Kościół w dialogu z religiami niechrześcijańskimi w nauczaniu Ojca Świętego Jana Pawła II

Sobór Watykański II, poprzez swoje nauczanie, nakreślił zasadniczą linię stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich. Sobór nauczając o Kościele mówi, że jest on "w Chrystusie niejako sakramentem, czyli znakiem i narzędziem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego" (KK, 1). Podstawowe zadanie, jakie Kościół podejmuje w świecie, zakłada "popieranie jedności i miłości wśród ludzi, a nawet wśród narodów, poświęcając główną uwagę temu, co jest ludziom wspólne i prowadzi ich do dzielenia wspólnego losu" (DRN, 1).

Ogłoszona 4 marca 1979 roku pierwsza encyklika papieża Jana Pawła II "Redemptor hominis" (Odkupiciel człowieka) ukazuje prawdę o człowieku i jego godności, której pełnię osiągnie on w Osobie Jezusa Chrystusa. Encyklika w mocny sposób akcentuje wezwanie do dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego. Papież Jan Paweł II, wskazując na palącą potrzebę zbliżenia z religiami niechrześcijańskimi, mówi: "W inny sposób i w innej mierze należy odnieść to samo do działalności mającej na celu zbliżenie z przedstawicielami innych religii pozachrześcijańskich, wyrażającej się w dialogu, w spotkaniach, we wspólnej modlitwie, w odkrywaniu tych skarbów ludzkiej duchowości, których - jak dobrze wiemy - nie brak również wyznawcom tych religii" (RH 6). Jan Paweł II wskazując na wielkie znaczenie soborowego nauczania, podkreśla ogromny szacunek, jaki należy się religiom pozachrześcijańskim i ich wielkim wartościom duchowym. "Słusznie - pisze papież - Ojcowie Kościoła widzieli w różnych religiach jakby refleksy jednej prawdy 'semina Verbi', które świadczą o tym, że na różnych wprawdzie drogach, ale przecież jakby w jednym kierunku postępuje to najgłębsze dążenie ducha ludzkiego, które wyraża się w szukaniu Boga - a zarazem w szukaniu poprzez dążenie do Boga - pełnego wymiaru człowieczeństwa, pełnego sensu życia" ( RH 11 ).

Wspominając soborową Deklarację o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich "Nostra aetate" Jan Paweł II wskazuje kierunek misji Kościoła, której zadaniem jest troska o jedność apostolską i misyjną. "W tej jedności zbliżamy się do całego wspaniałego dziedzictwa ducha ludzkiego, które wypowiedziało się we wszystkich religiach, jak o tym mówi Deklaracja Soboru Watykańskiego II 'Nostra aetate'. Zbliżamy się równocześnie do wszystkich kultur, światopoglądów, do wszystkich ludzi dobrej woli" (RH12).

Szczególne miejsce i znaczenie w nauczaniu Jana Pawła II o misyjnym posłannictwie Kościoła zajmuje encyklika "Redemptoris missio"(Misja Odkupiciela). W tej misyjnej encyklice papież podejmuje - wśród wielu innych - także problem inkulturacji, dialogu Kościoła z innymi religiami oraz ekumenizmu. Jan Paweł II wspominając soborowy dekret "Ad gentes" przypomina o konieczności odkrywania "ziaren Słowa", jakie znajdują się w poszczególnych osobach i tradycjach religijnych ludzkości. Kościół poprzez proces inkulturacji "wciela Ewangelię w różne kultury i jednocześnie wprowadza narody z ich kulturami do swej własnej wspólnoty; przekazuje im własne wartości, przyjmując wszystko to, co jest w nich dobre i odnawiając je od wewnątrz" (RMis 52). Poprzez swoje otwarcie na dialog między religiami Kościół pragnie stać się "domem, do którego wszyscy mogą wejść i czuć się u siebie, zachowując własną kulturę i własne tradycje, byleby nie sprzeciwiały się one Ewangelii" (RMis 24). Przypominając o konieczności prowadzenia dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego, który przybierać może wielorakie formy i sposoby wyrazu, Jan Paweł II wskazuje na niezbędny w tej dziedzinie życia Kościoła wkład świeckich, którzy "poprzez osobisty przykład i własną działalność mogą wpływać dodatnio na polepszenie stosunków pomiędzy wyznawcami różnych religii"(RMis 57).

W posynodalnej adhortacji apostolskiej "Ecclesia in Africa"(Kościół w Afryce) Jan Paweł II ukazuje pozytywne wartości afrykańskiej kultury. Papież mówi o istniejącym w duszy ludów Afryki głębokim zmyśle religijnym poczuciu 'sacrum' oraz głębokiej świadomości istnienia Boga Stwórcy i świata duchowego. Jan Paweł II przypomina, że "w afrykańskiej kulturze i tradycji powszechnie uznaje się fundamentalną rolę rodziny. Afrykanin, otwarty na wartość rodziny, miłości i życia, kocha dzieci, które przyjmuje z radością jako dar Boży"(EA 43). Papież we wspomnianej adhortacji powraca również do wielkiego znaczenia kultu przodków w życiu religijnym i społecznym Afrykańczyków, którzy szacunek dla ludzkiego życia wydłużają aż poza kres ziemskiej egzystencji (EA 43).

