Duszpasterstwo powołań w Polsce w X-lecie powstania KRDP

Każda dojrzała forma ewangelizacji
i każde świadectwo życia według Ewangelii
to przejaw duszpasterstwa powołań.

Wstęp

Istotą duszpasterstwa powołań jest promowanie we wspólnocie wierzących kultury powołań oraz praca formacyjna, skierowana zwłaszcza do tych, którzy odkrywają w sobie charyzmat powołania do szczególnej służby w Kościele. Celem duszpasterstwa powołań jest pomaganie tym właśnie osobom w odkryciu i w wiernej realizacji otrzymanego od Boga powołania do kapłaństwa czy życia konsekrowanego. Dokonuje się to najpierw poprzez dzieło ewangelizacji i wychowanie chrześcijańskie, dzięki któremu dzieci i młodzież mają szansę kształtować w sobie bogate człowieczeństwo oraz wzrastać w świętości. Ta pierwsza faza towarzyszenia powołaniowego dokonuje się poprzez wprowadzanie wychowanków w życie sakramentalne, ożywianie wiary, uczenie modlitwy, kształtowanie sumienia i budowanie osobistej, serdecznej więzi z Bogiem. Druga faza towarzyszenia powołaniowego polega na formowaniu w duchu Ewangelii tych młodych ludzi, którzy podejmują pracę nad sobą w jakimś ośrodku stałej formacji, a zatem w seminarium diecezjalnym, w nowicjacie zakonnym czy we wspólnocie któregoś z instytutów świeckich życia konsekrowanego.

Duszpasterstwo powołań w naszym kraju to zadanie całego Kościoła lokalnego w Polsce. To także podstawowy wymiar każdej formy duszpasterstwa, począwszy od duszpasterstwa ogólnego, a skończywszy na duszpasterstwach specjalistycznych. Kościół w naszym kraju podejmuje to zadanie na trzech podstawowych poziomach: w wymiarze ogólnopolskim, diecezjalnym oraz parafialnym. Niniejsza analiza dotyczy głównie roli, jaką w duszpasterstwie powołań w Polsce odgrywa Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań.

1. Geneza i powstanie Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań

Dziesięć lat temu powstała przy Konferencji Episkopatu Polski nowa struktura, koordynująca duszpasterstwo powołań w naszej Ojczyźnie. Powstanie Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań (KRDP) wiąże się bezpośrednio z dwoma wydarzeniami: z I Europejskim Kongresem Powołaniowym (Rzym, 5-10 maja 1997) oraz z reorganizacją struktury konferencji Episkopatu Polski. Dokument końcowy Kongresu w Rzymie („In Verbo Tuo - Nowe powołania dla nowej Europy”, Watykan 1998) stanowił zaproszenie dla wszystkich Kościołów lokalnych na naszym Kontynencie do dokonania jakościowego skoku w duszpasterstwie powołań. Ów jakościowy skok związany jest zwłaszcza z promocją kultury powołaniowej. Istotnymi elementami tejże kultury jest prymat modlitwy nad aktywnością, pogłębione rozumienie teologii powołań, a także posługiwanie się taką pedagogią powołań, która wyrasta bezpośrednio z Ewangelii i która uwzględnia wyzwania płynące z obecnych uwarunkowań kulturowych, społecznych i politycznych.

Każda diecezja, każde zgromadzenie zakonne, a także każdy instytut świecki życia konsekrowanego w Polsce podejmuje różnorodne działania z zakresu duszpasterstwa powołań. Nie będzie chyba jednak przesadą stwierdzenie, że najważniejsze inicjatywy z zakresu duszpasterstwa powołań w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu to albo bezpośrednie działania KRDP, albo też działania inspirowane przez KRDP.

Inicjatorem i pierwszym przewodniczącym Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań był ks. bp Stefan Regmunt – ówczesny delegat Episkopatu Polski ds. Powołań. Obecnie Krajowej Radzie przewodniczy ks. bp Wojciech Polak z Gniezna - delegat Episkopatu Polski i jednocześnie delegat Episkopatów Europy (CCEE) ds. Powołań. W skład Rady, oprócz jej przewodniczącego i krajowego duszpasterza powołań - funkcję tę pełni obecnie ks. Marek Dziewiecki - wchodzą osoby wydelegowane przez poszczególnych biskupów - metropolitów, a także przez Konsultę Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich i Żeńskich oraz przez Konferencję Instytutów Świeckich.

