Dni zwykłe po Wielkanocy

Po Wielkanocy przychodzi jakby wyciszenie paschalnej tajemnicy zbawienia albo nawet zapomnienie o niej przez skupienie się na nabożeństwach i wydarzeniach typu: Pierwsza Komunia, bierzmowanie, majowe w kościele i w plenerze… Lecz mszalna liturgia tygodni po-wielkanocnych kontynuuje treść wydarzeń paschalnych, bardzo doniosłych w zakresie pełnej formacji chrześcijańskiej.

W tym opracowaniu będzie podjęta próba przedstawienia teologii dni powszednich okresu wielkanocnego, dni zwykłych i zarazem jakoś niezwykłych przez wzgląd na świętowane misterium Paschy. Naszą uwagę skupimy na perykopach ewangelicznych. Chodzi o pokazanie tych treści i zbawczych rzeczywistości, które odnowa liturgiczna chciała wydobyć, co więcej, ich odczytanie wsparła odpowiednimi instrukcjami, rubrykami i nakazami, aby przeżywanie okresu wielkanocnego było pełne i owocne1.

1. Normy odnowy

Czytania biblijne, zamieszczone w lekcjonarzu mszału rzymskiego, zostały opracowane zgodnie z myślą Soboru Watykańskiego II - przede wszystkim w celu pastoralnym, a więc formacyjnym. Ich dobór, układ i sens, ukierunkowany przez zamieszczenie krótkiej frazy „przewodniej”, napisanej kursywą przed tytułem czytania, zmierza do tego, aby wierni stopniowo i coraz głębiej poznawali wyznawaną przez siebie wiarę i historię zbawienia, po prostu, aby ich duchowość była kształtowana przez liturgiczne słowo Boże2.

Przykład, zob. Lekcjonarz mszalny, t. 2, 400:
Czwarty tydzień okresu Wielkanocy, wtorek
EWANGELIA J 10, 22-30
Moje owce słuchają mego głosu
+ Słowa Ewangelii według Świętego Jana

W dni powszednie okresu wielkanocnego jest czytana Ewangelia św. Jana, z której bierze się teksty o charakterze paschalnym3. W tych tekstach wielkanocnych znaczną część stanowi mowa i modlitwa podjęta przez Chrystusa po Ostatniej Wieczerzy. Te lektury są dobrane ze względu na ich treść, a nie czas wygłoszenia. Ewangelia św. Jana jest mniej historyczna i narracyjna co do faktów, a bardziej mistyczna, wnikająca w istotę misterium. Dlatego Kościół sięga do niej zwłaszcza wtedy, gdy chce osiągnąć cel mistagogiczny. Taki właśnie cel jest specyficzny dla „pięćdziesięciu dni, od Niedzieli Zmartwychwstania do Niedzieli Zesłania Ducha Świętego”4.

Specyfika okresu wielkanocnego została jeszcze wyraźniej zaznaczona w Liście okólnym o przygotowaniu i obchodzeniu świąt paschalnych. Do cech szczególnych tego okresu należy jego charakter paschalny, mistagogiczny i inicjacyjny; ten ostatni jest wydobyty ze względu na neofitów, to znaczy osób dorosłych ochrzczonych w Wigilię Paschalną. Cała treść dokumentu jest godna uwagi. Tu wydobędziemy z niego kilka ważnych punktów.

Oto w Liście okólnym Kongregacji Kultu Bożego mieszczą się następujące konkretne założenia i wskazania5:
– Obchód Paschy trwa przez cały czas paschalny (wielkanocny), jest on postrzegany jako jeden dzień świąteczny, co więcej, jako wielka niedziela.
– Dla dorosłych, którzy w Wigilię Paschalną otrzymali chrześcijańskie wtajemniczenie (trzy sakramenty inicjacji), cały ten okres jest przeznaczony na „mistagogię”; mają temu służyć zwłaszcza msze niedzielne z właściwym im zestawem czytań biblijnych.
- Wypada także, aby dzieci pierwszą Komunię Świętą otrzymały w określoną niedzielę wielkanocną, ze względu na paschalny charakter Eucharystii.
– Wiernych, już wcześniej wtajemniczonych w Eucharystię, duszpasterze niech pouczają o sensie kościelnego przykazania o uczestniczeniu w Mszy Świętej i przyjmowania Komunii Świętej w tym okresie.
– Święty okres wielkanocny, trwający pięćdziesiąt dni, kończy się Niedzielą Pięćdziesiątnicy. Wspominamy w nią zesłanie Ducha Świętego na apostołów, początki Kościoła i jego ewangelizacyjnej misji skierowanej do wszystkich narodów.
Z tym ostatnim numerem Listu okólnego wypada związać charakterystykę dni bezpośrednio poprzedzających Pięćdziesiątnicę. Stanowią one jakby oktawę błagań o Ducha Świętego i Jego dary, ponieważ „dni powszednie po Wniebowstąpieniu aż do soboty przed Zesłaniem Ducha Świętego włącznie przygotowują na przyjście Ducha Świętego Pocieszyciela”6.
Tak brzmi „norma”, takie jest „założenie” widoczne w przytoczonych dokumentach. Faktycznie temat darów Ducha Świętego pojawia się już w piątym tygodniu wielkanocnym - w modlitwach i czytaniach dni powszednich, co jest widoczne w wykazie czytań zamieszczonym niżej. Temat darów współgra z potrzebą wydobycia znaczenia bierzmowania pośród trzech sakramentów inicjacji chrześcijańskiej.

