Historia wielokrotnie potwierdziła tezę, że te same Instytuty mogą skutecznie rozwijać się, a potem zamierać. Pośród Instytutów, które pojawiły się na przestrzeni dziejów, jedne rozwinęły się jak piękne drzewa i do dziś wydają owoce w Kościele i dla Kościoła, inne zaś nie przetrwały do naszych czasów. Te drugie, nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, stanowią dosyć duży procent. Nie jest przedmiotem naszych rozważań zatrzymywanie się nad historycznym aspektem tego zagadnienia. Jednak dla uzyskania pewnego obrazu sytuacji przytoczmy kilka danych, korzystając z przeprowadzonych w tym względzie badań i sporządzonych statystyk ⁸⁶. Francuski jezuita R. Hostie podjął gruntowne studium historyczne i psychospołeczne nad zjawiskiem życia i śmierci Instytutów od początku istnienia form instytucjonalnych (IV w.) aż do naszych czasów. Niestety, dane, które zgromadził, kończą się na początku lat 70. (1972), kiedy powstawała jego praca. Uzupełnimy je o dodatkowe dane, które zaczerpnęliśmy ze statystyk kościelnych. Badania R. Hostie dotyczą Instytutów męskich, które miały za sobą co najmniej stuletnią historię istnienia w Kościele, charakteryzowały się własną specyfiką życia ewangelicznego, sprecyzowaną w regule życia i uznaną przez Kościół na prawie papieskim. Ze względu na braki w danych nie da się precyzyjnie odtworzyć tego procesu z okresu od IV do X wieku. Natomiast od XI wieku dane historyczne są o wiele pewniejsze i dokładniejsze. I tak: od IV do XX (do lat 70.) powstało 276 Instytutów męskich na prawie papieskim. Z tej liczby przestało istnieć 99. Najwięcej wymarło Instytutów mniszych z wielowiekowymi tradycjami: z 61 powstałych zamknięto aż 50. Podobnie jest z zakonami kanonickimi: na 47 powstałych wymarło aż 35. Natomiast znamienny jest fakt, że na 9 powstałych zakonów żebraczych nie wymarł żaden, a na 29 instytutów brackich przestał istnieć tylko jeden ⁸⁷. Szczegóły danych z badań R. Hostie przedstawia tabela 1. Spojrzenie na sytuację czasów najnowszych (1999-2004) umożliwia tabela 2 ⁸⁸, sporządzona na podstawie Annuarium Statisticum Eccelsiae i pozwalająca dostrzec, jak w ostatnich latach zmienia się liczba Instytutów i przynależących do nich domów. W latach 1999-2003 prawie się nie zmieniała. Zanotowano nawet wzrost liczebny o 3: w roku 1999 było ich 254, zaś w roku 2003 — 257. Jednak w roku 2004 spadek jest znaczny: z 254 (w 1999 roku) do 227. W okresie zaledwie 6 lat ubyło więc 27 Instytutów męskich. Tego spadku nie potraktujemy jako „nagłego”, jeśli zwrócimy uwagę na to, jak od roku 1999 konsekwentnie zmniejsza się liczba domów przynależących do Instytutów. W roku 1999 domów tych było 30 678, a w 2004 już tylko 28 518, czyli o 2 160 mniej (!). Chociaż powody zmniejszenia się liczby domów mogą być wielorakie, to z pewnością jednym z nich jest zmniejszająca się liczba członków. Potwierdzają to niestety dane o liczbie powołań zakonnych w świecie, przedstawione na tabeli 3. Bez wysuwania daleko idących wniosków możemy powiedzieć, że ilość domów jest z pewnością jednym ze wskaźników ekspansji Instytutów w świecie albo jej braku. Ekspansja z kolei, jak zobaczymy za chwilę, jest jednym z symptomów ich żywotności. Przedstawione statystyki nie obejmują Instytutów żeńskich, których liczba jest znacznie wyższa ⁸⁹.

⁸⁶ Zob. R. Hostie, Vida y muerte de las Ordenes Religiosas. Estudio psicosociologico, Bilbao 1973.

⁸⁷ Zob. R. Hostie, Vida..., s. 382 i 404. Gdy chodzi o instytuty męskie na prawie papieskim, znajdujemy 91, które przetrwały do dzisiaj. Por. tamże, s. 265.

⁸⁸ Tabela zawiera informacje o istniejących obecnie Instytutach męskich na prawie papieskim, znajdujących się w rejestrze kongregacji watykańskich i im podlegających. Roczniki nie podają danych statystycznych dotyczących Instytutów, które przestały istnieć. Możemy jedynie wywnioskować o tym pośrednio i bardzo ogólnie, pamiętając, że do podanych liczb mogą należeć także nowe Instytuty zatwierdzone i zarejestrowane po 1998 roku.

⁸⁹ Wystarczy wspomnieć, że w XIX wieku spotykamy największy rozkwit nowych fundacji męskich i żeńskich w Kościele. Powstało ogólnie 625 Instytutów i chociaż nie wszystkie były instytutami zakonnymi we właściwym tego słowa znaczeniu, to jednak zdecydowana większość taki status osiągnęło. Zob. A. López Amat, La vita consacrata. Le varie forme dalle orignini ad oggi, Roma 1991, s. 442-458. W dokumencie roboczym IX Synodu Biskupów, Instrumentum Laboris, n. 6 f, znajdujemy dane o istniejących aktualnie instytutach: Istnieje dziś ok. 1423 żeńskich instytutów zakonnych na prawie papieskim i 1550 na prawie diecezjalnym. Wśród męskich instytutów zakonnych jest ok. 250 na prawie papieskim i 242 na prawie diecezjalnym. Istnieje ok. 165 instytutów świeckich na prawie papieskim lub diecezjalnym, męskich i żeńskich. Liczba stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim wynosi 39 (dane z 1995 roku).

opr. aw/aw

« ‹ 1 › »

oceń artykuł