Główne formy aktywności Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań

a) współpraca z Europejskim Centrum Duszpasterstwa Powołań (EU Vocatio)

Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań podejmuje wszechstronne formy aktywności, zapisane w jej statucie, zatwierdzonym przez Konferencję Episkopatu Polski. Jedną z form tej aktywności jest współpraca z innymi Kościołami lokalnymi w zakresie duszpasterstwa powołań. Współpraca ta dokonuje się zwłaszcza poprzez uczestnictwo przedstawicieli KRDP w corocznych sympozjach, które organizuje Europejskie Centrum Duszpasterstwa Powołań. Jedno z takich sympozjów zostało zorganizowane w Polsce, w Centrum Animacji Misyjnej Księży Palotynów w Konstancinie, w dniach 2-6 lipca 2003 roku. W czasie tego sympozjum sytuację powołaniową w Polsce przedstawił ks. bp Stefan Regmunt, który stwierdził, że „pod względem liczby powołań Polska jest krajem specyficznym we współczesnej Europie. Choćby z tego względu sytuacja Kościoła w Polsce i zagadnienie powołań budzi zainteresowanie nie tylko środowisk kościelnych (…). Okres po 1989 roku to czas odzyskania suwerenności i stopniowej normalizacji stosunków państwo - Kościół. Ratyfikowano Konkordat ze Stolicą Apostolską, katechizacja powróciła do szkół. Kościół odzyskał prawo do zakładania własnych szkół, powoływania stowarzyszeń katolickich, odzyskał część nieruchomości kościelnych, zabranych przez władze komunistyczne. W 1993 r. Stolica Apostolska dokonała reformy strukturalno-administracyjnej Kościoła w Polsce. Utworzono nowe diecezje. Z 27 istniejących powstało 42. Wiele spośród nowych diecezji utworzyło własne seminarium duchowne. Zmiany te korzystnie wpłynęły na ożywienie życia religijnego Polaków i na wzrost powołań.”

b) monitorowanie sytuacji powołaniowej w Polsce

Gdy chodzi o aktywność KRDP wewnątrz Kościoła lokalnego, to jedną z podstawowych form działania Rady jest monitorowanie sytuacji powołaniowej w naszym kraju poprzez zbieranie każdego roku dokładnych danych liczbowych w tym względzie. Z danych tych wynika, że w ostatnich latach sytuacja powołaniowa zmienia się w niekorzystnym kierunku. Odnotowujemy nie tylko wyraźny spadek liczby kandydatek i nowicjuszek w żeńskich zgromadzeniach zakonnych i instytutach świeckich, ale też zmniejsza się liczba młodych mężczyzn, którzy wstępują do diecezjalnych czy zakonnych seminariów duchownych. Fakt ten utwierdza nas w przekonaniu, że w obliczu antypowołaniowej, ponowoczesnej, niskiej kultury, która obecnie dominuje, również w naszym kraju rzeczywiście potrzeba jakościowego skoku w zakresie duszpasterstwa powołań po to, by z większą niż dotąd skutecznością promować kulturę powołaniową i by dzieło nowej ewangelizacji przynosiło obfite owoce.

c) promowanie kultury powołaniowej

Monitorowanie aktualnej sytuacji powołaniowej jest punktem wyjścia w poszukiwaniu programów, form aktywności i metod duszpasterskich, dzięki którym możliwe jest promowanie kultury powołaniowej w obecnym kontekście kulturowym i społecznym. W tym celu Krajowa Rada, której członkowie dwa razy w roku zbierają się na spotkaniu plenarnym, upowszechnia nauczanie Magisterium Kościoła oraz publikacje na temat teologii i pedagogii powołań, promuje modlitwę w intencji powołań, co roku przygotowuje Biuletyn zawierający materiały formacyjne na Światowy Tydzień Modlitw o Powołania, organizuje ogólnopolskie spotkania formacyjne dla moderatorów powołaniowych – diecezjalnych, zakonnych i świeckich, kongresy powołaniowe, a także pielgrzymki dla rodzin i osób wspierających powołania (druga sobota maja, Jasna Góra). Ponadto Krajowa Rada promuje integrację duszpasterstwa powołań z duszpasterstwem zwyczajnym i z różnymi formami duszpasterstwa specjalistycznego, zwłaszcza duszpasterstwa rodzin i duszpasterstwa młodzieży. KRDP tworzy największą w Polsce platformę współpracy między księżmi diecezjalnymi, osobami konsekrowanymi oraz ludźmi świeckimi. Współpracuje także ze środkami społecznego przekazu (konferencje prasowe, udział swoich przedstawicieli w programach telewizyjnych i radiowych, między innymi w programie TVP - Między niebem a ziemią, w TV Trwam i w Radiu Maryja. Staraniem Krajowej Rady w Tygodniu Modlitw o Powołania ukazują się artykuły o tematyce powołaniowej niemal we wszystkich mediach katolickich. Wielką inspiracją dla duszpasterstwa powołań w Polsce w minionym dziesięcioleciu był niewątpliwie Ogólnopolski Kongres Duszpasterstwa Powołań (Jasna Góra, 19-21 maja 2000 r.) zorganizowany przez Krajową Radę pod hasłem: Posłani w trzecie tysiąclecie. W Kongresie tym uczestniczył ks. kard. Zenon Grocholewski – Prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego.

