Historia Kościoła w datach - IV wiek

Roland Fröhlich

Historia Kościoła w datach.

Wybrane zagadnienia

Wydawnictwo Jedność 2006
ISBN: 83-7442-027-8
Redakcja i informacje dotyczące Kościoła w Polsce — Ryszard Skrzyniarz

Wiek IV

Od prześladowań do chrześcijańskiego imperium

A. Kościół a społeczeństwo i państwo

Decyzja cesarza Konstantyna o akceptacji Boga chrześcijan i wyborze Go jako swojego sprzymierzeńca w zwycięskich bitwach, stawia Kościół w zupełnie nowej sytuacji — z cienia prześladowań wchodzi w światło cesarskiej życzliwości. Nagle nazywanie się chrześcijaninem staje się niezmiernie popularne. U wielu ludzi chrzest służy do kontynuacji własnej kariery. Zgodnie ze starą, rzymską tradycją, cesarz postrzega siebie nie jako „syna Kościoła”, lecz jako wybrańca Bożego, do którego obowiązków należy opieka nad tą religią, oraz wykorzystywanie jej do osiągnięcia celów cesarstwa. Konstantyn powołuje synody, na których skazuje osądzonych na wygnanie, oraz otacza biskupów i kler państwową opieką. Po śmierci Konstantyna, jego następcy zostają wplątani w spory wewnątrzkościelne. W zależności od swoich doradców, opowiadają się oni za arianizmem lub innymi prądami wyznaniowymi, i dla niektórych stają się zagrożeniem dla prawdziwej wiary.

■ 303 r. — Galeriusz i Dioklecjan rozpoczynają ostatnie prześladowania chrześcijan, które obejmują całe cesarstwo.

■ 311 r. — Chory na raka Galeriusz, kładzie kres prześladowaniom chrześcijan na Wschodzie. W wydanym przez siebie edykcie tolerancyjnym, zezwala chrześcijanom na odbudowę należących do nich miejsc spotkań oraz na odprawianie mszy świętych.

■ 312 r. — W bitwie przy moście mulwijskim Konstantyn pokonuje swojego rywala Maksencjusza. W starciu tym, wybierając sztandary ze znakami chrześcijańskimi, Konstantyn stawia na Boga chrześcijan.

■ 313 r. — Konstantyn wspólnie z Licyniuszem ogłasza edykt tolerancyjny (tzw. Edykt Mediolański), w którym stawia chrześcijaństwo na równi z innymi religiami.

■ 314 r. — W celu zakończenia schizmy donatystów Konstantyn zwołuje synod w Arles.

■ 324 r. — Po zwycięstwie nad Licyniuszem Konstantyn zostaje jedynym władcą i coraz bardziej jawnie popiera religię chrześcijańską.

Do przywilejów chrześcijan należą: budowa kościołów (w Nikomedii, Antiochii, Jerozolimie — kościół Grobu Świętego, Betlejem — kościół Bożego Narodzenia, Rzymie — kościół laterański), zwolnienie kleru od podatków i świadczenia usług publicznych, zrównanie biskupów z wysokimi urzędnikami państwowymi, prawo do własności, darowanie majątków ziemskich i wprowadzenie (chrześcijańskiej) niedzieli (w 321 r.).

■ 325 r. — W celu zakończenia wewnątrzkościelnego sporu na temat Ariusza, Konstantyn zwołuje biskupów na Sobór Nicejski I (I Sobór Powszechny lub Sobór Ekumeniczny). Po wyroku skazującym wydanym przez sobór, Konstantyn skazuje Ariusza i jego zwolenników na wygnanie.

■ 330 r. — Cesarz ogłasza Konstantynopol nową stolicą cesarstwa.

■ 337 r. — Śmierć Konstantyna (chrzest na łożu śmierci).

■ 337—361 — Synowie Konstantyna kontynuują jego politykę stałej protekcji Kościoła. Kościół dystansuje się wobec tej polityki z chwilą, kiedy Konstancjusz (imperator wschodniej połowy cesarstwa) zbliża się do arianizmu.

