Żona i matka

Paola Giovetti

Brygida Szwedzka
Święta Europejka

Tłumaczył ks. Wojciech Misztal

© Copyrightt for the Polish edition by Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce 2006

ISBN 83-7442-382-X

www.jednosc.com.pl

Wybrane fragmenty książki: Wprowadzenie Dzieciństwo i młodość Żona i matka Na królewskim dworze w Sztokholmie Pierwsze wielkie pielgrzymki

Rozdział II

Żona i matka

Ulf Gudmarsson miał zaledwie osiemnaście lat, kiedy poślubił czternastoletnią Brygidę⁸. Jak przekazuje kronika Małgorzaty Clausdotter, Ulf był dobrym młodzieńcem, kochał przyjemności życia oraz konie. Wydaje się, że nie był zbytnio wykształcony (łacińskie „simplex", to znaczy „prosty", jak go określają dawne przekazy pisemne). Prawdopodobnie to właśnie młodziutka żona nauczyła go czytać oraz pisać, a następnie pobudziła, ażeby dokładniej studiował prawo. Oboje małżonkowie przebyli także ważną drogę duchowego rozwoju. W ten sposób pod koniec swojego życia Ulf, otrzymawszy zgodę żony, usunął się do klasztoru jako członek trzeciego zakonu franciszkańskiego.

Natychmiast po ślubie Ulf i Brygida zamieszkali w Ulvasa, niedaleko od miasta Motala. Jeszcze dzisiaj można tam podziwiać resztki wielkiej budowli, w której małżonkowie mieszkali razem ze swoimi dziećmi. Ażeby zadośćuczynić swoim obowiązkom administracyjnym oraz obowiązkom na dworze, Ulf musiał często być nieobecny. Jednak Ulvasa pozostanie siedzibą całej rodziny.

Jako matka i żona św. Brygida prowadziła bardzo aktywne życie. Nie tylko zajmowała się dziećmi, ale także poświęcała się dziełom miłosierdzia na rzecz biednych. Św. Brygida ulepszała szpitale w tej części Szwecji, fundowała również nowe szpitale i systematycznie odwiedzała w nich chorych.

Czasy, w jakich przyszło św. Brygidzie żyć jako małżonce oraz matce oczywiście nie należały do spokojnych. Dochodziło do walk dynastycznych, powstań ludowych, wojen chłopskich. Król Birger, który kazał zamknąć w wieży i zagłodzić na śmierć dwóch braci, Eryka i Waldemara, których uznał za zagrożenie dla swej władzy, został zdetronizowany w roku 1319 przez szlachtę oraz namiestników prowincji. Pomiędzy tymi ostatnimi znajdowali się także ojciec oraz mąż św. Brygidy. Namiestnicy prowincji wybrali na króla małego Magnusa, który był synem zamordowanego Eryka. Magnus miał zaledwie trzy lata. Obalony król Birger uciekł do Danii, gdzie też zmarł. Szwecja nareszcie znowu zaznała pokoju.

W następnym roku Birger Persson podzielił pomiędzy dzieci spadek po matce i Brygida otrzymała siedem posiadłości w Smaland, w tych czasach najbardziej wysuniętej na południe prowincji Szwecji⁹.

W roku 1321 Birger udał się z pielgrzymką do Santiago de Compostela. Po drodze zatrzymał się na dworze papieskim w Awinionie, gdzie osobiście mógł sobie zdać sprawę z panującej tam sytuacji. Następnego roku znowu jest w Szwecji i uczestniczy w posiedzeniu rady królewskiej. W czasie tego posiedzenia Ulf i inni szlachcice zostali mianowani rycerzami. Birger umiera w roku 1326, w wieku nieco ponad sześćdziesięciu lat, w swojej siedzibie w Finstad. Ówczesne kroniki informują, że jego pogrzeb odbył się niezwykle uroczyście, że wzięli w nim udział przedstawiciele rodziny królewskiej oraz najważniejsi dostojnicy duchowni oraz świeccy. Wtedy to dwudziestoczteroletnia Brygida poznała najważniejsze postacie ówczesnej Szwecji¹⁰.

