Celibat

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Celibat

(łac. „bezżenność”) Rezygnacja z małżeństwa ze względów religijnych. Mnisi, mniszki oraz inni mężczyźni i kobiety prowadzący życie zakonne wyrażają to zobowiązanie ślubem. W Kościele rzymskim celibatu wymaga się od kandydatów do kapłaństwa; stałym diakonom nie wolno zawierać małżeństwa po przyjęciu święceń (CIC 247, 1037). Wśród katolików obrządku wschodniego istnieje również duchowieństwo żonate (CCEO 373-376). Kapłani i diakoni prawosławni są zazwyczaj żonaci, nie mogą jednak zawierać małżeństwa — nawet jeżeli owdowieją — po otrzymaniu święceń. Biskupi wschodni muszą być bezżenni. Kanon trzeci Soboru Nicejskiego I (325) zabraniał duchownym mieszkania z kobietami, za wyjątkiem matki, siostry, ciotki, lub kogoś poza wszelkim podejrzeniem. Synod Quinisextum (691-692) powtórzył ten zakaz w swym kanonie piątym, jak również w kanonie trzynastym zezwolił duchownym na Wschodzie żenić się przed diakonatem, ale nie po. Przyjmuje się, że na Zachodzie celibat duchownych wprowadzono na Synodzie w Elwirze (Granada), który odbył się około 306 roku, jednakże odnośny kanon (trzydziesty-piąty) jest dodatkiem późniejszym. Papież św. Grzegorz VII (Hildebrand) (papież w latach 1073-1085) podtrzymał wymóg celibatu dla duchowieństwa na synodach w 1074, 1075 i 1078 roku. Zob. diakon, kapłan, Sobór Nicejski I, Synod Quinisextum, ślub.

Celowość Zasada głoszona przez filozofię scholastyczną, według której wszystkie byty zawsze się kierują w działaniu jakimś celem albo zamiarem, nawet jeśli tę zasadę stosuje się w różny sposób do bytów działających, rozumnych i nierozumnych. Zob. scholastyka.

opr. mg/mg