Dokumenty soborowe (zwłaszcza Konstytucja o Liturgii) i postkoncyliarne za najważniejszą formę przekazu słowa Bożego uważają homilię. Papież Paweł VI w adhortacji O ewangelizacji w świecie współczesnym (Evangelii nuntiandi), wydanej w roku 1975, podkreślił wyraźnie ową pierwszorzędność homilii wśród sposobów proklamacji słowa Bożego. Pisze w niej: „Odnowiony porządek świętej liturgii przypisuje Liturgii Słowa wielki autorytet, ale błądziłby ten, kto by w związku z tym nie uznawał homilii jako ważnego i sprawnego narzędzia w prowadzeniu ewangelizacji. Podkreślając ważność homilii w zbawczej misji Kościoła, papież akcentuje konieczność poznania jej natury: należy poznać i wprowadzić w życie wymogi stawiane homilii i jej możliwości, aby mogła ona osiągnąć pełną skuteczność duszpasterską”.

Przypomnijmy pokrótce, jakie są te wymogi stawiane homilii. Każda homilia powinna mieć trzy istotne elementy składowe. Powinna być biblijna, egzystencjalna i liturgiczna.

a. wierna Bogu (biblijna)

Homilia jest ze swej natury wyjaśnieniem i aktualizacją tekstu biblijnego lub tekstu liturgicznego. Stąd jej pierwszorzędną funkcją jest proklamacja, obwieszczenie, zwiastowanie treści zbawczych zawartych w Piśmie Świętym. Doskonałą ilustracją tych słów jest perykopa przedstawiająca homilię wygłoszoną przez samego Jezusa w ramach liturgii synagogalnej w Nazarecie (por. Łk 4,16n). Jezus czyta słowa proroka Izajasza sprzed siedmiu wieków; nie tylko czyta i wyjaśnia, ale aktualizuje je do siebie i swoich czasów. Mówi: „Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli” (Łk 4,21). Znamy tylko to jedno zdanie z Jezusowej homilii, która tak dalece poruszyła słuchaczy, iż „porwali Go z miejsca, wyrzucili Go z miasta i wyprowadzili aż na stok góry, na której ich miasto było zbudowane, aby Go strącić” (Łk 4,29).

Szukając zasadniczej treści zawartej w czytaniach biblijnych przeznaczonych na daną niedzielę, kaznodzieja winien pamiętać o istotnej jedności obu Testamentów. A mianowicie, że cały Stary Testament zmierza ku Chrystusowi i w Nim się wypełnia. Ujmując rzecz praktycznie, należy pamiętać, że istnieje synchronizacja czytań biblijnych, wchodzących w skład liturgii słowa. Myśl biblijna rozwija się przeważnie na zasadzie:

- starotestamentalnej zapowiedzi (czytanie pierwsze),

- realizacji tej zapowiedzi w życiu Chrystusa (czytanie trzecie — Ewangelia) oraz

- aktualizacji Chrystusowych zdarzeń zbawczych w życiu pierwotnego Kościoła (czytanie drugie).

b. wierna człowiekowi (egzystencjalna)

Właściwie wyjaśnione i przystosowane do konkretnej sytuacji słuchacza, słowo Boże stanie się dla współczesnego człowieka światłem, pogłębieniem wiary i pociechą. Uczniowie z Emaus znali Pismo Święte, ale sami nie potrafili w jego świetle zrozumieć śmierci Jezusa na krzyżu i dlatego byli smutni. Potrzebny był komentarz nieznajomego Wędrowca, który przyłączył się do zbolałych uczniów. Jego homilia i gest łamania chleba otworzyły uczniom oczy; zrozumieli sens śmierci Jezusa (Łk 24,13—35). Człowiek współczesny doświadcza wielu pytań; podobnie jak uczniowie z Emaus potrzebuje słowa wyjaśniającego. Trzeba mu pokazać, w jakim sensie Pismo Święte odpowiada na jego problemy. Jest to zadanie kaznodziei. Ewangelia jest dobrą i radosną nowiną dla człowieka wszystkich czasów. Homilia wierna człowiekowi powinna rzucić snop światła na ludzkie pytania, a równocześnie musi wzywać do życia wiernego Bogu; dzięki takiemu ujęciu będzie ona orędziem głębokiej radości.

Aby należycie postawić aktualne pytania pod adresem odczytanego słowa Bożego, kaznodzieja winien znać troski, radości i odczucia wiernych. Bardzo pomocny okaże się osobisty kontakt z drugim człowiekiem, dyskusja w ramach małych wspólnot (np. oazy młodzieżowe, oazy rodzin, neokatechumenat), wsłuchiwanie się w głosy parafialnych rad duszpasterskich, chętne słuchanie uwag na temat głoszonych uprzednio kazań. Można założyć przy wejściu do kościoła skrzynkę, do której wierni składać będą propozycję tematów, które — ich zdaniem — powinny się znaleźć w homilii.

c. liturgiczno-mistagogiczna

Homilia stanowi integralną część liturgii (por. KL 52: KPK kan. 767,1). Wynikają stąd wymogi prawne, wedle których istnieje obowiązek głoszenia homilii podczas wszystkich Mszy Świętych z udziałem ludu w niedziele i święta, oraz usilne zalecenie, aby homilie głoszono również w dni powszednie, gdy gromadzi się większa liczba wiernych (por. KPK kan. 767,2 i 3). Homilię należy głosić ponadto podczas Mszy Świętych sprawowanych z racji udzielania sakramentów św. oraz przy okazji obrzędów pogrzebowych. Nie wolno jej opuścić nawet wówczas, gdy sakrament małżeństwa czy też obrzędy pogrzebowe sprawowane są poza Mszą Świętą (por. Instrukcja Inter Oecumenici 10 c, 70 i 74a).

Prawidłowo skonstruowaną pod względem treściowym homilię należy umiejętnie wygłosić. Poniżej sygnalizuję niektóre istotne uwagi związane z tym problemem. Pytamy zatem: Jakie są uwarunkowania praktyczne głoszenia słowa Bożego?

Czytaj dalej >>

opr. aw/aw

« ‹ 1 › »

oceń artykuł