■ 341 r. — Konstancjusz nakazuje karać śmiercią za odprawianie pogańskich rytuałów ofiarnych oraz za uprawianie czarów.

■ 346 r. — Ponowny zakaz składania ofiar wydany przez Konstancjusza i Konstansa; zamykanie świątyń pogańskich.

■ 335 r. — Nalegania cesarza Koncjusza przyczyniają się do potępienia antyarianizu św. Atanazego z Aleksandrii, przez synod zwołany w Mediolanie, oraz do skazania świętego na wygnanie. Również biskupi nie zgadzający się z wyrokiem synodu otrzymują taki sam wyrok (wśród nich był papież Liberiusz).

■ 361—363 — Cesarz Julian („Apostata”), przeciwnik Konstancjusza, ogłoszony przez swoje wojska imperatorem, próbuje — po początkowych objawach sympatii do chrześcijan — przeprowadzić reformę cesarstwa w duchu starorzymskim:

362 r. — Chrześcijańscy nauczyciele otrzymują zakaz nauczania.

363 r. — Julian zezwala Żydom na odbudowę świątyni w Jerozolimie. Jednak po parokrotnych pożarach, wybuchających z niewyjaśnionych przyczyn, roboty zostają wstrzymane. Julian ginie podczas wyprawy przeciw Szapurowi II.

■ 375 r. — Gracjan, jako pierwszy cesarzy rzymski, zrzeka się tytułu Pontifex Maximus (Najwyższy Kapłan).

■ 379 r. — Na Zachodzie Gracjan zakazuje wyznawania arianizmu.

■ 380 r. — Cesarz Teodozjusz wydaje zakaz wyznawania arianizmu na Wschodzie. Normą wiary jest wiara, którą św. Piotr przekazał Rzymianom, i którą reprezentują papież św. Damazy I i biskup Aleksandrii Piotr II.

382 r. — Mimo pogańskich protestów (Symmachus) Gracjan nakazuje usunięcie statuy bogini Wiktorii z gmachu rzymskiego Senatu.

■ 386 r. — Protest św. Ambrożego (od 374 r. biskup Mediolanu) udaremnia działania Walentyniana II, mające na celu protekcję arian. W sprawach wiary Ambroży żąda od (ochrzczonego) cesarza podporządkowania się Kościołowi: „Cesarz znajduje się w Kościele, a nie stoi ponad Nim”.

388 r. — Cesarz Teodozjusz zarządza odbudowę synagogi w mieście Kallinikon, spalonej przez fanatycznych chrześcijan. Pod presją św. Ambrożego (groźba zaprzestania odprawiania mszy świętych) cesarz cofa swój rozkaz.

■ 390 r. — Cesarz Teodozjusz, jako brutalny odwet za morderstwo na prefekcie miejskim w Tesalonikach, wydaje rozkaz stracenia 6.000 mieszkańców tego miasta. Po tym czynie cesarz zmuszony jest okazać skruchę, aby zostać ponownie dopuszczonym przez św. Ambrożego do uczestnictwa we mszy świętej (po raz pierwszy cesarz pochyla się przed autorytetem kapłana).

■ 391 r. — Na mocy decyzji Teodozjusza chrześcijaństwo zostaje podniesione do rangi religii państwowej oraz zostaje wydany zakaz sprawowania wszystkich kultów pogańskich (koniec pogaństwa w życiu publicznym).

■ 393 r. — Ostatnia starożytna olimpiada (jej kontynuowania zabronił w 394 r. cesarz Teodozjusz).

■ 395 r. — Podział cesarstwa: po śmierci Teodozjusza cesarstwo rzymskie zostało podzielone między jego synów: Honoriusza (Cesarstwo Zachodnie) i Arkadiusza (Cesarstwo Wschodnie).

opr. mg/mg