Rok Liturgiczny w życiu religijnym

Kazimierz Kucharski SJ

KOŚCIÓŁ ŚWIATŁEM ŚWIATA

Nauka wiary i życia chrześcijańskiego

ISBN: 83-7318-331-0

wyd.: WAM 2006

ROK LITURGICZNY W ŻYCIU RELIGIJNYM

Możemy zadać sobie pytanie: Kiedy powstał Rok Liturgiczny, czyli Rok Pański? Nazywany jest również rokiem zbawienia.

Rok Liturgiczny jest ustawicznym wspominaniem i przeżywaniem zbawczych dzieł Boga, dokonanych głównie przez Jezusa Chrystusa. Dlatego wokół Jezusa — Tajemnicy toczy się życie chrześcijanina. Na ziemi nie potrafimy wyczerpać głębi misterium Osoby Jezusa. Człowiek potrzebuje czasu, etapów, docierania poprzez wydarzenia do lepszego poznania Chrystusa. Tajemnice Pańskie każdego roku na nowo oświetlają nasze ciągle zmieniające się życie. Jesteśmy w drodze do ojczyzny niebieskiej. Jezusowe słowa i czyny oświetlają wciąż nowe problemy naszego życia. Nie stoimy przecież w miejscu i świat również. Życie wymaga od nas coraz innej odpowiedzi i prowadzi nas ku pełni Ojca.

Rok Pański rozpoczyna się od tajemnicy oczekiwania na Zbawiciela, czyli od pierwszej Niedzieli Adwentu. Nasza droga przez całe życie będzie oczekiwaniem na przyjęcie Pana — odpowiedzi Boga na grzech człowieka. Wyraża sytuację ludzkości i człowieka w tym długim okresie zapowiedzi i przygotowania do przyjścia oczekiwanego Zbawiciela, Jego przyjście w tajemnicy wcielenia i narodzenia w Betlejem aż po mękę i zmartwychwstanie, tajemnicę Wniebowstąpienia i zesłania Ducha Świętego. Tak w ciągu roku dla dobra duchowego człowieka, ze względu na nasze możliwości i potrzeby duchowo — psychiczne Kościół św. odsłania i pozwala nam przeżywać życie Jezusa aż po Jego powtórne przyjście.

Przeżywanie tajemnicy Bożej dobroci dokonuje się inaczej, aniżeli przeżywanie rocznic w naszym życiu. Wydarzenia z życia Jezusa głoszone, doświadczane i przeżywane uobecniają się niejako w święta roku kościelnego i stają się owocne w liturgii dla wszystkich wierzących. Możemy i powinniśmy mieć udział także dzisiaj w tym dziele naszego zbawienia. Kościół św. uważa za swój obowiązek obchodzić przez cały rok w ustalonych dniach, pamiątkę zbawczego dzieła Jezusa.

Jak ukształtował się rok liturgiczny? Od początku swego istnienia Kościół w liturgii Mszy św. przeżywał dzieło zbawcze Jezusa i dziękował za nie Bogu. Niedziela — Dzień Pański był najstarszym i pierwszym dniem świątecznym Kościoła. Każdego tygodnia Kościół obchodzi pamiątkę zmartwychwstania Jezusa w dniu, który nazwał Pańskim, a raz w roku czci ją razem z Jego błogosławioną męką na Wielkanoc. To jest największe święto. Wydarzenia paschalne są momentem centralnym całej liturgii Kościoła. Już w pierwszych wiekach świętowanie Wielkanocy rozciągnięto na okres 50 dni aż do Zesłania Ducha Świętego. Od IV w. do kalendarza świąt kościelnych doszło święto Narodzenia Pańskiego i Objawienia (Epifanii), święta ku czci Najświętszej Maryi Panny, święta męczenników, apostołów, a następnie pozostałych świętych

Z Jezusem, z Jego zbawczym dziełem nierozerwalnie związana jest Maryja. W Niej dostrzegamy znak na niebie, owoc Odkupienia i wezwania do szczęścia wiecznego. To również nadzieja dla nas pełni zbawienia. Święci, męczennicy i wyznawcy — dzięki łasce Bożej doszli do takiego podobieństwa do Boga, że stali się wzorem i pomocą. Oni wielbią Boga doskonalej od nas i wstawiają się za nami. Kościół głosi misterium paschalne dokonane w ich życiu, w określone dni Roku Liturgicznego. Oni z Jezusem współcierpieli i dzisiaj mają udział w chwale Jezusa. Ich życie pociąga nas i zachęca do pójścia przez Chrystusa do Ojca. Oni wypraszają nam w tym pomoc.

