Wspólna deklaracja Papieża Franciszka i Patriarchy Cyryla

W piątek 12 lutego 2016 r. o godz. 14.25 czasu miejscowego Papież Franciszek przybył do stolicy Kuby. Na międzynarodowym lotnisku im. José Martí w Hawanie powitał go prezydent kraju Raúl Castro Ruz. Byli tam także nuncjusz apostolski na Kubie abp Giorgio Lingua i sekretarz nuncjatury José Alcaide Manuel Borreguero, metropolita hawański kard. Jaime Ortega y Alamino, metropolita Santiago de Cuba i przewodniczący Konferencji Episkopatu Kuby Dionisio Guillermo García Ibánez, kard. Kurt Koch, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, i o. Hyacinte Destivelle — jej pracownik, oraz litewski kapłan pracujący w Sekretariacie Stanu ks. prał. Visvaldas Kulbokas, były I sekretarz nuncjatury apostolskiej w Moskwie, który tłumaczył słowa Papieża podczas spotkania z Patriarchą. Odbyło się ono w jednej z sal pawilonu na lotnisku. Obydwaj zwierzchnicy Kościołów weszli tam równocześnie, uściskali się serdecznie i zasiedli w przygotowanych dla nich fotelach, ustawionych po obu stronach drewnianego krucyfiksu — jedynego motywu religijnego w pomieszczeniu. Po powitaniach i wykonaniu zdjęć Franciszek i Cyryl odbyli blisko dwugodzinną rozmowę przy drzwiach zamkniętych, przy której obecni byli jedynie metropolita wołokołamski Hilarion, przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego, kard. Koch i dwaj tłumacze. Na zakończenie spotkania Franciszek podarował Cyrylowi relikwię św. Cyryla, która była przechowywana w parafii św. Klemensa w Rzymie, srebrny kielich z napisem: «Dar Papieża Franciszka dla Jego Świątobliwości Patriarchy Cyryla», i patenę oraz własnoręcznie podpisany egzemplarz encykliki «Laudato si'». Patriarcha natomiast podarował mu kopię ikony Matki Bożej Kazańskiej i swoją książkę poświęconą kwestiom społecznym. Po czym obydwaj udali się do sali ogólnej, gdzie w obecności prezydenta Castro i delegacji kościelnych obu stron podpisali wspólną deklarację, zredagowaną w dwóch językach — w wersji włoskiej i rosyjskiej — oraz wygłosili krótkie improwizowane przemówienia. Po prezentacji delegacji obydwu Kościołów prezydent Kuby zaprowadził Franciszka i Cyryla do innej sali, w której obydwaj ponownie odbyli prywatną rozmowę i się pożegnali. Prezydent Castro odprowadził Papieża do samolotu. O godz. 17.25. Franciszek opuścił Kubę. Był to pierwszy, historyczny etap jego podróży apostolskiej do Meksyku; pierwszy po niemal tysiącletnich podziałach uścisk dwóch «braci» i dwóch «biskupów», przynaglanych tą samą «troską pasterską» — jak powiedział Franciszek dziennikarzom podczas lotu z Hawany do stolicy Meksyku.

«Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga
i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi» (2 Kor 13, 13).

1. Z woli Boga Ojca, od którego pochodzi wszelki dar, w imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i z pomocą Ducha Świętego Pocieszyciela my, Franciszek — Papież, i Cyryl — Patriarcha Moskwy i Wszechrusi, spotkaliśmy się dzisiaj w Hawanie. Składamy dziękczynienie Bogu, wielbionemu w Trójcy Świętej, za to spotkanie, pierwsze w dziejach.

Z radością odnaleźliśmy się jako bracia w wierze chrześcijańskiej, którzy spotykają się, aby «osobiście porozmawiać» (por. 2 J 12), serce z sercem, i omówić wzajemne stosunki między Kościołami, istotne problemy naszych wiernych i perspektywy rozwoju cywilizacji ludzkiej.

2. Nasze braterskie spotkanie odbyło się na Kubie, na skrzyżowaniu dróg między Północą a Południem, Zachodem i Wschodem. Z tej wyspy, symbolu nadziei «Nowego Świata» i dramatycznych wydarzeń historii XX w., kierujemy nasze słowo do wszystkich narodów Ameryki Łacińskiej i innych kontynentów.

