Daj to, co możesz

Słowa „jałmużna” dość powszechnie używa się dzisiaj na określenie czegoś poniżającego, obraźliwego, kojarzonego z pogardą i - również umieszczaną w kontekście negatywnym - litością. Tymczasem już Ojcowie Kościoła używali terminu „debittum”, czyli powinność. Oznacza to, że jałmużna nie staje się czymś dobrowolnym, ale powinnością. Jesteśmy ją winni Bogu i ludziom. Św. Augustyn mówił wprost: by żaden ubogi nie wykręcał się, że nie może dać jałmużny. Nie masz pieniędzy? Daj to, co możesz.

Do pewnego mnicha przyszedł kiedyś uczeń, pytając, jak to jest z tymi najważniejszymi uczynkami: który z nich jest pierwszy? Mądry starzec odpowiedział takim oto porównaniem: „Modlitwa jest jak ptak, którego skrzydłami są post i jałmużna. Nie wzleci do nieba, jeśli braknie jej jakiegoś skrzydła. Post jest jak ptak, którego skrzydłami są modlitwa i jałmużna. Nie wzleci do nieba, jeśli braknie mu jakiegoś skrzydła. Jałmużna jest jak ptak, którego skrzydłami są modlitwa i post. Nie wzleci do nieba, jeśli braknie jej jakiegoś skrzydła”. Uczeń zrozumiał naukę starego mnicha, zalecenia z zapałem wprowadził w życie, co szybko zaowocowało pokojem serca i świętością życia. Ta opowieść, przypisywana Ojcom Kościoła, skutecznie motywuje do wielkopostnych wyzwań, wśród których jest jałmużna, czyli z greckiego „eleemosyne”. Termin ma ten sam źródłosłów, co znane nam z różnych litanii „eleison”- okazanie miłosierdzia. A do tego nie zawsze są potrzebne pieniądze.

Darować z miłości

Wezwanie do miłosierdzia pojawia się bardzo często na kartach Starego Testamentu i zwykle jest zaproszeniem do okazywania łaskawości najbardziej potrzebującym, czyli ubogim, sierotom, wdowom i przybyszom: „Bądź dla biednego łaskawy i nie daj mu długo czekać na jałmużnę” (Syr 29,8). Księga Tobiasza poucza: „Lepiej jest dawać jałmużnę, aniżeli gromadzić złoto. Jałmużna uwalnia od śmierci i oczyszcza z każdego grzechu. Ci, którzy dają jałmużnę, nasyceni będą życiem” (Tb 14,8-9).

Jezus w swoim nauczaniu uznał jałmużnę - obok modlitwy i postu - za główny filar życia duchowego: „Kiedy zaś ty dajesz jałmużnę, niech nie wie lewa twoja ręka, co czyni prawa, aby twoja jałmużna pozostała w ukryciu. A Ojciec twój, który widzi w ukryciu, odda tobie”. (Mt 6,3). Dlatego dla pierwszych chrześcijan jałmużna była przede wszystkim wyrazem miłości Boga.

Z kolei Katechizm Kościoła Katolickiego zalicza ją do „podstawowych świadectw miłości braterskiej” oraz „praktykowania sprawiedliwości, która podoba się Bogu” (KKK 2447). Głównym motywem dawania jałmużny powinna być miłość Boga i bliźniego w duchu słów samego Chrystusa: „Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili” (Mt 25, 40).

Natomiast papież Franciszek podczas jednej z katechez powiedział, że jałmużna to „gest szczerej uwagi wobec tych, którzy się do nas zbliżają i proszą nas o pomoc”. Według Ojca Świętego jałmużna łączy się z miłością, dlatego nie wystarczy ofiarować potrzebującemu pieniądze, ale trzeba tej osobie popatrzeć w oczy, aby dostrzec w niej człowieka. Bo jałmużna to obecność, to chrześcijański styl życia. Jałmużna to miłość.

Nie tylko pieniądze

„Napisz to dla dusz wielu, które nieraz się martwią, że nie mają rzeczy materialnych, aby przez nie czynić miłosierdzie. Jednak o wiele większą zasługę ma miłosierdzie ducha, na które nie potrzeba mieć ani pozwolenia, ani spichlerza, jest ono przystępne dla wszelkiej duszy” (Dz. 1317) - powiedział Jezus do św. s. Faustyny. A zatem jeśli nie stać nas na wsparcie finansowe, możemy innym dać najbardziej drogocenną rzecz - swój czas. Można też ofiarować przebaczenie. Albo modlitwę. Także cierpienie, którego nie da się ominąć, przyjmując je w czyjejś intencji. Mogą to być również słowa pocieszenia czy rady, gest życzliwości, uśmiech, okazana uwaga. - Wielki Post jest czasem jałmużny, czyli porządkowania relacji z bliźnimi. Ma wielką - choć często nieuświadamianą - moc. W Księdze Tobiasza czytamy: „Jałmużna uwalnia od śmierci i oczyszcza z każdego grzechu. Ci, którzy dają jałmużnę, nasyceni będą życiem” (Tb 12, 9). Wbrew pozorom nie chodzi tu tylko o pieniądze. Dzisiaj bardziej potrzeba serca, uczucia, miłości, obecności… Czasem trzeba naprawdę niewiele, by wnieść radość w życie drugiego człowieka. Wystarczy tylko odwrócić oczy od swoich problemów i popatrzeć wokoło - mówi o. Stanisław Biel SJ, rekolekcjonista i kierownik duchowy, podkreślając, iż szczególnym wyrazem jałmużny jest pojednanie z bliźnimi, przebaczenie. - Bóg w Chrystusie wybaczył nam bardzo wiele i nieustannie wybacza. Od nas oczekuje przebaczenia bliźnim na miarę naszych ludzkich możliwości: „Bądźcie dla siebie nawzajem dobrzy i miłosierni! Przebaczajcie sobie, tak jak i Bóg wam przebaczył w Chrystusie” (Ef 4, 32). Może warto w czasie tego Wielkiego Postu głębiej wniknąć w modlitwę „Ojcze nasz”. Prosimy Boga, by odpuścił nam winy, podobnie jak my odpuszczamy naszym winowajcom. Czy tego naprawdę chcemy? - dodaje.

Wystarczy kliknąć

Warto pamiętać, że nasza pustynia jest współczesna, a co za tym idzie - środki postne, czyli m.in. jałmużna, są w pełni dostosowane do teraźniejszości. Jak możemy pomagać? Sposobów jest wiele. Jednym z nich są tzw. klikacze, dzięki którym bez opuszczania domu możemy realnie wesprzeć potrzebujących. Wchodząc na strony niektórych fundacji i klikając w wybrany element, dajemy szansę posiłku dzieciom z biednych rodzin (pajacyk.pl), bezdomnym (www.okruszek.org.pl), małym podopiecznym fundacji Mam marzenie (balonik.poomoc.pl). Możemy również wesprzeć rozwój kardiochirurgii (polskie serce.pl).

Okazję stwarza nam też okres rozliczeń podatkowych. Dzięki przekazaniu 1% możemy wesprzeć organizację pożytku publicznego, konkretne osoby, hospicja, organizacje charytatywne. Nie musimy nic płacić. Liczy się nasza decyzja, która staje się jałmużną. Zatem - jak głosi stare przysłowie - chcieć to móc. Możliwości pomocy jest naprawdę wiele. Wystarczy się rozejrzeć.

MD

Echo Katolickie 14/2019

opr. ab/ab