d) formacja formatorów powołaniowych

Istotnym aspektem aktywności Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań jest formacja formatorów. Podstawową formą takiej formacji są ogólnopolskie Kongregacje dla osób odpowiedzialnych za duszpasterstwo powołań w poszczególnych diecezjach, zgromadzeniach zakonnych oraz instytutach świeckich życia konsekrowanego. W kongregacjach tych uczestniczy zwykle 150-200 osób duchownych i świeckich. Ogólnopolskie kongregacje odbywają się dwa razy w roku: w trzecim tygodniu października - na Jasnej Górze, a w okresie Wielkiego Postu - w różnych rejonach Polski, najczęściej w jednym z sanktuariów maryjnych. Żadne inne krajowe centrum duszpasterstwa powołań w Europie nie podejmuje działań formacyjnych na taką skalę. Niektóre organizują jednodniowe spotkanie raz w roku, a większość skupia się na przygotowaniu materiałów formacyjnych na Światowy Dzień Modlitw o Powołania.

Istotnymi elementami każdej kongregacji moderatorów powołaniowych jest Eucharystia, a także wspólna modlitwa (brewiarz, Droga Krzyżowa, Różaniec) w intencji powołań, referaty przygotowane przez zaproszonych specjalistów z zakresu teologii i nauk o człowieku, panele dyskusyjne, praca w grupach, spotkania nieformalne. Ogólnopolskie kongregacje mają cztery główne cele: refleksja nad teologią i pedagogią powołań, prezentacja materiałów duszpasterskich oraz integracja osób i instytucji zaangażowanych w duszpasterstwo powołań.

Cel pierwszy to refleksja nad teologią powołań, której fundamentem jest prawda o Bogu, który powołuje, bo kocha i który każdemu z ludzi proponuje niepowtarzalną drogę błogosławionego życia w świętości i wolności dzieci Bożych. Każda forma powołania to zaproszenie do naśladowania Syna Bożego i do kierowania się mądrością Jego Ducha Miłości. Tajemnica powołania ukryta jest w tajemnicy Boga a nie w tajemnicy człowieka. Podstawowym warunkiem odkrycia i realizacji otrzymanego powołania jest modlitwa i osobista, serdeczna przyjaźń z Bogiem, który każdego z nas rozumie, kocha i uczy kochać.

Cel drugi kongregacji to pogłębione rozumienie pedagogii powołań, a zatem pogłębione rozumienie zasad pomagania dzieciom i młodzieży w odkrywaniu i realizacji otrzymanego od Boga daru powołania. Kompetentny formator powołaniowy to ktoś, kto zna niezmienne zasady Bożej pedagogii w odniesieniu do człowieka, a także rozumie zmieniające się uwarunkowania społeczne i kulturowe, w jakich żyje młode pokolenie. Pedagogia powołań dotyczy w szczególności sposobów pomagania dzieciom i młodzieży w dorastaniu do bogatego człowieczeństwa i do świętości, a także w dorastaniu do specyficznego powołania, niepowtarzalnego dla danej osoby. Podstawą pedagogii powołań jest wychowanie chrześcijańskie, czyli pomaganie wychowankom, by uczyli się modlić, myśleć, decydować, kochać i pracować na wzór Chrystusa. Warunkiem owocnej pedagogii powołań jest coraz większa integracja duszpasterstwa powołań z duszpasterstwem ogólnym oraz z duszpasterstwem rodzin i młodzieży, a także z ruchami i grupami formacyjnymi.

