Katecheza parafialna

ks. Ryszard Czekalski (red.)

KATECHEZA

Copyright © Płocki Instytut Wydawniczy 2001

Ks. Ireneusz Wrzesiński

KATECHEZA PARAFIALNA¹

Ojciec Święty Jan Paweł II w dokumencie „Catechesi tradendae" pisze: „Chociaż prawdą jest, że katecheza może być wszędzie prowadzona, to jednak muszę podkreślić-zgodnie zresztą z życzeniami wielu biskupów, że wspólnota parafialna, jako zajmująca szczególne miejsce, powinna pozostać krzewicielką i inspiratorką katechezy. Prawda, że w niemałej liczbie krajów parafia została jak gdyby zburzona na skutek niezmiernego rozrostu miast. Niektórzy może zbyt pochopnie uznali, że parafie są przestarzałe, że nawet znikają, a na ich miejsce powinno się tworzyć małe wspólnoty, dogodniejsze i sprawniejsze. Ale czy to się podoba czy nie, parafia jest w dalszym ciągu miejscem, w którym chrześcijanie, nawet niepraktykujący, złączeni są ścisłymi więzami. Podsumowując - bez monopolizowania i uniformizmu - parafia, jak powiedziałem wyżej powinna pozostać pierwszoplanowym miejscem katechizacji"².

Dyrektorium Ogólne o Katechizacji wydane w 1997 roku przez Kongregację ds. Duchowieństwa powraca wielokrotnie do parafii jako miejsca realizacji katechezy. Czytamy tam m. in. „Parafia jest niewątpliwie najbardziej znaczącym miejscem, w którym formuje się i żyje wspólnota chrześcijańska. Jest ona powołana, by być domem rodzinnym, braterskim i przyjmującym, w którym chrześcijanie stają się świadomi tego, że są Ludem Bożym. W parafii ujawniają się wszystkie różnice ludzkie jakie potem znajdują się i przejawiają w powszechności Kościoła³.

1. Formacja katechetów

Katecheza w Kościele partykularnym, a zatem i w parafii, powinna obejmować przede wszystkim katechetów jako podmioty podlegające formacji i ustawicznemu dokształcaniu. Cytowane Dyrektorium o katechizacji stwierdza: „W celu właściwego funkcjonowania posługi katechetycznej w Kościele partykularnym pierwszorzędne znaczenie nadaje się odpowiedniemu duszpasterstwu katechetów. Należy w nim uwzględnić różne aspekty. Trzeba więc starać się, aby:

- wzbudzać w parafiach i wspólnotach powołania do katechizacji;

- popierać istnienie pewnej liczby katechetów pracujących w pełnym wymiarze godzin;

- popierać animatorów odpowiedzialnych za katechizację, którzy podejmują odpowiedzialność na poziomie diecezjalnym, regionalnym i parafialnym⁴.

Idąc po myśli tych wskazań w parafii farnej św. Józefa odbywają się systematyczne parafialne konferencje katechetyczne pod kierunkiem proboszcza. Podczas tych spotkań obejmujących katechetów świeckich, zakonnych i duchownych przeprowadzana jest szczegółowa ocena realizacji ustaleń z poprzedniej konferencji oraz zostaje nakreślony plan działań na czas najbliższy. Konferencje są wypełnione dialogiem i dyskusją; są szczególnie bogate w treść na początku roku; przed rekolekcjami oraz przed uroczystościami komunijnymi i przed uroczystością Bierzmowania.

Po sierpniowych spotkaniach ogólnodiecezjalnych staramy się postulaty i wskazania tam omawiane przenieść na grunt parafialny w formie praktycznie uszczegółowionej.

Konferencja daje okazję do wyjaśnienia trudnych spraw pojawiających się w katechezie. Jej familijny i szczery styl zachęca wszystkich uczestników do aktywnego włączania się w dyskusje i dialog.

2. Katecheza przcdchrzcielna

Katecheza rodziców i chrzestnych przed celebracją Chrztu św. jest prowadzona systematycznie w sobotę poprzedzającą uroczystość chrzcielną. Po spisaniu aktu Chrztu św. w księgach metrykalnych zainteresowane osoby otrzymują na piśmie informacje o czasie przewidzianym na spowiedź i konferencję.