Cieszymy się, że rozwija się tu dynamicznie wiara chrześcijańska. Wielki potencjał religijny Ameryki Łacińskiej, jej wielowiekowa tradycja chrześcijańska, urzeczywistniająca się w życiowym doświadczeniu milionów ludzi, są dla tego regionu gwarancją wielkiej przyszłości.

3. Spotykając się z dala od dawnych sporów «Starego Świata», ze szczególną siłą odczuwamy konieczność wspólnej pracy katolików i prawosławnych, wzywanych, aby z łagodnością i bojaźnią Bożą uzasadniali wobec świata nadzieję, która jest w nas (por. 1 Pt 3, 15).

4. Dziękujemy Bogu za dary, które otrzymaliśmy dzięki przyjściu na świat Jego Jednorodzonego Syna. Podzielamy wspólną Tradycję duchową pierwszego tysiąclecia chrześcijaństwa. Świadkami tej Tradycji są Najświętsza Matka Boża — Maryja Panna, i święci, których czcimy. Są wśród nich niezliczeni męczennicy, którzy dali świadectwo wierności Chrystusowi i stali się «nasieniem chrześcijaństwa».

5. Mimo tej wspólnej Tradycji pierwszych dziesięciu wieków katolicy i prawosławni od prawie tysiąca lat są pozbawieni jedności w Eucharystii. Dzielą nas rany, zadane przez konflikty odległej i niedawnej przeszłości, a także odziedziczone po naszych przodkach rozbieżności w rozumieniu i wyjaśnianiu naszej wiary w Boga, jednego w trzech Osobach — Ojca, Syna i Ducha Świętego. Ubolewamy z powodu utraty jedności, będącej następstwem słabości ludzkiej i grzechu, do której doszło pomimo arcykapłańskiej modlitwy Chrystusa Zbawiciela: «Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno» (J 17, 21).

6. Świadomi istnienia nadal rozlicznych przeszkód, mamy nadzieję, że nasze spotkanie przyczyni się do przywrócenia tej upragnionej przez Boga jedności, o którą modlił się Chrystus. Oby to nasze spotkanie natchnęło chrześcijan całego świata, aby z nową żarliwością modlili się do Pana o pełną jedność wszystkich Jego uczniów. Niech w świecie, który oczekuje od nas nie tylko słów, ale konkretnych czynów — będzie to spotkanie znakiem nadziei dla wszystkich ludzi dobrej woli!

7. Zdecydowani dokładać niezbędnych starań, aby przezwyciężyć odziedziczone przez nas historyczne rozbieżności, chcemy zespolić nasze wysiłki, by dawać świadectwo o Ewangelii Chrystusowej i o wspólnym dziedzictwie Kościoła pierwszego tysiąclecia, odpowiadając razem na wyzwania współczesnego świata. Prawosławni i katolicy winni nauczyć się dawać zgodne świadectwo prawdy w tych dziedzinach, w których jest to możliwe i konieczne. Cywilizacja ludzka weszła w okres epokowej przemiany. Nasze sumienie chrześcijańskie i nasza odpowiedzialność duszpasterska nie pozwalają nam na pozostawanie biernymi w obliczu wyzwań, wymagających wspólnej odpowiedzi.

8. Nasze spojrzenie kieruje się przede wszystkim ku tym regionom świata, gdzie chrześcijanie są ofiarami prześladowań. W wielu krajach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej są mordowani nasi bracia i siostry w Chrystusie — całymi rodzinami, wsiami i miastami. Ich kościoły są w sposób barbarzyński dewastowane i grabione, ich święte przedmioty profanowane, a zabytki niszczone. W Syrii, Iraku i w innych krajach Bliskiego Wschodu z bólem obserwujemy masową ucieczkę chrześcijan z ziemi, od której rozpoczęło się szerzenie naszej wiary i gdzie żyli oni od czasów apostolskich wraz z innymi wspólnotami religijnymi.