Trzeci cel ogólnopolskich kongregacji to prezentacja materiałów z zakresu duszpasterstwa powołań, które przygotowuje Krajowa Rada Duszpasterstwa Powołań. Wśród tych materiałów szczególne znaczenie ma Biuletyn zawierający materiały na Tydzień Modlitw o Powołania (homilie, konferencje, katechezy, nabożeństwa, świadectwa). Dla uczestników kongregacji przygotowywane są także Zeszyty zawierające teksty referatów, dyskusji, nabożeństw i homilii z poprzednich kongregacji. Ponadto uczestnicy kongregacji zapoznają się z kalendarium bieżących prac, wydarzeń i inicjatyw związanych z duszpasterstwem powołań w Polsce i Europie.

Cel czwarty każdej kongregacji to integracja osób i środowisk związanych z duszpasterstwem powołań. Integracja ta dokonuje się zwłaszcza poprzez wzajemne poznawanie się uczestników kongregacji, wymianę pomysłów i doświadczeń z zakresu duszpasterstwa powołań, a także poprzez promocję współpracy między osobami reprezentującymi diecezje, zgromadzenia zakonne i instytuty świeckie życia konsekrowanego. Udział w ogólnopolskich kongregacjach ułatwia ponadto nawiązanie kontaktów ze środowiskami reprezentowanymi przez zaproszonych referentów oraz innych gości. Organizatorom kongregacji przyświeca troska o formację formatorów powołaniowych dążących do jakościowego skoku w duszpasterstwie powołań na miarę aktualnych potrzeb i znaków czasu.

Zakończenie

Przejawem naiwności i magicznego myślenia byłoby przekonanie, że młodzi ludzie mogą dorastać do małżeństwa i rodziny, kapłaństwa czy życia konsekrowanego w oparciu o sam tylko dar powołania, a zatem w oderwaniu od sytuacji środowiska, w którym żyją czy w oderwaniu od rodzaju wychowania, jakie otrzymują w rodzinie, szkole i parafii. Kryzys wielu rodziców i nauczycieli, kryzys wychowania i rodziny, kryzys parafii i szkoły, negatywne oddziaływanie dominujących mediów, wszystko to poważnie utrudnia młodym ludziom rozwój na miarę otrzymanego od Boga powołania.

W tej sytuacji głównym zadaniem wszystkich zaangażowanych w duszpasterstwo powołań w Polsce, począwszy od członków Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań, jest animowanie wielkiego ruchu modlitewnego na rzecz powołań i osób powołanych. Zadaniem drugim jest tworzenie kultury powołaniowej, czyli promowanie świadomości, że każdy ochrzczony to ktoś - na wzór Chrystusa - powołany do stawania się bezinteresownym darem miłości dla innych ludzi w małżeństwie i rodzinie, w kapłaństwie czy w życiu konsekrowanym. Zadaniem trzecim jest uświadamianie wspólnocie wierzących, że wszyscy ochrzczeni wezwani są do troski o wszystkie formy powołań w Kościele i o wszystkich powołanych. Kolejne ważne zadanie osób odpowiedzialnych za duszpasterstwo powołań to precyzyjne rozumienie terminologii, którą posługujemy się w odniesieniu do tajemnicy powołania i w odniesieniu do towarzyszenia powołaniowego. Przejawem braku precyzji w tym względzie jest mówienie o „kryzysie powołań”. W rzeczywistości nie ma kryzysu powołań, gdyż Bóg, który powołuje, nie jest nigdy w kryzysie. Kryzys mogą natomiast przeżywać ci, którzy są powołani. Dzieje się tak wtedy, gdy nie przyjmują oni od Boga daru bogatego człowieczeństwa oraz zaproszenia do świętości. Nie są wtedy w stanie w dojrzały sposób zrealizować żadnego powołania: ani do małżeństwa i rodziny, ani do kapłaństwa, ani też do jakiejś specyficznej formy życia konsekrowanego.

Ważnym zadaniem Krajowej Rady Duszpasterstwa Powołań jest ponadto budzenie nadziei wśród tych, których wysiłki i troska o powołanych i o ich dorastanie do daru powołania, nie wydała jeszcze oczekiwanych owoców. Ta nadzieja jest potrzebna Kościołowi w Polsce, w niełatwym kontekście odzyskanej wolności i postępującej laicyzacji. Ta nadzieja potrzebna jest szczególnie w tych diecezjach, wspólnotach zakonnych czy instytutach świeckich, które odczuwają brak dostatecznej liczby kapłanów i osób konsekrowanych w stosunku do potrzeb duszpasterskich. Nadzieja złożona w Panu żniwa to charyzmat każdego, kto pragnie w sposób radosny i owocny włączać się w duszpasterstwo powołań.

opr. aś/aś