Katecheza przedchrzcielna jest częścią katechezy dorosłych i ma charakter wielowymiarowy: po przypomnieniu najważniejszych prawd dogmatycznych dotyczących omawianego sakramentu przechodzimy do wyjaśnienia bogatej symboliki gestów i „rzeczy" używanych podczas Chrztu; wreszcie przeprowadzamy próbę liturgiczną z recytacją zbiorową odpowiedzi. Konferencje poprzedza sakrament pokuty, a po jej zakończeniu w kancelarii parafialnej uzupełnia się podpisy i inne brakujące jeszcze dane. Omawiany jest też dozwolony zakres pracy fotografów i kamerzystów.

Przed wielkimi świętami organizujemy spotkania-konferencje dzień przed wigilią Bożego Narodzenia i w Wielki Piątek.

3. Przygotowanie do I Komunii świętej i do Odnowienia Przyrzeczeń Chrztu św.

Przygotowaniem dalszym do uroczystości komunijnych jest ewangelizacja rodzinna oraz lekcje religii - począwszy od przedszkola dla dzieci młodszych, i klasa III i IV dla dzieci-starszych. Program katechetyczny klasy II i IV jest już bezpośrednio ukierunkowany na wszechstronne przygotowanie do uroczystości komunijnych.

W ten intensywny proces przygotowawczy włącza się parafia przez rodzinne katechezy prowadzone prawie co miesiąc z udziałem rodziców. Katechezy odbywają się w kościele. Jeden rząd ławek zostaje dany do dyspozycji dzieci, w drugim zasiadają rodzice, a pomiędzy dziećmi i rodzicami „przemieszcza się" proboszcz parafii posługując się bezprzewodowym mikrofonem i w ten sposób nawiązuje dialog w oparciu o materiał przerobiony w szkole podczas lekcji. Dobre odpowiedzi są nagradzane obrazkami; nierzadko rodzice odważnie włączają się w tok katechezy na swój sposób dopingując swoich kochanych podopiecznych.

Aby uniknąć monotonii - katecheza jest przeplatana śpiewem (wcześniej rozdajemy dzieciom tekstów pieśni, które mają wypełnić uroczystości komunijne).

Uwieńczeniem tych rodzinnych katechez jest indywidualne spotkanie proboszcza z poszczególnymi dziećmi i ich rodzicami; niekiedy przybywają liczni domownicy ze starszym rodzeństwem włącznie. Proboszcz ma okazję przejrzeć i ocenić zeszyt do religii z wklejanymi tam pamiątkami uczestnictwa we Mszy św.; rozmowa prowadzona w przyjaznym tonie pozwala proboszczowi zorientować się w poziomie wiedzy religijnej dzieci; spotkanie kończy się poczęstunkiem słodyczami.

Ostatni etap przygotowań katechetycznych do uroczystości komunijnych, również z licznym udziałem rodziców, stanowią trzy próby liturgiczne, w czasie których wykonuje się wszystkie śpiewy, procesje, gesty, praktyczny sposób podchodzenia do przyjęcia Komunii świętej.

Biały Tydzień z licznym udziałem rodziców stanowi zwieńczenie wielorakich wysiłków katechetycznych: rodziców, katechetów i duszpasterzy.

4. Przygotowanie do Bierzmowania

Sakrament dojrzałości chrześcijańskie wymaga szczególnie bacznej uwagi w przygotowaniu ludzi młodych, nierzadko „gniewnych" i zbuntowanych na stabilny świat ludzi starszych. Akceleracja dojrzewania fizycznego i psychicznego młodzieży nadto nasilenie programowanych działań laicyzacyjnych na młodzież przez „mass media" postuluje maksymalny i fachowy wysiłek w celu uratowania tego w życiu młodego człowieka, co zostało z niemałym wysiłkiem osiągnięte przed I Komunią świętą i Odnowieniem Przyrzeczeń Chrztu.