Wszystkie razem święta tworzą cykl świąt roku kościelnego. Tutaj możemy mówić o Kalendarzu Liturgicznym, który zawiera dane o poszczególnych dniach i świętach Roku Kościelnego. Te informacje odnoszą się do odmawiania brewiarza i sprawowania Eucharystii w konkretnym dniu. Normy odnośnie kalendarza kościelnego zostały wydane przez Stolicę Apostolską 21 marca 1969 r..

Kalendarz wyróżnia jako pierwsze niedziele, w tym najważniejszą Wielkiej Nocy. Potem idą uroczystości i święta oraz wspomnienia. Wreszcie dni powszednie w ciągu roku. Rok kościelny kształtował się powoli. Po pierwszych wiekach, w których powstał zrąb świąt kościelnych, rodziła się nowa i pełniejsza świadomość kościelnego życia. Z czasem doszły nowe święta i zostały wyodrębnione okresy przygotowania do obchodu Wielkanocy i Bożego Narodzenia. Są nimi Wielki Post i Adwent.

Pierwsze wzmianki o przygotowaniu przez Wielki Post do Wielkanocy pochodzą z II w. Trwał on dwa dni — czas postu i żałoby po śmierci Jezusa. W III w. przygotowania rozciągnięto na cały Wielki Tydzień, a od IV w. na 40 dni poprzedzające Wielkanoc. Kościół chce naśladować Chrystusa w Jego pokucie. Ponieważ w niedziele nie poszczono, do liczby 40 dni faktycznego postu dodano w VI w. 4 dni i rozpoczynano go w Środę Popielcową. W tym dniu grzesznicy rozpoczynali czas pokuty publicznej. Wkładali na siebie specjalną szatę pokutną i głowy ich posypywano popiołem. W wieku X przyjmowanie popiołu na głowę było już powszechną praktyką Kościoła. W XII w. ukazał się przepis, aby popiół sporządzać z gałązek palm poświęconych w roku poprzednim.

Czas praktykowania adwentowego przygotowania do świąt Epifanii i Bożego Narodzenia rozpoczyna się już w IV wieku. W V staje się powszechniejsze. Okres przygotowania był jednak różnie praktykowany. Od papieża Grzegorza Wielkiego Adwent obejmuje 4 niedziele. Obecnie ma znaczenie nie tylko przygotowanie, ale i eschatologiczne — oczekiwanie na powtórne przyjęcie Jezusa.

Jak przeżywać Rok Liturgiczny, co nam w tym pomaga? Kościół w ostatniej reformie liturgicznej pragnie nam pomóc czytaniami Bożego Słowa. Czytania zostały rozłożone w podwójnym cyklu. Tak przybliżają nam bogactwo nauki Bożej. W niedziele mamy cykl trzyletni, a w dni powszednie dwuletni cykl czytań. W ten sposób wierni mogą przybliżyć sobie Pismo św. szerzej i pełniej podczas liturgii eucharystycznej.

Dobry Bóg przychodzi z wszechstronną pomocą człowiekowi uwzględniając jego potrzeby fizyczne i duchowe. Przychodzi do człowieka pośród jego zagubienia, ciemności, tęsknoty i oczekiwania. Nasza droga przez całe życie będzie oczekiwaniem przyjścia Pana przez doświadczenie ciemności aż po bramę śmierci.