9. Wzywamy wspólnotę międzynarodową do natychmiastowych działań w celu zapobieżenia dalszemu wypieraniu chrześcijan z Bliskiego Wschodu. Podnosząc głos w obronie prześladowanych chrześcijan, pragniemy wyrazić nasze współczucie z powodu cierpień, jakich zaznają wierni z innych tradycji religijnych, którzy również są ofiarami wojny domowej, chaosu i przemocy terrorystycznej.

10. W Syrii i Iraku przemoc spowodowała już śmierć tysięcy osób, pozostawiła miliony ludzi bez dachu nad głową i środków do życia. Wzywamy społeczność międzynarodową do jednoczenia się, aby położyć kres przemocy i terroryzmowi, a zarazem do przyczyniania się — na drodze dialogu — do szybkiego przywrócenia pokoju społecznego. Istotne jest zapewnienie zakrojonej na szeroką skalę pomocy humanitarnej dla cierpiącej ludności i dla niezliczonych uchodźców w krajach sąsiednich.

Prosimy wszystkich, którzy mogą wpłynąć na losy osób uprowadzonych — w tym metropolitów Aleppo Pawła i Jana Ibrahima, którzy zostali porwani w kwietniu 2013 r. — aby zrobili wszystko, co konieczne dla szybkiego ich uwolnienia.

11. Zanosimy modlitwy do Chrystusa, Zbawiciela świata, o przywrócenie na Bliskim Wschodzie pokoju, będącego «owocem sprawiedliwości» (por. Iz 32, 17), aby umocniło się braterskie współistnienie żyjących tam różnych narodów, Kościołów i religii, o powrót uchodźców do ich domów, o wyleczenie rannych i o spoczynek dusz niewinnie zabitych.

Zwracamy się do wszystkich stron, które mogą być uwikłane w konflikty, z gorącym wezwaniem, aby wykazały dobrą wolę i zasiadły do stołu rokowań. Jednocześnie konieczne jest, aby wspólnota międzynarodowa podjęła wszelkie możliwe wysiłki w celu położenia kresu terroryzmowi dzięki powszechnym, wspólnym i skoordynowanym działaniom. Apelujemy do wszystkich krajów, zaangażowanych w walkę z terroryzmem, o działanie w sposób odpowiedzialny i roztropny. Wzywamy wszystkich chrześcijan i wszystkich wierzących w Boga do żarliwej modlitwy do opatrznościowego Stwórcy świata, aby zachował swoje stworzenie od zniszczenia i nie dopuścił do nowej wojny światowej. Ażeby pokój był trwały i niezawodny, konieczne są szczególne wysiłki, zmierzające do odkrycia na nowo wspólnych, łączących nas wartości, opartych na Ewangelii naszego Pana Jezusa Chrystusa.

12. Chylimy czoło wobec męczeństwa tych, którzy za cenę własnego życia dają świadectwo prawdzie Ewangelii, przedkładając śmierć nad odstępstwo od Chrystusa. Wierzymy, że ci męczennicy naszych czasów, należący do różnych Kościołów, ale złączeni wspólnym cierpieniem, są zadatkiem jedności chrześcijan. Właśnie do was, cierpiących dla Chrystusa, skierowane są słowa apostoła: «Umiłowani! (...) cieszcie się, im bardziej jesteście uczestnikami cierpień Chrystusowych, abyście się cieszyli i radowali przy objawieniu się Jego chwały» (1 Pt 4, 12-13).

13. W tych niepokojących czasach niezbędny jest dialog międzyreligijny. Różnice w rozumieniu prawd religijnych nie powinny przeszkadzać ludziom różnych wyznań żyć w pokoju i zgodzie. W obecnych warunkach zwierzchnicy religijni ponoszą szczególną odpowiedzialność za wychowywanie swych wiernych w duchu poszanowania przekonań tych, którzy należą do innych tradycji religijnych. Całkowicie niedopuszczalne są próby usprawiedliwiania zbrodniczych działań za pomocą haseł religijnych. Żadnej zbrodni nie można dokonywać w imię Boga, «Bóg bowiem nie jest Bogiem nieładu, lecz pokoju» (1 Kor 14, 33).