2. Lektura Ewangelii św. Jana

W pierwszym tygodniu wielkanocnym w dni powszednie czyta się ewangelie o chrystofaniach, opowiadające o zjawieniach się zmartwychwstałego Chrystusa w różnych sytuacjach „rozproszonych” uczniów1. Następne sześć tygodni, to lektura Ewangelii św. Jana rozpisana na wszystkie dni powszednie okresu wielkanocnego według określonego klucza. Klucz ten staje się oczywisty dzięki uwzględnieniu „zdań” poprzedzających tytuł perykopy ewangelicznej; w nich jest zawarte ukierunkowanie lektury; podają one motyw przewodni określonego fragmentu Słowa Bożego, złączone zaś w grupy tematyczne świadczą o myśli przewodniej przewidzianej nawet na kilka dni liturgicznych. A te wszystkie teksty obracają się wokół paschalnego misterium naszego zbawienia. Zwieńczeniem okresu wielkanocnego jest Pięćdziesiątnica Paschalna.

3. Tematyka poszczególnych dni

Temat chrztu, dni od poniedziałku do czwartku w drugim tygodniu wielkanocnym:

Poniedziałek: J 3, 1-8: Jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha Świętego, nie może wejść do Królestwa Bożego.
Wtorek: J 3, 7-15: Trzeba się powtórnie narodzić.
Środa: J 3, 16-21: Bóg posłał swego Syna, aby świat został zbawiony.
Czwartek: J 3, 31-36: Kto wierzy w Syna, ma życie wieczne.

Temat Eucharystii, dni od piątku w drugim tygodniu do soboty trzeciego tygodnia:

Piątek: J 6, 1-15: Rozmnożenie chleba.
Sobota: J 6, 16-21: Jezus chodzi po wodzie.
Poniedziałek: J 6, 22-29: Troszczcie się o pokarm, który trwa na wieki.
Wtorek: J 6, 30-35: Jam jest chleb życia.
Środa: J 6, 35-40: Jest wolą Ojca, aby każdy kto wierzy w Syna, miał życie wieczne.
Czwartek: J 6, 44-51: Chleb żywy, który zstąpił z nieba.
Piątek: J 6, 52-59: Ciało moje jest prawdziwym pokarmem.
Sobota: J 6, 55.60-69: Do kogo pójdziemy, Ty masz słowa życia wiecznego.

Temat posłannictwa Jezusa: Jezus jest pasterzem – a my jego owcami, dni od poniedziałku do soboty w czwartym tygodniu wielkanocnym:

Poniedziałek: w roku A: J 10, 11-18: Dobry pasterz daje życie swoje za owce; w roku B i C: J 10, 1-10: Jezus jest bramą dla owiec, zostawia drzwi otwarte dla każdego.
Wtorek: J 10, 22-30: Moje owce słuchają mojego głosu; Jezus jest nauczycielem.
Środa: J 12, 44-50: Przyszedłem, aby świat zbawić; Jezus jest zbawicielem.
Czwartek: J 13, 16-20: Kto przyjmuje tego, kogo Ja poślę, mnie przyjmuje; Jezus powołuje i posyła.
Piątek: J 14, 1-6: Ja jestem drogą, prawdą i życiem; drogą do domu Ojca.
Sobota: J 14, 7-14: Kto mnie zobaczył, zobaczył także i Ojca; Jezus jest obrazem Ojca.

