Psalm 110, 1-5.7 - Mesjasz królem i kapłanem

1. Wysłuchaliśmy jednego z najsłynniejszych Psalmów w dziejach chrześcijaństwa. Psalm 110 [109], który znajduje się w liturgii Nieszporów każdej niedzieli, jest bowiem bardzo często cytowany w Nowym Testamencie. Odnoszone są do Chrystusa zwłaszcza jego wersety 1-4, zgodnie ze starą tradycją żydowską, która przekształciła tę królewską pieśń Dawidową w Psalm mesjański.

Swoją popularność modlitwa ta zawdzięcza m.in. jej stałemu odmawianiu właśnie w Nieszporach niedzielnych. Dlatego też w różnych epokach kultury zachodniej powstało wiele wspaniałych utworów muzycznych do słów łacińskiej wersji Psalmu 110 [109] z Wulgaty. W liturgii, zgodnie z praktyką zaleconą przez Sobór Watykański II, został usunięty z oryginalnego tekstu hebrajskiego tego Psalmu, który składa się zresztą zaledwie z 63 słów, mówiący o przemocy werset 6. Jego ton przypomina tzw. «Psalmy złorzeczące»; występuje w nim król hebrajski, który kierując swego rodzaju kampanią wojskową, miażdży swych przeciwników i sądzi narody.

2. Ze względu na częste stosowanie tego Psalmu w liturgii będziemy się nim zajmować również przy innych okazjach, dlatego teraz ograniczymy się do kilku uwag ogólnych.

Możemy wyróżnić w nim dwie wyraźne części. Pierwsza (por. ww. 1-3) zawiera słowa wyroczni Boga, skierowane do osoby, którą Psalmista nazywa «mój Pan», czyli do władcy Jerozolimy. Wyrocznia mówi o intronizacji potomka Dawida «po prawicy» Boga. Pan bowiem zwraca się do niego słowami: «Siądź po mojej prawicy» (w. 1). Prawdopodobnie jest to nawiązanie do rytuału, zgodnie z którym wybraniec zasiadał po prawej stronie Arki przymierza i od najwyższego króla Izraela, czyli od Pana, otrzymywał władzę rządzenia.

3. Wyczuwamy obecność w tle wrogich sił, unieszkodliwionych jednak dzięki zwycięskiej walce: wrogowie znajdują się u stóp władcy, który dostojnie przechodzi między nimi, dzierżąc w dłoni berło swej władzy (ww. 1-2). Jest to bez wątpienia obraz konkretnej sytuacji politycznej, powstającej wtedy, gdy rządy po jednym królu obejmował następny, czemu towarzyszył bunt części poddanych lub próba przejęcia władzy. Teraz jednak tekst ten odnosi się ogólnie do sprzeczności między planami Boga, który działa przez swego wybrańca, a zamiarami tych, którzy pragną utrzymać swą okrutną i bezwzględną władzę. Mamy tu więc do czynienia z odwieczną walką dobra ze złem, do jakiej dochodzi w wydarzeniach historycznych, przez które objawia się i przemawia do nas Bóg.

4. Druga część Psalmu zawiera natomiast wyrocznię kapłańską, której głównym bohaterem również jest król — potomek Dawida (por. ww. 4-7). Potwierdzona uroczystą przysięgą Boga, godność królewska łączy w sobie także godność kapłańską. Odniesienie do Melchizedeka, króla-kapłana Szalemu, czyli starożytnej Jerozolimy (por. Rdz 14), służy być może uzasadnieniu szczególnego kapłaństwa króla, innego niż oficjalne kapłaństwo lewitów w świątyni na Syjonie. Jak wiemy, napisany później List do Hebrajczyków przyjmie za punkt wyjścia tę właśnie wyrocznię: «Tyś jest kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka» (Ps 110 [109], 4), by opisać wyjątkowy i doskonały charakter kapłaństwa Jezusa Chrystusa.

W przyszłości dokonamy bardziej szczegółowej analizy Psalmu 110 [109] i dokładniej przyjrzymy się poszczególnym wersetom.

5. Na zakończenie odczytajmy jednak raz jeszcze początkowy werset Psalmu, który zawiera wyrocznię Boga: «Siądź po mojej prawicy, / Aż uczynię Twych wrogów / podnóżkiem stóp Twoich». Maksym z Turynu (IV-V w.) w swej Homilii na Zesłanie Ducha Świętego komentuje go w następujący sposób: «Według naszego zwyczaju, miejsce na tronie dzieli się z tym, kto po dokonaniu wielkiego czynu wraca jako zwycięzca i zasługuje na honorowe miejsce. Tak też i człowiek Jezus Chrystus, po tym jak pokonał przez swą mękę diabła i otworzył swym zmartwychwstaniem królestwo podziemne, przybywa jako zwycięzca do nieba po wypełnieniu powierzonego Mu zadania i słyszy zaproszenie Boga Ojca: 'Siądź po mojej prawicy'. Nie powinniśmy się dziwić, że od Ojca wychodzi ta propozycja dzielenia tronu z Synem, który ze swej natury jest współistotny Ojcu. [...] Syn zasiada po prawicy, ponieważ — jak mówi Ewangelia — po prawej stronie staną owce, po lewej zaś kozły. Trzeba więc, aby pierwszy Baranek zajął miejsce owiec, a Głowa niepokalana już zawczasu objęła miejsce przeznaczone dla niepokalanej owczarni, która pójdzie za Nim» (40, 2; Scriptores circa Ambrosium, IV, Mediolan-Rzym 1991, s. 195).

Do Polaków uczestniczących w audiencji generalnej:

Psalm 110 [109] zanosi do Chrystusa, zasiadającego po prawicy Ojca, modlitwę uwielbienia. On jest Zbawicielem i Królem ludu Nowego Przymierza. Po Jego prawej stronie zgromadzą się wybrani, przeznaczeni do Jego owczarni. Przez chrzest św. staliśmy się Jego własnością, dziećmi Bożymi i owcami z Jego owczarni. Przynależąc do Chrystusa, powinniśmy z uwagą wsłuchiwać się w Jego wołanie, słuchać Jego wskazań: «Moje owce słuchają mego głosu» (J 10, 27).

(Słowo papieskie do pielgrzymów polskich opublikowaliśmy w «Kronice», n. 2/2004, s. 62.)

opr. mg/mg