14. Potwierdzając wielką wartość wolności religijnej, dzięki składamy Bogu za bezprecedensową odnowę wiary chrześcijańskiej, do której dochodzi w Rosji i w wielu krajach Europy Wschodniej, gdzie przez całe dziesięciolecia panowały reżymy ateistyczne. Dziś zerwane są okowy wojującego ateizmu, i w wielu miejscach chrześcijanie mogą swobodnie wyznawać swoją wiarę. W ciągu ćwierćwiecza wzniesiono tam dziesiątki tysięcy nowych świątyń, otwarto setki klasztorów i uczelni teologicznych. Wspólnoty chrześcijańskie prowadzą rozległą działalność charytatywną i społeczną, udzielając różnorodnej pomocy potrzebującym. Prawosławni i katolicy nierzadko pracują ramię w ramię. Potwierdzają oni istnienie wspólnych podstaw duchowych współżycia ludzkiego, dając świadectwo o wartościach ewangelicznych.

15. Jednocześnie nasze zaniepokojenie budzi sytuacja, panująca w wielu krajach, gdzie chrześcijanie stykają się coraz częściej z ograniczaniem wolności religijnej, prawa do świadczenia o swych przekonaniach i możliwości życia zgodnie z nimi. Widzimy zwłaszcza, że przeobrażanie się niektórych krajów w społeczeństwa zeświecczone, którym obce jest wszelkie odniesienie do Boga i Jego prawdy, stanowi poważne zagrożenie wolności religijnej. Jesteśmy zaniepokojeni obecnym ograniczaniem praw chrześcijan, nie mówiąc o ich dyskryminacji, gdy niektóre siły polityczne, kierując się ideologią świeckości, często bardzo agresywną, usiłują zepchnąć ich na margines życia społecznego.

16. Proces integracji europejskiej, który rozpoczął się po wiekach krwawych konfliktów, wielu przyjęło z nadzieją jako gwarancję pokoju i bezpieczeństwa. Jednakże wzywamy do czujności wobec integracji, która nie szanowałaby tożsamości religijnych. Pozostając otwarci na wkład innych religii w naszą cywilizację, jesteśmy przekonani, że Europa musi pozostać wierna swoim korzeniom chrześcijańskim. Prosimy chrześcijan Europy Zachodniej i Wschodniej o jednoczenie się, aby wspólnie świadczyć o Chrystusie i Ewangelii, ażeby Europa zachowała swoją duszę, ukształtowaną przez dwutysiącletnią tradycję chrześcijańską.

17. Nasze spojrzenie kierujemy na ludzi znajdujących się w trudnych sytuacjach, żyjących w warunkach skrajnego ubóstwa, podczas gdy rosną bogactwa materialne ludzkości. Nie możemy pozostawać obojętni na los milionów migrantów i uchodźców, pukających do drzwi krajów bogatych. Niepohamowana konsumpcja, jaką obserwuje się w niektórych krajach najbardziej rozwiniętych, stopniowo wyczerpuje zasoby naszej planety. Rosnące dysproporcje w rozdziale dóbr ziemskich zwiększają poczucie niesprawiedliwości panującego systemu stosunków międzynarodowych.

18. Kościoły chrześcijańskie są wzywane do obrony wymogów sprawiedliwości, poszanowania tradycji narodów i rzeczywistej solidarności ze wszystkimi cierpiącymi. My, chrześcijanie, nie powinniśmy zapominać, że «Bóg wybrał właśnie to, co głupie w oczach świata, aby zawstydzić mędrców, wybrał, co niemocne, aby mocnych poniżyć; i to, co nieszlachetnie urodzone według świata oraz wzgardzone, i to, co [w ogóle] nie jest, wyróżnił Bóg, by to, co jest, unicestwić, tak by się żadne stworzenie nie chełpiło wobec Boga» (1 Kor 1, 27-29).

19. Rodzina jest naturalnym ośrodkiem życia ludzkiego i społeczeństwa. Jesteśmy zaniepokojeni kryzysem rodziny w wielu krajach. Prawosławni i katolicy podzielają tę samą koncepcję rodziny i są wezwani do dawania świadectwa, że jest ona drogą do świętości, o czym świadczy wierność małżonków w ich wzajemnych relacjach, ich otwartość na prokreację i wychowanie dzieci, solidarność między pokoleniami i szacunek dla najsłabszych.