Przed śmiercią Birger na miejsce pochówku wybrał nowo wybudowaną w stylu gotyckim katedrę w Upsali. Tam, w kaplicy św. Mikołaja, niedaleko od ołtarza głównego, do tej pory znajduje się przepięknie wykonany kamień nagrobny z czarnego marmuru, na którym został przedstawiony Birger wraz ze swoją małżonką Ingeborg Bengtsdotter, według typowego dla gotyku sposobu ze złożonymi rękami, w otoczeniu siedmiorga dzieci: trzech chłopców oraz czterech dziewczynek. Po śmierci Ingeborg przy życiu było jeszcze tylko troje z nich: Brygida, Katarzyna oraz Izrael. Ten kamień nagrobny znajduje się w szczególnie uprzywilejowanym miejscu, bardzo blisko złoconej urny z relikwiami patrona Szwecji, świętego króla Eryka, który zmarł w roku 1160.

W roku 1330 Ulf został ogłoszony namiestnikiem Nercji (Narke), tzn. prowincji, która znajdowała się na północ od Ulvasa. W praktyce oznaczało to, że Ulfowi dostawały się wspaniałe rezydencje, wielkie obszary pól uprawnych oraz kopalnie żelaza. W roku 1333, być może przy okazji wielkich uroczystości związanych z dojściem do pełnoletniości króla Magnusa, Ulf został mianowany także członkiem rady królewskiej. W ten sposób stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi Szwecji tego okresu. W związku ze swoimi obowiązkami musiał wiele podróżować. W czasie tych podróży Brygida towarzyszyła mu jedynie z rzadka. Od pełnego splendoru oraz wytworności życia dworskiego wolała spokojną atmosferę domową. Kiedy Ulf był nieobecny, to Brygida miała okazję, ażeby z większą intensywnością poświęcić się pielęgnowaniu życia duchowego, do którego taką odczuwała skłonność. Kiedy Ulf był nieobecny, wtedy Brygida nie spała w wielkim i bardzo wygodnym łóżku małżeńskim, lecz spała na ziemi, na której kładła słomę¹¹. Cały czas przyszła święta pozostawała osobą bardzo prostą i skromną, bardzo zwracała uwagę na obowiązki wypływające z życia rodzinnego, na prowadzenie domu oraz na wszelkie czynienie dobra.

Jak już zostało zaznaczone, z małżeństwa Ulfa i Brygidy narodziło się ośmioro dzieci: Marta (urodzona w roku 1320), Karol (urodzony w roku 1321), Birger (urodzony w roku 1323), Bengt (urodzony w roku 1326), Gudmar (urodzony w roku 1327), Katarzyna (urodzona w roku 1330), Ingeborg (urodzona w roku 1332) oraz Cecylia (urodzona w roku 1334). W niniejszej pracy będziemy często mieli okazję, ażeby o nich mówić, ponieważ oni, a w szczególny sposób Katarzyna, która została kanonizowana w roku 1489, cały czas byli obecni w życiu matki.

Ówczesne kroniki opowiadają, że ostatni poród był dla Brygidy bardzo trudny. Jednak, kiedy zaczęto już powątpiewać, że matka i córka przeżyją, to wtedy ukazała się jakaś nieznana pani ubrana na biało, która dotknęła rodzącej i wtedy natychmiast znikła. Następnie poród przebiegł bezboleśnie i ostatnia spośród córek Brygidy urodziła się zupełnie zdrowa.

Brygida wychowywała dzieci na ludzi pobożnych i pełnych miłości chrześcijańskiej dla potrzebujących. Zabierała ich ze sobą, kiedy udawała się nawiedzać biednych oraz chorych.

Jako świadek na procesie kanonizacyjnym swej matki Katarzyna powiedziała:

Pamiętam, jak mama brała mnie ze sobą i z innymi siostrami, kiedy udawała się odwiedzać szpitale, które wcześniej kazała zbudować, oraz jak własnymi rękami, nie odczuwając wstrętu, opatrywała rany znajdujących się tam chorych. A kiedy ktoś wyrzucał jej, że zabierała tam ze sobą małe dziewczynki, które mogły się tam czymś zarazić, mama odpowiadała, że zabiera je ze sobą, kiedy jeszcze są małe, ażeby zawczasu nauczyły się, jak służyć Panu w Jego biednych oraz w jego chorych.

