Definiowanie pojęć

Scott Hahn Moc słowa w liturgii ISBN: 978-83-7580-158-3 wyd.: Wydawnictwo Salwator 2010

Wybrane fragmenty Przedmowa Wprowadzenie Współczesność bliska starożytności Definiowanie pojęć Ekonomia Typologia Mistagogia

Definiowanie pojęć

Z

wiązki między Biblią a liturgią najtrafniej opisuje sama Biblia, zwłaszcza w ewangelicznej relacji o rozmowie uczniów w drodze do Emaus (Łk 24,13-25).

Jest niedziela po ukrzyżowaniu Jezusa. Do dwóch uczniów opuszczających Jerozolimę przyłącza się mężczyzna. Święty Łukasz pisze, że to Jezus, ale „oczy uczniów były jakby przesłonięte, tak że go nie poznali”. Jezus zadaje im pytania, a oni relacjonują Mu straszliwe wydarzenia z ostatniego piątku, stwierdzając na koniec z rozczarowaniem: „a myśmy się spodziewali, że On właśnie miał wyzwolić Izraela!” ¹²(Łk 24,21).

Jezus, nadal nierozpoznany przez uczniów, bez wahania przedstawia swoje zdanie, karcąc ich niewiarę, którą przypisuje niewłaściwemu odczytaniu Pism: „O nierozumni, jak nieskore są wasze serca do wierzenia we wszystko, co powiedzieli prorocy!” (Łk 24,25). Następnie logicznie koryguje ich interpretację, zastępując ją własną staranną egzegezą. Co ważne, św. Łukasz przedstawia nie tyle treść wykładni Jezusa, ile zastosowaną przez niego metodę: „I zaczynając od Mojżesza, poprzez wszystkich proroków, wykładał im, co we wszystkich pismach odnosiło się do Niego” (Łk 24,27).

Później uczniowie, rozmyślając o tym, co usłyszeli, będą mówić między sobą: „Czy serce nie pałało w nas, kiedy rozmawiał z nami w drodze i Pisma nam wyjaśniał?” (Łk 24,31). Teraz jednak ich poznanie jest wciąż niepełne, dlatego proszą nieznajomego, by został z nimi, gdy zatrzymują się na nocleg. Wtedy właśnie następuje kulminacyjny punkt historii: „Gdy zajął z nimi miejsce u stołu, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im. Wtedy otworzyły się im oczy i poznali Go, lecz On zniknął im z oczu” (Łk 24,30-31).

Wkrótce potem, spotkawszy apostołów, opowiadają im o tym, „co ich spotkało w drodze i jak Go poznali przy łamaniu chleba” (Łk 24,35).

Interpretacji tego fragmentu w teologii biblijnej i liturgicznej poświęcono całe tomy. W tym miejscu chciałbym jedynie zwrócić uwagę na trzy aspekty metody Jezusa, określone trzema kluczowymi terminami: ekonomia, typologia oraz mistagogia.

Pojęcia te są stosunkowo mało znane, choć z pewnością nie są nowe. Dwa z nich pojawiają się często w Nowym Testamencie, a wszystkie trzy stanowią znak rozpoznawczy wczesnochrześcijańskiej egzegezy. Mimo to jeszcze w pierwszej połowie XX wieku nie były szeroko rozpowszechnione ani w podręcznikach do teologii, ani wśród teologów. Przypomniano je i doceniono należycie dopiero w ostatnim półwieczu. Ich triumfalny powrót przypisać należy — przynajmniej w części — trzem nurtom teologicznym: biblijnemu, liturgicznemu i patrystycznemu.

Ekonomia, typologia, mistagogia — pojęcia te tworzą podwaliny argumentacji przedstawionej w dalszej części niniejszej książki, a ponieważ zostały przypomniane stosunkowo niedawno, warto poświęcić trochę czasu na to, by je gruntownie omówić, wychodząc od przywołanego fragmentu Ewangelii św. Łukasza (24,13-35).

¹² Geoffrey Wainwright, „Tradition as Liturgical Act”, w: Quadrilog: Tradition and the Future of Ecumenism, red. George H.?Tavard, Kenneth Hagen i?Marc R.?Alexander, Liturgical Press, Collegeville, Minnesota 1994, s.?140 (tłum. fragm. -— P.B.).

opr. aw/aw