20. Rodzina oparta jest na małżeństwie, będącym dobrowolnym i wiernym aktem miłości mężczyzny i kobiety. To miłość przypieczętowuje ich związek i uczy ich przyjmować siebie nawzajem jako dar. Małżeństwo jest szkołą miłości i wierności. Zasmuca nas, że inne formy współżycia są obecnie stawiane na tym samym poziomie co ten związek, podczas gdy pojęcie ojcostwa i macierzyństwa jako szczególnego powołania mężczyzny i kobiety w małżeństwie, uświęconym przez tradycję biblijną, zostaje wyparte ze świadomości publicznej.

21. Wzywamy wszystkich do poszanowania niezbywalnego prawa do życia. Miliony dzieci są pozbawiane nawet możliwości przyjścia na świat. Głos krwi dzieci nienarodzonych woła do Boga (por. Rdz 4, 10).

Upowszechnianie tak zwanej eutanazji powoduje, że osoby starsze i chore zaczynają czuć się nadmiernym ciężarem dla swych rodzin i społeczeństwa jako takiego.

Jesteśmy również zaniepokojeni rozwojem technik prokreacji wspomaganej medycznie, ponieważ manipulowanie ludzkim życiem jest zamachem na podstawy istnienia człowieka, stworzonego na obraz Boga. Uważamy, że naszym obowiązkiem jest przypominanie o niezmienności chrześcijańskich zasad moralnych, opartych na poszanowaniu godności człowieka, powołanego do życia zgodnie z planem Stwórcy.

22. Pragniemy dziś zwrócić się szczególnie do młodych chrześcijan. Wy, młodzi ludzie, nie powinniście ukrywać talentu w ziemi (por. Mt 25, 25), ale macie obowiązek wykorzystywać wszystkie umiejętności, jakie dał wam Bóg, aby umacniać w świecie prawdę Chrystusa, by wcielać w swoim życiu ewangeliczne przykazania miłości Boga i bliźniego. Nie lękajcie się iść pod prąd, broniąc prawdy o Bogu, do której dzisiejsze normy świeckie bynajmniej nie zawsze się stosują.

23. Bóg was kocha i oczekuje od każdego z was, że będziecie Jego uczniami i apostołami. Bądźcie światłością świata, aby ci, którzy was otaczają, widząc wasze dobre uczynki, chwalili Ojca waszego, który jest w niebie (por. Mt 5, 14. 16). Wychowujcie wasze dzieci w wierze chrześcijańskiej, przekazujcie im drogocenną perłę wiary (por. Mt 13, 46), którą otrzymaliście od waszych rodziców i przodków. Pamiętajcie, że «za wielką cenę zostaliście nabyci» (1Kor 6, 20), kosztem śmierci na krzyżu Boga- -Człowieka, Jezusa Chrystusa.

24. Prawosławnych i katolików łączy nie tylko wspólna Tradycja Kościoła pierwszego tysiąclecia, lecz także misja głoszenia Ewangelii Chrystusa w dzisiejszym świecie. Misja ta wymaga wzajemnego szacunku członków wspólnot chrześcijańskich i wyklucza jakąkolwiek formę prozelityzmu.

Nie jesteśmy rywalami, lecz braćmi, i ta myśl winna przyświecać wszystkim naszym wzajemnym działaniom oraz działaniom wobec świata zewnętrznego. Wzywamy katolików i prawosławnych wszystkich krajów, aby uczyli się żyć razem w pokoju i miłości, a także by «te same uczucia żywili do siebie» (Rz 15, 5). Nie można zatem godzić się na stosowanie nieuczciwych środków w celu zachęcania wiernych, aby przechodzili z jednego Kościoła do drugiego, zaprzeczając ich wolności religijnej oraz ich tradycjom. Winniśmy wprowadzać w życie zasadę apostoła Pawła: «poczytywałem sobie za punkt honoru głosić Ewangelię jedynie tam, gdzie imię Chrystusa było jeszcze nie znane, by nie budować na fundamencie położonym przez kogoś innego» (Rz 15, 20).