Reorganizacja systemu nauczania sprawiła, sądzę że szczęśliwie, że czas na przygotowanie młodzieży do przyjęcia Bierzmowania wydłużył się o rok; o rok starsi młodzi ludzie mają większą szansę zrozumieć do czego uzdalnia i zobowiązuje Sakrament Ducha Świętego. Trudno było skutecznie zabiegać u uczniów kończących VIII klasę, rozkojarzonych poszukiwaniem kierunku dalszego nauczania, by potrafili zinterioryzować wyzwania do apostolstwa świeckich. Wydaje

się, że przesunięcie czasu przyjęcia Bierzmowania na kl. III Gimnazjum zaowocuje błogosławionym skutkami.

Przygotowanie dalsze do Bierzmowania rozpoczęliśmy w naszej parafii już w klasach II-ich Gimnazjum. Zorganizowaliśmy w niewielkich grupach po dwa spotkania katechetyczne w soboty, z tym że na drugie spotkanie poprosiliśmy wraz z młodzieżą przynajmniej jednego rodzica.

Programem spotkań objęliśmy podstawowe sprawy: sposób zachowania się w kościele; liturgię Mszy świętej; podstawowe śpiewy oraz „dotknęliśmy" problematyki przerabianej na lekcjach religii w kl. II Gimnazjum. Kandydaci do Bierzmowania otrzymają już we wrześniu krótki katechizm zawierający w sposób skondensowamy zakres wiadomości potrzebnych do świadomego przyjęcia tego sakramentu.

Przez cały rok zachęcaliśmy do udziału w praktykach pierwszych piątków miesiąca, co przynajmniej w 50% udało się nam osiągnąć. W klasie III Gimnazjum podejmiemy tak na lekcjach jako i w kościele - w wymiarze rodzinnym - kontynuację przygotowania do Bierzmowania.

5. Katecheza przedmałżeńska

Rodzina katolicka jest fundamentem Kościoła; przeżywa aktualnie niemały kryzys, dlatego przygotowanie do życia w rodzinie chrześcijańskiej jest bardzo poważnym wyzwaniem dla duszpasterzy; prowadzenie systematycznego duszpasterstwa i przygotowania do małżeństwa wydaje się być jednym z najbardziej palących zadań współczesnego Kościoła.

Prowadzona w parafii farnej systematyczna katecheza przedmałżeńska, kontynuowana również podczas wakacji, jest uzupełnieniem tematyki przedmałżeńskiej, którą katecheci w ostatnich klasach szkół zawodowych i średnich z reguły prowadzą. Obejmuje ona pięć godzinnych konferencji, z których każda zawiera po dwa tematy. Kurs kończy się egzaminem z wiadomości opracowanych przez proboszcza parafii w formie 50 poszerzonych pytań przystosowanych do mentalności ludzi dorosłych.

Do całości przygotowania katechetycznego narzeczonych dochodzą jeszcze trzy spotkania w poradnictwie rodzinnym, gdzie narzecze-ni otrzymują gratisowo pomoce duszpasterskie w formie przystępnie opracowanej broszury o etycznych metodach regulacji płodności.

6. Katechizacja dorosłych

Przy okazji przygotowania dzieci i młodzieży do sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego bardzo czynnie uczestniczą dorośli, jak wynika to z powyższego omówienia. Niezależnie od tych form katechizacji i aktywnego działania dorosłych w organizacjach religijnych przyparafialnych, w latach 1992/93 głoszone były kazania katechizmowe oparte na refleksji nad „Katechizmem Kościoła Katolickiego". Kazania te opracował i wydał drukiem proboszcz parafii. Wierni mogli je nabywać po przystępnej cenie⁵.

¹ Refleksje duszpasterskie wynikające z doświadczenia katechetycznego w par. farnej p. w. św. Józefa w Ciechanowie.

² Adhortucju Apostolska Ojca Świętego Jana Pawia II do biskupów, kaplanów i wiernych całego Kościoła katolickiego o katechizacji w naszych czasach, w. Katecheza po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła, cz. 2, red. W. Kubik, Warszawa 1985, nr 67.

³ Dyrektorium Ogólne o Katechizacji, Poznań 1988, nr 257.

⁴ Tamże, nr 233.

⁵ I. Wrzesiński, Refleksje teologiczne nad Katechizmem Kościoła Katolickiego, Ciechanów 1999.

opr. ab/ab