Następnie Katarzyna dodaje: „Kiedy tatuś jeszcze żył, a także kiedy mama została już wdową, to mama nigdy nie zasiadała do stołu, zanim nie dała jeść dwunastu biednym"¹².

Brygida była niezwykle miłosierna. Katarzyna zaświadcza, że jej matka „zapewniała posagi ubogim dziewczętom, które chciały wyjść za mąż; pomagała też tym dziewczętom, które chciały wstąpić do klasztoru. Odwiedzała także domy publiczne; i kiedy jakakolwiek ze znajdujących się tam dziewcząt wyrażała pragnienie, ażeby opuścić to miejsce, mama uczyła je, jak ma pokutować"¹³.

W domu Brygida nigdy nie pozostawała bezczynna. Lubiła nauczać swoich podwładnych oraz służbę: „Niekiedy, będąc tylko ze swoimi służebnymi - opowiada jeszcze Katarzyna - szyła paramenty potrzebne do odprawiania Mszy Świętej lub inne podobne rzeczy potrzebne do sprawowaniu kultu Bożego. Innym razem pracowała, ażeby pomóc bliźniemu. Kiedy indziej znowu czytała żywoty świętych oraz Pismo Święte"¹⁴.

Św. Brygidzie bardzo leżało na sercu wychowanie swoich dzieci. Dlatego też powierzyła je bardzo dobrym nauczycielom. Spośród nich trzeba wspomnieć przynajmniej Nilsa Hermanssona, który uprzednio studiował we Francji i był doktorem prawa. Brygida uczestniczyła w lekcjach swoich dzieci i w ten sposób sama zaczęła się uczyć łaciny, co później bardzo się jej przydało.

Nils, kiedy już przestał być nauczycielem oraz wychowawcą dzieci Ulfa i Brygidy, doszedł do bardzo wysokich godności kościelnych: został kanonikiem w Uppsali a następnie biskupem. To właśnie Nils w roku 1374 przewodniczył uroczystościom związanym z przybyciem do Szwecji trumny z ciałem św. Brygidy, które przywieziono do ojczyzny z Rzymu. To on także konsekrował w roku 1384 klasztor w Vadstenie. Nils w dużym stopniu przyczynił się do kanonizacji św. Brygidy. Zmarł zaledwie na trzy tygodnie przed tą kanonizacją, która miała miejsce 7 października 1391 roku, czyli zaledwie osiemnaście lat po śmierci św. Brygidy. Nils Hermansson w Szwecji jest czczony jako święty.

Oprócz Nilsa Hermanssona przez długi czas Brygida miała do pomocy jako spowiednika oraz jako kierownika duchowego mistrza Macieja, który był słynnym biblistą i który ukończył studia teologiczne na uniwersytecie paryskim. Mistrz Maciej jest bardzo ważnym i znanym autorem, jeśli chodzi o początki literatury szwedzkiej, ze względu na napisany przez siebie po łacinie komentarz do Pisma Świętego. Brygida poprosiła go także o przetłumaczenie na język szwedzki Pisma Świętego, ażeby móc lepiej je rozumieć. I rzeczywiście mistrz Maciej przetłumaczył większą część tekstów biblijnych, zaczynając od Pięcioksięgu. To dzięki jego pośrednictwu Brygida zapoznała się z ówczesnymi kierunkami w kulturze europejskiej. To właśnie zasługą mistrza Macieja było otwarcie przed św. Brygidą bardzo szerokich horyzontów kulturalnych, które wykraczały poza granice Szwecji.

---

8

Jak to wynika z dawnych kronik, ponieważ małżonkowie byli bardzo młodzi, małżeństwo zostało dopełnione po roku, albo nawet w dwa lata później.

9

Por. A. Andersen, Brigida di Svezia, Citta Nuova, Roma 1997, s. 16-17.

10

Zob. tamże, s. 17.

11

Por. tamże, s. 21.

12

Processus, s. 315.

13

Processus, s. 315. ¹⁴ Processus, s. 315.

opr. mg/aw