Jego niespodziewany wybór na papieża zakończył schizmę. Kim był św. Fabian?

Niewiele wiadomo o początkach życia św. Fabiana. Według Liber pontificalis, był on szlachetnie urodzonym obywatelem Rzymu, nie mieszkającym jednak w samej stolicy cesarstwa. Po krótkim pontyfikacie Anterusa, który nie zdołał zakończyć schizmy związanej z podziałem między zwolenników papieża Poncjana oraz antypapieża Hipolita, Fabian znalazł się w Rzymie w 236 r., w dniu, gdy dokonywano wyboru kolejnego papieża. Niespodziewanie i jednomyślnie został przez zgromadzonych wybrany na biskupa Rzymu, kończąc tym samym schizmę. Według Euzebiusza, jego wybór poprzedzony był znakiem od Boga – nad głową przyszłego papieża ukazała się jaśniejąca gołębica, która skłoniła wiernych w Rzymie do wyboru Fabiana, choć był osobą świecką i nieznaną w tym mieście.

Jego zasługą jest uporządkowanie kwestii organizacyjno-duszpasterskich w Rzymie. W tym czasie miasto dzieliło się na 14 okręgów administracyjnych, papież zaś utworzył siedem odrębnych okręgów kościelnych, powierzając każdy z nich zarządowi jednego diakona. Ustanowił także kolegium subdiakonów – notariuszy, zajmujących się spisywaniem akt męczenników. Sprowadził też z Sardynii relikwie swego poprzednika, papieża Poncjana i antypapieża Hipolita, którzy zmarli śmiercią męczeńską w kamieniołomach. Fabian starał się zapewnić chrześcijanom lepsze możliwości sprawowania kultu, nadzorując budowę obiektów służących temu celowi na cmentarzach – oficjalnie bowiem chrześcijanie uznawani byli w tym czasie jedynie za bractwa cmentarne i nie mogli wznosić samodzielnych kościołów w innych miejscach.

Pontyfikat Fabiana bardzo pozytywnie oceniany był przez współczesnych i kolejne pokolenia chrześcijan. Pisał o nim m.in. św. Cyprian (List 9) i Nowacjan, poświęcone mu też były legendy i opowieści (m.in. Makary z Magnezji, Apokryf III). Przebiegał on w atmosferze pokojowych relacji z władzami świeckimi. Według Grzegorza z Tours, w 245 r. papież wysłał misjonarzy do Galii, aby ją zewangelizować.

  Portret aut. Giovanni di Paolo (ok. 1450)
Wikimedia Commons

Pod koniec pontyfikatu Fabiana, w r. 249 cesarzem został Decjusz. Niemal natychmiast po dojściu do władzy zaczął on z wielką zaciekłością prześladować chrześcijan, nakazując im ofiarowanie kadzidła przed wizerunkami bóstw pogańskich. Fabian jako jeden z pierwszych został aresztowany i wtrącony do więzienia, gdzie zmarł śmiercią męczeńską w 250 r.

Jego ciało początkowo pochowane zostało w krypcie w katakumbach Kaliksta przy Via Appia, później zaś przeniesiono je do kościoła św. Sebastiana (którego jako patrona czcimy również 20 stycznia). Zachowała się pierwotna grecka inskrypcja na jego nagrobku: „Fabian, biskup, męczennik”.

W ikonografii przedstawiany jest jako biskup w szatach pontyfikalnych z towarzyszącymi mu symbolami gołębicy (aluzja do cudu towarzyszącego wyborowi) oraz żelazną gręplą lub mieczem (symbole męczeństwa). Jednym z najwcześniejszych przedstawień jest fresk z V/VI w. w bazylice św. Pawła za Murami w Rzymie. W Polsce jego wyobrażenie odnaleźć można m.in. na prawym skrzydle tryptyku z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu (obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie).

opr. mg/mg