Kanonizacja

Przez kanonizację należy rozumieć uroczyste ogłoszenie przez papieża osiągnięcia zbawienia, szczęścia wiecznego chrześcijanina (katolika), który albo oddał życie za wiarę w Chrystusa jako męczennik lub kończąc swoją wędrówkę życiową w sposób naturalny, dzięki heroicznej cnocie dał świadectwo wiary w Królestwo Niebieskie. Papież potwierdzając, że osoba kanonizowana cieszy się szczęściem wiecznym, stawia ją wiernym jako wzór do naśladowania. Postanawia także, że nowy święty może odbierać cześć w całym Kościele katolickim (B. Nadolski, M. Rola). W artykule pragnę krótko przedstawić dzieje kanonizacji, obecne przepisy obowiązujące w procesie kanonizacyjnym i liturgię kanonizacji.

Z dziejów kanonizacji

Przez długi czas nie było w Kościele rozróżnienia między procesem beatyfikacyjnym a kanonizacyjnym. W pierwszych wiekach istnienia Kościoła wierni samorzutnie otaczali czcią męczenników, którzy złożyli w ofierze życie za Chrystusa i wyznawców, którzy odznaczali się szczególną miłością do Boga i bliźnich. Ich imiona były wymawiane podczas Mszy Świętej, proszono ich o wstawiennictwo u Boga. Biskup miejscowego Kościoła zatwierdzał kult męczenników i wyznawców. Od X wieku rozwinęła się praktyka zwracania się do papieża o potwierdzenie decyzji biskupa w sprawie beatyfikacji lub kanonizacji. W XII wieku wprowadzono przepis, że tylko papież może kogoś ogłosić świętym i pozwolić na oddawanie mu czci publicznej w całym Kościele. Od tego czasu zaczęto wyraźnie odróżniać beatyfikację od kanonizacji. Beatyfikacji nadal dokonywali biskupi, natomiast kanonizacja należała do decyzji papieża. Od wieku XVII pozwolenia na beatyfikację, jak i na kanonizację zawsze udzielał papież (M. Rola).

Obecny proces kanonizacyjny

Aktualnie obowiązują przepisy ustanowione przez Ojca Świętego Jana Pawła II. Postępowanie w sprawach kanonizacji powinno obejmować trzy fazy. Proces kanonizacyjny powinien rozpocząć się w diecezji. Tu należy zebrać wstępne informacje kandydata do kanonizacji, dowody jego świętości, życia i działalności dla dobra Kościoła. Następnie Kongregacja do Spraw Kanonizacji najpierw zajmuje się studium materiałów przesłanych z diecezji i ich weryfikacją. Tu ma miejsce dyskusja teologów i merytoryczne głosowanie nad materiałami przesłanymi z diecezji. Zostaje drukiem wydana tzw. pozycja, która poddawana jest osądowi konsulatorów historyków. Ich badania dotyczą „kompletności poszukiwań archiwalnych, autentyczności zgromadzonej dokumentacji, wartości historycznej, jej wystarczalności do podjęcia osądu merytorycznego co do heroiczności cnót, męczeństwa, kultu”. Nad sprawą kanonizacji dyskutują następnie kardynałowie i biskupi, członkowie Kongregacji, wyrażają oni swoje opinie, które później przedstawiane są papieżowi. Ojciec Święty ma wyłączne prawo aprobaty heroiczności cnót lub męczeństwa sługi Bożego. Do kanonizacji potrzebne jest uznanie następnego cudu (np. cudownego uzdrowienia), pierwszy był potrzebny do beatyfikacji. Wówczas Ojciec Święty pozwala na kanonizację (H. Misztal).

Liturgia kanonizacji

Uroczystość kanonizacji odbywa się zazwyczaj w Watykanie. W średniowieczu dokonywano także kanonizacji poza Rzymem, gdzie wówczas przebywał papież, lub w miejscowości, przez którą przejeżdżał. I tak kanonizacja św. Franciszka z Asyżu miała miejsce w tym mieście w roku 1228, św. Antoniego z Padwy w Spoleto w roku 1232, św. Dominika w Rieti w roku 1234, św. Klary z Asyżu w roku 1254 w Agnani, św. Tomasza z Akwinu w Awinionie w 1317 r. Po powrocie papieża z Awinionu kanonizacji dokonywano w bazylice św. Piotra w Rzymie. Ojciec Święty Jan Paweł II powrócił do dawnej praktyki, dokonując kanonizacji poza Rzymem, np. św. Jana Sarkandra i św. Zdzisławy w Ołomuńcu w roku 1995, św. Jadwigi Królowej w Krakowie w roku 1997, tegoż roku kanonizował również św. Jana z Dukli w Krośnie.

Po Soborze Watykańskim II liturgia kanonizacji uległa uproszczeniu. Łączy się ją ze Mszą Świętą, Liturgią Godzin lub nabożeństwem słowa Bożego. Najczęściej jednak kanonizacja ma miejsce podczas Mszy Świętej. We Mszy Świętej po akcie pokutnym kardynał prefekt Kongregacji do Spraw Świętych zwraca się uroczyście do papieża o zaliczenie osoby błogosławionej do katalogu świętych, aby mogła być czczona przez wszystkich wiernych jako święta. Wtedy to biskup diecezji, z której pochodzi błogosławiony, przedstawia jego życiorys, po czym Ojciec święty rozpoczyna Litanię do Wszystkich Świętych, a następnie wypowiada formułę kanonizacyjną: „Na chwałę Świętej i Nierozdzielnej Trójcy, dla wywyższenia katolickiej wiary i wzrostu chrześcijańskiego życia, na mocy władzy naszego Pana Jezusa Chrystusa i świętych Apostołów Piotra i Pawła, a także Naszej, po uprzednim dojrzałym namyśle, po licznych modlitwach i za radą wielu naszych Braci w biskupstwie orzekamy i stwierdzamy, że błogosławiony N. jest świętym (ą) i wpisujemy Go (Ją) do katalogu świętych, polecając, aby odbierał (a) On (Ona) cześć jako święty (a) w całym Kościele. W Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. W odpowiedzi zgromadzeni śpiewają aklamację „Amen. Alleluja”. Następnie w procesji przynosi się relikwie świętego i umieszcza się je w pobliżu ołtarza, schola w tym czasie wykonuje śpiew o świętym. Po skończonym śpiewie kardynał prefekt Kongregacji do Spraw Świętych dziękuje w imieniu Kościoła Ojcu Świętemu za dokonaną kanonizację i prosi, aby polecił wydać odpowiedni dokument apostolski o tejże kanonizacji. Papież odpowiada: „Tak zarządzamy”. Podczas tej ceremonii odsłania się wizerunek świętego. Hymn „Chwała na wysokości Bogu” wprowadza w dalszy ciąg Mszy Świętej celebrowanej według formularza o nowym świętym. W procesji z darami przynosi się chleb i wino, a także dary na potrzeby Kościoła i biednych (W. Nowak).

Kongregacja do Spraw Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydaje następnie indult zezwalający na organizowanie nabożeństw ku czci świętego. Takie nabożeństwa celebruje się w roku po kanonizacji, np. urządza się triduum przed dniem wspomnienia liturgicznego świętego. Jeżeli przepisy liturgiczne na to pozwalają, celebruje się wówczas Msze wotywne o świętym, a także nieszpory.

opr. aw/aw