Jan Paweł II również i w tym dokumencie wskazuje na potrzebę prowadzenia dialogu z tradycyjnymi religiami afrykańskimi. Przyswojenie pozytywnych wartości z religijnych tradycji afrykańskich takich, jak wiara w Istotę Najwyższą i Wieczną, Stwórcę, Dawcę i sprawiedliwego Sędziego, ma pomóc w podejmowanym dialogu międzyreligijnym w otwarciu się wielu ludzi na "pełnię Objawienia w Jezusie Chrystusie, ukazaną im przez głoszenie Ewangelii" (EA 67). Papież ów dialog postrzega również w wymiarze współpracy katolików z wyznawcami innych religii mającej na celu integralny rozwój człowieka (EA 109).

Odniesienie Kościoła do religii niechrześcijańskich znajdujemy również w posynodalnej adhortacji apostolskiej papieża Jana Pawła II "Ecclesia in America" (Kościół w Ameryce) wydanej w Meksyku 22 stycznia 1999 roku. Ukazując tożsamość chrześcijańską Ameryki Jan Paweł II podkreśla palącą potrzebę pracy na płaszczyźnie ekumenizmu: "Obecność innych wyznań chrześcijańskich - pisze papież - w większym bądź mniejszym stopniu, w różnych częściach Ameryki, uświadamia w sposób szczególny pilną potrzebę zaangażowania ekumenicznego, aby dążyć do jedności wśród wszystkich wierzących w Chrystusa"( EAm 14 ).

Amerykę - w odniesieniu do życia wiarą - w sposób szczególny charakteryzuje pobożność ludowa zakorzeniona w różnych narodach Ameryki. Ojcowie uczestniczący w Synodzie dla obu Ameryk - jak stwierdza papież - podkreślają silną potrzebę ukazania istnienia w tejże pobożności elementów prawdziwych wartości duchowych, aby ubogacić je zdrową nauką katolicką, a przez to doprowadzić ludzi na drogę szczerego nawrócenia (EAm 16). Mając na uwadze proces inkulturacji, papież przestrzega, aby nie lekceważyć form religijności tubylczej obu Ameryk, ale należy w sposób roztropny czerpać wskazania z nich płynące do głębszej inkulturacji Ewangelii (EAm 16).

Jan Paweł II - odnosząc się do religii niechrześcijańskich - potwierdza prawdę o tym, że Kościół nie odrzuca z tych religii niczego, co w nich jest prawdziwe i święte (EAm 51). W relacji do religii niechrześcijańskich Kościół katolicki podkreśla rangę i znaczenie prawdziwych wartości duchowych istniejących w tych religiach, one bowiem - jak stwierdza Jan Paweł II w adhortacji "Ecclesia in America" - "świadczą o nowości objawienia w Chrystusie przechowywanego w całej pełni w Kościele"(EAm 51). Papież Jan Paweł II wskazuje na fakt, że ludzie różnych wyznań powinni czynić wszelkie starania, aby przyczynić się do dzieła budowania jedności, pokoju i sprawiedliwości.

Jan Paweł II wzywa Kościół obu Ameryk do wzmożenia wysiłków w dziele kształtowania dobrych, wzajemnych stosunków z amerykańskimi religiami tubylczymi. Przypominając o istnieniu w niektórych częściach Ameryk problemów natury etnicznej, które - według papieża - mogą stanowić dla tych ludzi przeszkodę na drodze do Chrystusa - Jan Paweł II mówi o tym, że należy popierać te programy, które tworzą klimat zrozumienia i pojednania wśród różnych ludów i przez to tworzyć pomosty dla chrześcijańskiej miłości, pokoju i sprawiedliwości (EAm 64).

Papież Jan Paweł II w swoim nauczaniu mocno wyakcentowując wartość dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego, wskazuję na potrzebę przybliżenia się Kościoła do kultur, światopoglądów i innych religii. Przyswojenie pozytywnych wartości z tradycyjnych religii ma pomóc w podejmowaniu dialogu międzyreligijnego. Ojciec Święty, podkreślając rangę i znaczenie prawdziwych wartości duchowych istniejących w religiach niechrześcijańskich, przypomina, że one właśnie zaświadczają o bogactwie objawienia w Chrystusie, które Kościół przechowuje w całej pełni. Kościół katolicki w swoim nauczaniu potwierdza, iż uznaje wartości zbawcze, jakie posiadają religie niechrześcijańskie, w których mogą także zawierać się nośniki łaski Bożej.

Ojciec Święty Jan Paweł II przemawiając do Indian w Santo Domingo wskazywał na potrzebę odnowienia obywatelstwa w Kościele religii tradycyjnych: "Kościół zachęca narody tubylcze do zachowania i popierania z nieukrywaną dumą swojej kultury, zdrowych tradycji i zwyczajów, języków i kultury.(...)Wierność waszemu stylowi życia i waszemu dziedzictwu kulturowemu jest tym, co Kościół nie tylko respektuje, ale pragnie i chce ich dalszego rozwoju, gdyż człowiek, każdy człowiek, został stworzony na obraz i podobieństwo Boga".

opr. ab/ab