Kościoły wschodnie

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Kościoły wschodnie

Chodzi o te Kościoły, które się stopniowo stały wspólnotami niezależnymi po śmierci Teodozjusza I (395), kiedy to imperium rzymskie podzieliło się na wschodnie i zachodnie. Wskutek tego rozwoju powstały cztery grupy: (1) Wschodni Kościół Asyryjski; uznaje dwa pierwsze sobory powszechne, nie uznaje jednak Soboru Efeskiego (431), który potępił Nestoriusza, dlatego jego członków zazwyczaj nazywa się nestorianami. (2) Orientalne Kościoły prawosławne; uznają trzy pierwsze sobory powszechne, nie uznają jednak Soboru Chalcedońskiego (451), a jego wyznawców zazwyczaj nazywa się monofizytami. Do tej grupy należy sześć niezależnych od siebie Kościołów: Ormiański Kościół Apostolski, Koptyjski Kościół Prawosławny, Etiopski Kościół Prawosławny i Syryjski Kościół Prawosławny, a także Orientalny Kościół Prawosławny w Indiach podzielony równomiernie na autokefaliczny Malankarski (Malankara = Kerala) Prawosławny Kościół Syryjski i autonomiczny Kościół pod kierownictwem syryjskiego patriarchy prawosławnego w Damaszku, oraz Erytrejski Kościół Prawosławny, którego niezależność od Etiopskiego Kościoła Prawosławnego uznano w 1993 roku. (3) Wschodnie Kościoły prawosławne, dla których jako datę zerwania z Rzymem umownie się przyjmuje rok 1054, zachowują wzajemną łączność ze sobą, a patriarchę konstantynopolitańskiego uważają za pierwszego wśród równych. Należą do nich starożytne patriarchaty Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy, nowe patriarchaty w Rosji, Serbii, Rumunii, Bułgarii i Gruzji, autokefaliczne Kościoły na Cyprze, w Grecji, w Polsce, Albanii, Czechach i Słowacji, a także prawosławny Kościół w Ameryce, którego autokefaliczność uznała Moskwa, ale nie uznał jej Konstantynopol, autonomiczne Kościoły monastyru św. Katarzyny (Synaj) i Kościoły prawosławne w Finlandii, Japonii oraz Chinach. Dodajmy, że Konstantynopol nie uznał statusu autokefaliczności nadanego przez Moskwę Kościołowi prawosławnemu w Czechach i Słowacji, ale uznaje ten Kościół za autonomiczny. Podobnie sprawa wygląda z autonomicznymi Kościołami prawosławnymi w Japonii i Chinach. Konstantynopol nie uznaje ich za autonomiczne, ponieważ Moskwa nadała im taki status bez jego zgody. (4) Wschodnie Kościoły katolickie zachowujące łączność z Rzymem. Odpowiednio do Wschodniego Kościoła asyryjskiego istnieje chaldejski i Malabarski Kościół katolicki. Odpowiednio do orientalnych Kościołów prawosławnych istnieją Kościoły katolickie: ormiański, koptyjski, etiopski, syryjski i malankarski. Odpowiednio do wschodnich Kościołów prawosławnych mamy Kościoły katolickie: melchicki, ukraiński, ruski, rumuński, grecki, bułgarski, słowacki i węgierski. Istnieją ponadto katolicy bizantyńscy na terenie byłej Jugosławii. Kościół Maronicki i Włosko-Albański Kościół Katolicki nie odpowiadają żadnemu innemu Kościołowi wschodniemu. Zob. autokefaliczny, chrześcijaństwo ormiańskie, chrześcijaństwo etiopskie, chrześcijaństwo koptyjskie, chrześcijaństwo malabarskie, Kościoły wschodnie katolickie cztery kategorie, Erytrejski Kościół Prawosławny, jakobici, Kościół Bizantyńsko-Ukraiński, Kościół Wschodni Asyryjski, Kościół Zachodniosyryjski, maronici, monofizytyzm, nestorianie, obrządek, patriarcha, patriarchaty prawosławne, prawosławie orientalne, Rusini, Syryjski Kościół Prawosławny, tradycja, unici.

opr. mg/mg