Teologiczna refleksja nad polskimi kolędami
1. Przeżywając oktawę uroczystości Bożego Narodzenia przyjrzyjmy się jak w naszych polskich kolędach została przedstawiona wiara aniołów, pasterzy i Trzech Króli w Bóstwo Narodzonego Dzieciątka Jezus.
W dzień Bożego Narodzenia... radość... (3) To anieli oznajmują, do Betlejem pokazują, gdzie narodził się Zbawiciel, wszego świata Odkupiciel. (4) Gdy pasterze usłyszeli, do stajenki pobieżeli; Dzieciątku się kłaniają, podarunki oddawają...
Narodził się Jezus Chrystus, bądźmy weseli, chwałę Mu na wysokości nucą anieli: Gloria... (2) Na kolana wół i osioł przed Nim klękają, Jego swoim Stworzycielem, Panem uznają... (3) Pastuszkowie przybiegają na znak im dany, cześć oddają i witają Pana nad Pany... (5) I my także chwałę dajmy Dzieciątku temu, jako Panu nieba, ziemi, Zbawcy naszemu...
Z narodzenia Pana... (3) Ale gdy [pasterze] anielskie głosy słyszeli, zaraz do Betlejem prosto bieżeli. Tam witali w żłobie Pana, poklękali na kolana i oddali dary, co z sobą wzięli1
Pastuszkowie ze snu powstali... (2) Leżysz we żłóbeczku, mój Panie, w pieluszkach powity na sianie, opuściłeś tron święty, masz gospodę z bydlęty, przed którym anieli na twarze padali, „Święty, Święty, Święty”, po trzykroć śpiewali, „Chwała na wysokości”...
Gdy się Chrystus rodzi...: (4) Idźcie do Betlejem, gdzie Dziecię złożone, w pieluszki spowite, w żłobie położone. Oddajcie Mu pokłon boski, On osłodzi wasze troski. (5) A gdy pastuszkowie wszystko zrozumieli, zaraz do Betlejem śpieszno pobieżeli... (6) A stanąwszy w miejscu pełni zdumienia, iż się Bóg tak zniżył do swego stworzenia, padli przed Nim na kolana i uczcili swego Pana. (7) Wreszcie kiedy pokłon Panu już oddali, z wielką wesołością do swych trzód wracali, że się stali być godnymi Boga widzieć na tej ziemi...
Mizerna cicha, stajenka licha... (4) I oto, mnodzy ludzie ubodzy radzi (chętni) oglądać Pana. Pełni natchnienia, pewni zbawienia, upadli na kolana...
Przybieżeli do Betlejem pasterze... (2) Oddawali swe ukłony w pokorze Tobie z serca ochotnego, o Boże! Chwała na wysokości...
Wśród nocnej ciszy... Poszli [pasterze] znaleźli Dzieciątko w żłobie z wszystkimi znaki, danymi sobie. Jako Bogu cześć oddali, a witając zawołali z wielkiej radości: (3) Ach witaj Zbawco z dawna żądany, wiele tysięcy lat wyglądany! (...) I my czekamy na Ciebie, Pana, a skoro przyjdziesz na głos kapłana, padniemy na twarz przed Tobą, wierząc, żeś jest pod osłoną chleba i wina...
Jakaż to gwiazda świeci na wschodzie...: (3) Panie, ta gwiazda, co Mędrców wiodła do Chrystusowej kołyski, niech nas do Twego prowadzi źródła, światowe przyćmi połyski, do ostatniego życia zaniku Boskiego światła udziela, byśmy tam zaszli po jej promyku, do świętych stóp Zbawiciela...
Bóg się z Panny narodził...: Trzej Królowie z darami śpieszą i z pokłonami. Tego dnia wesołego, Narodzenia Bożego, weselmy się, radujmy się, Bogu cześć dajmy...
Mędrcy świata, monarchowie... (3) Przed Maryją stoją społem, niosą Panu dary, przed Jezusem biją czołem, składając ofiary...
Wśród nocnej ciszy... Poszli [pasterze] znaleźli Dzieciątko w żłobie z wszystkimi znaki, danymi sobie. Jako Bogu cześć oddali, a witając zawołali z wielkiej radości: (3) Ach witaj Zbawco z dawna żądany, wiele tysięcy lat wyglądany! (...) I my czekamy na Ciebie, Pana, a skoro przyjdziesz na głos kapłana, padniemy na twarz przed Tobą, wierząc, żeś jest pod osłoną chleba i wina.
2. Kolędy zachęcają także wszystkich wiernych do zginania kolan przed Bogiem, który narodził się w stajence:
Gloria, gloria zawołajmy... (2) Pokłon złóżmy z pasterzami, nućmy zgodnie z aniołami:
Chwała bądź na wysokości. (3) Adorujmy wcielonego Syna Boga przedwiecznego..
Ach, ubogi żłobie...: (6) Na twarz upadamy, czołem uderzamy, witamy Cię w tej stajence między bydlętami...
Betlejem święte...: (4) Teraz do Pana przybliżmy się społem, cześć Mu oddajmy i uderzmy czołem, śpiewając: Chwała Bogu świętemu, z przeczystej Panny nam narodzonemu...
Jezus malusieńki... (7) Pokłon oddawajmy, Bogiem Je wyznajmy, to Dzieciątko ubożuchne ludziom ogłaszajmy. (8) Niech Je wszyscy znają, serdecznie kochają, za tak wielkie poniżenie chwałę Mu oddają...
O gwiazdo Betlejemska, zaświeć na niebie mym: tak szukam cię wśród nocy, tęsknię za światłem Twym. Zaprowadź do stajenki, leży tam Boży Syn, Bóg Człowiek z Panny czystej, dany na okup win. (2) O nie masz Go już w szopce, nie masz Go w żłóbku tam! Więc gdzie pójdziemy, Chryste? Gdzie ukryłeś się nam? Pójdziemy przed ołtarze wzniecić miłości żar i hołd Ci niski oddać: to jest nasz wszystek dar...
Jezusa Narodzonego wszyscy witajmy. Jemu po kolędzie dary wzajem oddajmy; oddajmy wesoło, skłaniajmy swe czoło (...) Panu naszemu..
3. W tym miejscu wypada przytoczyć słowa świętego Bedy, Benedyktyna działającego w Anglii, teologa, ogłoszonego przez papieża Leona XIII (w 1899 r.) doktorem Kościoła (+735): które czytaliśmy na dwa dni przed uroczystością Bożego Narodzenia: „Kto nie chce ze wszystkich sił wielbić Pana, którego poznał, i święcić Jego imię [na które zegnie się każde kolano istot niebieskich, ziemskich i podziemnych2], ten będzie <<najmniejszy w królestwie niebieskim>>. A imię Boga jest święte, albowiem tylko Jego potęga unosi się ponad wszelkim stworzeniem, i nie sposób Go przyrównać do niczego, co uczynił. (...). Bo kto gardzi uniżeniem, nie może dostąpić zbawienia ani powiedzieć z prorokiem: <<Oto mi Bóg dopomaga, Pan podtrzymuje me życie>>. Albowiem, <<kto się uniży jak dziecko, ten jest największy w królestwie niebieskim>>”3.
Ks. Piotr M. Gajda
Przypisy:
1 Zob. J. Siedlecki, ks., Śpiewnik kościelny, wyd. 39, Kraków 1994, n. 22-80, s. 21-80.
2 Mój dodatek, za św. Pawłem Apostołem.
3 Z komentarza św. Bedy, kapłana, do Ewangelii św. Łukasza, w: Liturgia Godzin, II Czytanie Godziny Czytań na 22 grudnia.