społecznie i naukowo. W 1914 r. został mianowany dziekanem łódzkim, a po wybuchu wojny administratorem apostolskim w okupowanej przez Niemców części archidiecezji warszawskiej.

Ważnym wydarzeniem w życiu ks. Przeździeckiego była ponowna podróż do Rzymu w lutym 1916 r., dokąd skierowano go z ramienia konferencji biskupów metropolii warszawskiej, aby poinformować papieża Benedykta XV o stanie kraju w okupowanej Polsce. Wrócił z Rzymu jako protonotariusz apostolski wraz ze stopniem naukowym doktora teologii. Po powrocie został mianowany członkiem Tymczasowej Rady Stanu i objął w Departamencie Spraw Zewnętrznych dział stosunków z Watykanem.

11 grudnia 1917 r. na konferencji biskupów w Warszawie zostaje przedstawiony jako kandydat na biskupa diecezji podlaskiej. 1 września otrzymuje nominację od papieża Benedykta XV, a 24 września 1918 r. zostaje mianowany biskupem podlaskim. Sakrę biskupią przyjął w archikatedrze warszawskiej 17 listopada 1918 r. z rąk arcybiskupa warszawskiego Aleksandra Kakowskiego. Z dniem 30 listopada obejmuje diecezję, a 5 stycznia 1919 r. odbywa ingres do katedry w Janowie Podlaskim.

Reorganizator diecezji

Od samego początku swojego posługiwania w diecezji biskup Przeździecki zwrócił na siebie uwagę wielkim zaangażowaniem i otwartością na wiernych. Pomimo licznych obowiązków powierzonych mu w episkopacie, od podstaw reorganizował diecezję podlaską po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Przy pomocy biskupa pomocniczego Czesława Sokołowskiego (kolegi ze studiów w Petersburgu) oraz kapłanów w latach 1918-1939 erygował 118 nowych parafii rzymskokatolickich oraz 27 filii parafialnych, aby, jak pisał, każdy wierny miał do świątyni najdalej trzy kilometry. Zorganizował kurię, Sąd Biskupi, Wyższe i Niższe Seminarium Duchowne. Reaktywował Kapitułę Katedralną Podlaską w Janowie Podlaskim, którą przeniósł wraz ze zmianą stolicy diecezji do Siedlec 29 kwietnia 1924 r. Natomiast w Janowie Podlaskim powołano kolejną Kapitułę kolegiacką Janowską. Biskup wydał ponad 120 listów pasterskich i przemówień, w których poruszał zagadnienia religijne, patriotyczne, a także społeczne.

Biskupa Przeździeckiego nie interesowała kariera polityczna, która w ówczesnych czasach była możliwa również pośród duchowieństwa. Podczas wyborów parlamentarnych w 1919 r. dobrowolnie zrezygnował z możliwości zostania posłem na sejm (do której to funkcji został wybrany w okręgu wyborczym Biała Podlaska). Osobiście natomiast zakazał swoim kapłanom uczestniczenia w wyborach parlamentarnych. W swojej postawie wielokrotnie wykazywał patriotyzm, co było uwidocznione podczas głoszonych homilii i przemówieniach. Udowodnił to czynem, wracając z obrad konferencji Episkopatu Polski do swoich diecezjan podczas najazdu bolszewików na Polskę w 1920 r.

Wielkim przedsięwzięciem było zorganizowanie I Synodu Diecezjalnego w Janowie w dniach 28-30 sierpnia 1923 r., podczas którego w 30 rozdziałach i 266 statutach ujednolicił charakter pracy duszpasterskiej w diecezji. Z wielką troską biskup zachęcał do zakładania licznych bractw i stowarzyszeń oraz popierał dzieła charytatywne. Jak stwierdził w dwudziestolecie swojego pasterzowania w diecezji istniało 25 bractw i dziewięć stowarzyszeń religijnych, do których należało w 1939 r. ok. 454 tys. wiernych obrządku łacińskiego przy ogólnej liczbie ok. 775 tys. wiernych.

Zapracowany i aktywny

Bardzo istotnymi wydarzeniami za życia bp Przeździeckiego było sprowadzenie cudownego obrazu Matki Bożej Leśniańskiej z Łomży do Leśnej w 1927 r. oraz obrazu Matki Bożej Kodeńskiej z Częstochowy do Kodnia. Podczas powrotu obrazów z Siedlec w kilkudniowej procesji uczestniczył osobiście, idąc pieszo wraz z wiernymi. Ważnym wydarzeniem stało się również zorganizowanie Kongresu Eucharystycznego w Siedlcach w 1929 r. na wzór tych, w których uczestniczył w skali kraju i na całym świecie, m.in. w Rzymie, Welehradzie, Lublanie, Chicago, Pradze i Paryżu.

Biskup Przeździecki był bardzo zapracowanym i aktywnym kapłanem. Jako sekretarz Episkopatu Polski brał czynny udział w przygotowaniach do podpisania konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a rządem Rzeczypospolitej; jednocześnie był przewodniczącym komisji papieskiej do spraw wprowadzenia konkordatu w życie. W latach 1928-1938 należał do kilku komisji episkopatu: prawnej, prasowej, synodalnej i rady biskupów do spraw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1931 r. w ramach komisji episkopatu do opracowania uchwał synodu plenarnego wchodził w skład komisji ogólnej oraz dla kleru świeckiego.

Czynnie zaangażowany był w kwestii neounii. W związku z tym 1932 r. papież Pius XI powołał go na konsulatora św. Kongregacji dla Kościoła Wschodniego. Biskup był również współorganizatorem pierwszego od 293 lat Polskiego Synodu Plenarnego, który odbył się w dniach 26 i 27 sierpnia 1936 r. w Częstochowie.

Bp Henryk Przeździecki zmarł 9 maja 1939 r. podczas wizytacji kanonicznej w parafii Ortel Królewski. Pochowany został 15 maja w podziemiach katedry siedleckiej. Jego postać odegrała decydującą rolę w kształtowaniu polskości i wiary chrześcijańskiej na Południowym Podlasiu w latach 1918-1939. Biskup z wielką rozwagą łączył obowiązki pasterza diecezji, jak i wszelkie działania na skalę krajową i międzynarodową.

ks. dr Sławomir Bylina

Echo Katolickie 7/2013

O AUTORZE

Ks. dr Sławomir Bylina - wykładowca historii Kościoła w Instytucie Teologicznym w Siedlcach, członek Synodalnej Podkomisji Historycznej ds. opracowania dziejów diecezji, wikariusz parafii pw. N.M.P Matki Kościoła w Łukowie.

opr. ab/ab

Copyright © by Echo Katolickie