Przypadek ks. Bosko

W okresie 1879-1965 łatwo daje się udokumentować istnienie silnego odwoływania się do postaci ks. Bosko w Europie, w basenie Morza Śródziemnego i w Ameryce, a później w krajach azjatyckich i afrykańskich dzięki różnym czynnikom: szerokie rozpowszechnienie „Biuletynu Salezjańskiego” w wielu językach, godna uwagi publicystyka salezjańska i nie tylko, kolonializm europejski, za którym często szło wielu misjonarzy, a przede wszystkim zakładanie dzieł salezjańskich, w których „wirtualna” obecność ks. Bosko stawała się namacalna, by nie powiedzieć — niemal „fizyczna”, w postaci szerokiej gamy figur, popiersi, obrazów, wizerunków, uroczystości, murali, słynnych zdań, książeczek, upamiętnień, mów, propagandy misyjnej.

Skoro historią, jak wiadomo, zajmuje się historyk, ten jest zawsze dzieckiem swojej epoki; a zatem historia, jaką „uprawia”, jest współczesna (Croce), to znaczy odpowiada na pytania społeczeństwa jego czasów. Rozumie się samo przez się, że sytuacje polityczne społeczne, gospodarcze, kulturalne, religijne poszczególnych krajów na przestrzeni dziesięcioleci, tutaj branych pod uwagę, umożliwiały, określały, warunkowały zrozumienie osobowości ks. Bosko oraz interpretację jego przesłania. W skrócie możemy podzielić na sześć chronologicznych etapów prezentowane badania.

Ostatnie dziesięć lat życia ks. Bosko cechuje jego wizerunek, jaki przedstawia „Biuletyn Salezjański”, i jaki on sam daje światu poprzez swoje bardzo uciążliwe podróże i przemówienia we Włoszech, Francji i Hiszpanii. Własny wizerunek, jaki sobie ceni i w pewien sposób umacnia, to wizerunek kapłana-wychowawcy-działacza społecznego, ale także maryjnego cudotwórcy, potrafiącego odpowiadać poprzez swoich „synów” i swoje „córki” na potrzeby materialne i duchowe ubogiej młodzieży, dzięki zastosowaniu nowatorskiej metody wychowawczej, opartej na miłości. Publikacje z tamtych czasów, zwłaszcza francuskie, przetłumaczone na różne języki, stają się jej rzecznikiem. W tych samych latach ukazuje się na łamach „Biuletynu Salezjańskeigo” Storia dell'Oratorio di S. Francesco di Sales — Historia Oratorium św. Franciszka Salezego, opartego na słynnych Memorie dell'Oratorio (Wspomnieniach z Oratorium), rękopis o konkretnych celach pedagogiczno-duchowych, w którym ks. Bosko sam siebie przedstawia jako „narzędzie Pana”, zgodnie z „potrzebami epoki” dla dobra młodzieży „ubogiej i opuszczonej”. „Plany Opatrzności, drogi Pana, marzenia profetyczne” — wszystko jest pojmowane w tej perspektywie.

Po jego śmierci wszędzie usiłuje się dokonywać ocen, wiarygodnych bądź wątpliwych, ale nie z zasady negatywnych. Przemówienia, upamiętnienia, wypowiedzi na łamach prasy — wszystkie kładą nacisk na jego osobowość i jego działalność, jednak bez szczególnego pogłębienia. Podkreśla się natomiast społeczne znaczenie dzieła salezjańskiego, zważywszy na sytuację społeczeństwa, europejskiego i południowoamerykańskiego, stanowiącą wyzwanie dla zdolności Kościoła dania odpowiedzi na bardzo poważną „kwestię społeczną”, istniejącą od jakiegoś czasu, w której masom ludowym zagraża całkowita sekularyzacja, a młodzież oddala się od wiary. Cztery miesiące po śmierci ukazuje się prawdziwa pierwsza biografia ks. Bosko, opracowana przez francuskiego dziennikarza J. Melchiora Villefranche'a, który nie tworzy wprawdzie arcydzieła, daje jednak wizerunek ks. Bosko bardziej wiarygodny niż wcześniejsze teksty, tak iż we Francji przetrwała aż do ukazania się książki Auffraya 1920).

Kolejne lata to okres rektoratu ks. Ruy (1888-1910), kiedy to mnożą się dzieła salezjańskie, o które nieustannie dopominają się zarówno władze państwowe poszczególnych krajów, wszystkich bądź prawie wszystkich na drodze rozwoju przemysłowego i postępu kulturowego, potrzebujące młodzieńczych sił, przygotowanych i dyspozycyjnych w razie potrzeby, jak i władze kościelne, nie mające wystarczającego i odpowiedniego personelu do prowadzenia katolickich dzieł edukacyjnych (szkół, kolegiów), dla domów formacyjnych (seminariów), dla parafii i oratoriów, do pomocy migrantom. 

opr. mg/mg