Postawa czasu Adwentu to post, tęsknota, wyczekiwanie, wielkie pragnienie i wyzwolenie. Tęsknota równa się naszej miłości ku Bogu i pragnieniu. Pomaga nam w tym przyroda. Ogołocone z liści drzewa, szare niebo, krótki dzień. Noc i dzień służą nie tylko dobru fizycznemu człowieka. To również język, który przekazuje coś więcej. W ilu sytuacjach człowiek przeżywa ciemności i pośród nich czeka na wyzwolenie? Podczas Adwentu zapalamy roratnią świecę, byśmy pośród nocy mieli obraz Matki Jezusa. Czekanie i patrzenie na Nią jest pomocą dla naszej wierności. Czekanie nasze jest naznaczone ofiarą będącą warunkiem otwarcia się na łaskę Bożą. Jednocześnie rodzi się nadzieja i radość z bliskiego przyjścia Jezusa. Wreszcie czas Bożego Narodzenia.

Wielki Post był wcześniej czasem przygotowania katechumenów do chrztu św., a dla grzeszników okresem intensywnej pokuty, aby mogli pojednać się z Bogiem. Od średniowiecza w liturgii Wielkiego Postu bardzo ważne miejsce zajmuje rozważanie męki Pańskiej. Życie religijne skupia się wokół trzech tematów: pokuty, chrztu i męki Pana. Wielkie tematy odnowy wyraża prefacja wielkopostna: „Albowiem pozwalasz Twoim wiernym co roku z oczyszczoną duszą radośnie oczekiwać świąt wielkanocnych, aby gorliwie oddając się modlitwie i dziełom miłosierdzia, przez uczestnictwo w sakramentach odrodzenia osiągnęli pełnię dziecięctwa Bożego”. Dlatego w tym okresie Kościół zachęca do głównych praktyk pokutnych: postu, modlitwy i jałmużny, do nawrócenia i odnowy życia przez rekolekcje. W lepszym przygotowaniu pomaga nam nie tylko częste uczestniczenie we Mszy św., Drodze Krzyżowej i Gorzkich Żalach, lecz również praktyki pokutne, walka z nałogami i zachowanie atmosfery wyciszenia i skupienia. Pokuta ma nas skłaniać do otwierania się na łaskę i miłosierdzie Boga, dostrzeganie skutków win naszych. Skruszony człowiek widzi je, potępia i odrzuca. Kościół zachęca do modlitwy i pokuty wewnętrznej i indywidualnej, do pokuty zewnętrznej i zbiorowej.

Wreszcie przychodzi ciemność Wielkiej Nocy rozjaśniona blaskiem Jezusowego Zmartwychwstania. To wymowa Paschału.

W centrum całego Roku Liturgicznego pozostaje niedziela, rdzeń roku kościelnego. Jest ona dniem słuchania Bożego Słowa, uczestniczenia w Eucharystii, aby wspominać i przeżywać misterium Paschy i dziękować Bogu. To dzień radości i odpoczynku.

Na koniec warto sięgnąć jeszcze po uwagi i pomoc ze strony św. Ignacego.

Aby lepiej przeżywać tajemnice życia, męki i zmartwychwstania Pańskiego pomaga modlitwa o odpowiedni stan naszego ducha, nastroju i uczestniczenia. „Prosić Boga, naszego Pana, o to, czego chcę i czego pragnę. Prośba powinna być odpowiednia do przedmiotu, czyli jeżeli przedmiotem kontemplacji jest zmartwychwstanie — o radość z Chrystusem radosnym; jeżeli jej przedmiotem jest męka — o ból, łzy i cierpienie z Chrystusem umęczonym”. Jeszcze inna Jego uwaga: „Unikać myślenia o sprawach powodujących przyjemność lub radość np. o chwale (niebieskiej), o zmartwychwstaniu itp. Rozmyślanie o radości i weselu przeszkadza bowiem w odczuwaniu kary, bólu i (wylewaniu) łez za nasze grzechy. Raczej utrzymywać się w chęci odczuwania żalu i kary przez przywoływanie na pamięć śmierci i sądu”.

Przeżywanie każdego roku Bożych tajemnic daje człowiekowi szansę, aby na nowo podjąć trud naśladowania Chrystusa i jego świętych.

opr. aw/aw