Temat darów Ducha Świętego i naszych zadań po odejściu Jezusa: dni od poniedziałku piątego tygodnia do środy szóstego tygodnia:

Poniedziałek: J 14, 21-26: Duch Święty nauczy was wszystkiego.
Wtorek: J 14, 27-31a: Pokój zostawiam wam.
Środa: J 15, 1-8: Kto trwa we mnie, przynosi owoc obfity; zob. Gal 5,19 n.: owoce Ducha.
Czwartek: J 15, 9-11: Wytrwajcie w miłości mojej.
Piątek: J 15, 12-17: To wam przykazuję, abyście się wzajemnie miłowali.
Sobota: J 15, 18-21: Nie jesteście ze świata, bo ja was wybrałem; pozwólcie – niech was prowadzi Duch Święty.
Poniedziałek: J 15, 26 -16, 4a: Duch Prawdy będzie świadczył o Jezusie, ale wy też będziecie świadkami (martyres).
Wtorek: J 16, 5-11: Jeżeli nie odejdę, to Pocieszyciel czyli Paraklet nie przyjdzie.
Środa: J 16, 12-15: Duch Prawdy doprowadzi was do całej prawdy.

Temat misji Kościoła: Jezus odchodzi, pozostaje Piotr i Kościół; Chrystus modli się z Kościołem i za Kościół: dni od czwartku szóstego tygodnia do soboty siódmego tygodnia:

Czwartek: J 16, 16-20: Smutek wasz zamieni się w radość. Albo: opis wniebowstąpienia według relacji synoptyków.
Piątek: J 16, 20-23a: Radość w miejsce smutku.
Sobota: J 16, 23b-28: Opuszczam świat i idę do Ojca.
Poniedziałek: J 16, 29-33: Jam zwyciężył świat, nie lękajcie się.
Wtorek: J 17, 1-11a: Ojcze, otocz swego Syna chwałą.
Środa: J 17, 11b-19: Uświęć ich w prawdzie.
Czwartek: J 17, 20-26: Aby stanowili jedno.
Piątek: J 21, 15-19: Piotr jest pasterzem i głową Kościoła.
Sobota (rano): J 21, 20-25: Jan daje świadectwo, jest świadkiem spełnionych misteriów zbawienia.

4. Wniosek: respektować ukierunkowanie tematyczne lektur Pisma świętego

Mając na uwadze cały zestaw czytań ewangelijnych przewidzianych na wszystkie dni powszednie okresu wielkanocnego możemy śmiało stwierdzić, że nie są one podane przypadkowo, lecz celowo, po to, aby uobecniały i wyrażały charakter paschalny, mistagogiczny i inicjacyjny tego okresu. Tę specyfikę należy respektować w posługiwaniu duszpasterskim oraz w trosce o osobistą formację chrześcijańską. Szkoda zatem, że w różnego rodzaju pomocach pastoralnych, drukowanych na papierze lub podawanych elektronicznie na stronach internetowych, ci, którzy je przygotowują, przed tekstem czytań pomijają (znaczące teologicznie i wiążące w sumieniu) ukierunkowanie tematyczne fragmentów Pisma świętego podanych w lekcjonarzu mszalnym. Kto nie liczy się z tym zaprogramowanym ukierunkowaniem tematycznym, łatwo wchodzi na drogę dowolnej i subiektywnej interpretacji liturgii dnia, a nawet całego okresu, a zwłaszcza właściwej mu liturgii słowa. Taki człowiek, przede wszystkim pozbawia sam siebie możliwości karmienia swojej duszy „pokarmem” bądź „napojem” z pierwszego i czystego źródła. Aby stawać się chrześcijaninem, który żyje życiem Kościoła, trzeba dołożyć starań, aby na nowo odkryć dobroczynną relację jaka istnieje między liturgią i życiem duchowym oraz apostolskim posłaniem do świata.

Ks. Marian Pisarzak MIC

Przypisy

1. Niniejszy materiał zostaje podany w takim momencie, kiedy okres wielkanocny osiąga nieomal półmetek swojej drogi. Jednak ta refleksja nie traci na aktualności, ponieważ służy krytycznej ocenie „sposobu” przeżycia już minionych dni, i jednocześnie stanowi apel o właściwe, w duchu liturgii, otwarcie serca na celebracje, które jeszcze są przed nami - w ramach Pięćdziesiątnicy Paschalnej. Jest to okres naprawdę godzien szczególnej uwagi, ponieważ w centrum teologii i duszpasterstwa znajduje się misterium paschalne Chrystusa. Zob. KL 5; KKK cz. II, rozdział 1: Misterium paschalne w czasie Kościoła, rozdział 2: Celebracja sakramentalna misterium paschalnego.
2. Zob. Wprowadzenie do Lekcjonarza mszalnego [wyd. 2, 1981 r.], 58-61. To samo podaje Lekcjonarz mszalny, t. 1, wyd. 2, Poznań 2015.
3. Tamże, 101.
4. Mszał rzymski. Ogólne normy roku liturgicznego i kalendarza [1.wyd. 1969; 2. wyd. 2009 i nn.], 22.
5. List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu świąt paschalnych (1988 r.), nr. 100-107.
6. Ogólne normy roku liturgicznego…, nr 26.
7. Wprowadzenie do Lekcjonarza, nr 101.