25. Mamy nadzieję, że nasze spotkanie przyczyni się także do pojednania tam, gdzie istnieją napięcia między grekokatolikami i prawosławnymi. Dziś jest jasne, że stosowana w przeszłości metoda «uniatyzmu», pojmowanego jako przyłączanie jednej wspólnoty do drugiej, odrywając ją od jej Kościoła, nie jest sposobem pozwalającym na przywrócenie jedności. Jednakże wspólnoty kościelne powstałe w tych okolicznościach historycznych mają prawo do istnienia i czynienia wszystkiego, co jest niezbędne, aby zaspokajać potrzeby duchowe swoich wiernych, starając się jednocześnie żyć w pokoju ze swoimi sąsiadami. Prawosławni i grekokatolicy potrzebują pojednania oraz znalezienia form współżycia, które byłyby możliwe do zaakceptowania przez jednych i drugich.

26. Ubolewamy z powodu konfliktu na Ukrainie, który spowodował już wiele ofiar, zadał niezliczone rany pokojowym mieszkańcom i pogrążył społeczeństwo w poważnym kryzysie gospodarczym i humanitarnym. Wzywamy wszystkie strony konfliktu do rozwagi, solidarności społecznej i działań na rzecz budowania pokoju. Wzywamy nasze Kościoły na Ukrainie do pracy nad doprowadzeniem do zgody społecznej, do powstrzymywania się od udziału w starciach oraz niewspierania dalszego rozwoju konfliktu.

27. Ufamy, że schizma między wiernymi prawosławnymi na Ukrainie zostanie przezwyciężona w oparciu o obowiązujące normy kanoniczne, że wszyscy ukraińscy chrześcijanie prawosławni będą żyli w pokoju i zgodzie oraz że wspólnoty katolickie w tym kraju przyczynią się do tego, aby coraz bardziej widoczne było nasze chrześcijańskie braterstwo.

28. We współczesnym świecie, różnorodnym, ale jednak złączonym wspólnym losem, katolicy i prawosławni są wezwani do braterskiej współpracy w głoszeniu Dobrej Nowiny zbawienia, do wspólnego dawania świadectwa o godności moralnej i autentycznej wolności osoby, «by świat uwierzył» (J17, 21). Ten świat, w którym stopniowo zanikają duchowe filary ludzkiej egzystencji, oczekuje od nas mocnego świadectwa chrześcijańskiego we wszystkich dziedzinach życia osobistego i społecznego. Od naszej zdolności dawania wspólnego świadectwa o Duchu prawdy w tych trudnych czasach w dużej mierze zależy przyszłość ludzkości.

29. Niech w tym odważnym dawaniu świadectwa prawdzie o Bogu i Dobrej Nowinie o zbawieniu wspiera nas Bóg-Człowiek, Jezus Chrystus, nasz Pan i Zbawiciel, który nas duchowo umacnia swą niezawodną obietnicą: «Nie bój się, mała trzódko, gdyż spodobało się Ojcu waszemu dać wam królestwo» (Łk 12, 32)!

Chrystus jest źródłem radości i nadziei. Wiara w Niego przemienia ludzkie życie, napełnia je znaczeniem. Mogli się o tym przekonać na podstawie swego doświadczenia wszyscy ci, do których można zastosować słowa apostoła Piotra: «Wy, którzy byliście nie-ludem, teraz zaś jesteście ludem Bożym, którzy nie dostąpiliście miłosierdzia, teraz zaś jako ci, którzy miłosierdzia doznali» (1 P 2, 10).

30. Pełni wdzięczności za dar wzajemnego zrozumienia wyrażony podczas naszego spotkania, patrzymy z nadzieją na Najświętszą Matkę Bożą, zwracając się do Niej słowami tej starożytnej modlitwy: «Pod opiekę Twojego miłosierdzia uciekamy się, Święta Matko Boga». Niech Najświętsza Maryja Panna przez swoje wstawiennictwo zachęca do braterstwa tych, którzy Ją czczą, aby byli zjednoczeni, w czasie wyznaczonym przez Boga, w pokoju i zgodzie w jeden lud Boży, na chwałę Przenajświętszej i nierozdzielnej Trójcy!

BISKUP RZYMU, PAPIEŻ KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO PATRIARCHA MOSKWY I WSZECHRUSI

opr. mg/mg