Dobra kultury w służbie człowieka i Ewangelii

W dniach od 30 marca do 1 kwietnia odbyło się w Watykanie Zgromadzenie Plenarne Papieskiej Komisji ds. Kościelnych Dóbr Kultury na temat: «Dobra kultury w kontekście nowej ewangelizacji». 31 marca w Sali Papieży uczestnicy Zgromadzenia zostali przyjęci przez Ojca Świętego, który w swoim przemówieniu podkreślił, że Kościół nie ogranicza się jedynie do roli kustosza dziedzictwa przeszłości, ale pragnie kształtować współczesny świat człowieka.

Czcigodni Bracia w biskupstwie i kapłaństwie, drodzy Bracia i Siostry!

1. Z radością przyjmuję każdego z was, członków Papieskiej Komisji ds. Kościelnych Dóbr Kultury, uczestniczących w tych dniach w Zgromadzeniu Plenarnym. Serdecznie was pozdrawiam!

Pozdrawiam w szczególności waszego przewodniczącego, abpa Francesco Marchisano i dziękuję mu za uprzejme słowa, w których zechciał przedstawić działalność i plany na przyszłość Komisji, wspominając m.in. Jubileusz Artystów. W przygotowaniach do tego wydarzenia wasza dykasteria uczestniczyła bardzo aktywnie, a jego udane obchody napełniły mnie wielką radością. Z licznymi artystami przybyłymi do Bazyliki św. Piotra mogłem niejako kontynuować «na żywo» ów dialog, który rozpocząłem pisząc List do artystów.

2. Także wasze Zgromadzenie Plenarne, którego temat brzmi: «Dobra kultury w kontekście nowej ewangelizacji», dobrze wpisuje się w ramy Wielkiego Jubileuszu, zważywszy na to, że jego pierwszorzędnym celem jest nowe głoszenie Chrystusa po dwóch tysiącach lat od Jego narodzin.

Podczas prac waszego zgromadzenia staraliście się — na podstawie bogatego dorobku minionych lat działalności waszej Komisji — sformułować przede wszystkim pojęcie «dobra kultury» zgodne z mens Kościoła; następnie zajęliście się ogromną spuścizną historyczno-artystyczną i oceniliście stan jej ochrony i konserwacji w perspektywie wykorzystania do celów duszpasterskich; omówiliście także kwestię formacji pracowników tego sektora z udziałem artystów uprawiających różne dziedziny sztuki, z którymi należy utrzymywać odpowiednie kontakty.

Tą godną pochwały drogą trzeba iść dalej. Chciałbym was dziś zachęcić, abyście nie szczędząc wysiłków starali się o to, by świadectwa kultury i sztuki, powierzone trosce Kościoła, były coraz lepiej wykorzystywane w służbie autentycznemu postępowi ludzkości i szerzeniu Ewangelii.

3. Rzeczywiście, wszelkie dobra kultury — od kościołów po najróżniejsze zabytki, od muzeów po archiwa i biblioteki — stanowią ważny element misji ewangelizacyjnej i działań na rzecz rozwoju człowieka, prowadzonych przez Kościół.

Zwłaszcza sztuka chrześcijańska, szczególnie znaczące «dobro kultury», wciąż odgrywa istotną rolę, ukazując z zadziwiającą skutecznością — poprzez piękno postrzegalnych zmysłami form — historię przymierza pomiędzy Bogiem a człowiekiem oraz bogactwo orędzia objawionego. W ciągu dwóch tysiącleci ery chrześcijańskiej była ona wspaniałym świadectwem żarliwości licznych wyznawców wiary, wyrażała świadomość obecności Boga pośród wierzących, umacniała chwałę, jaką z każdego zakątka ziemi Kościół oddaje swemu Panu. Dobra kultury jawią się jako wiarygodne dokumenty różnych momentów tej wielkiej historii duchowości.

Kościół ponadto, jako znawca spraw ludzkich, wykorzystuje dobra kultury w działaniach na rzecz rozwoju autentycznego humanizmu, wzorowanego na Chrystusie — człowieku «nowym» i objawiającym człowieka jemu samemu (por. Gaudium et spes, 22). Toteż nie powinno dziwić, że Kościoły partykularne zabiegają o ochronę swojej spuścizny artystyczno-kulturowej poprzez zwykłe i nadzwyczajne prace konserwacyjne, pozwalające na ich pełne wykorzystywanie.

4. Kościół nie jest tylko strażnikiem swej przeszłości; odgrywa ważną rolę przede wszystkim w życiu dzisiejszej wspólnoty ludzkiej, w trosce o budowanie jej przyszłości. Dlatego nieustannie powiększa swe dziedzictwo dóbr kultury, aby odpowiadać na potrzeby wszystkich epok i kultur; stara się także przekazywać to, co zostało dokonane, następnym pokoleniom, aby również one mogły czerpać z bogactwa traditio Ecclesiae.

W tym właśnie kontekście konieczne jest, aby rozliczne formy wyrazu sztuki sakralnej rozwijały się w harmonii z mens Kościoła i służyły jego misji, posługując się językiem, który potrafi głosić wszystkim Królestwo Boże.

Dlatego też, opracowując swe plany duszpasterskie Kościoły lokalne winny się starać należycie wykorzystać własne dobra kultury. Mają one bowiem szczególną zdolność pobudzania ludzi do żywszego postrzegania wartości duchowych, a zaświadczając na różne sposoby o obecności Boga w dziejach ludzkich oraz w życiu Kościoła, przygotowują serca do przyjęcia nowości ewangelicznej. Ponadto, ukazując piękno, które ze swej natury stanowi język powszechnie zrozumiały, Kościół może lepiej wypełniać swoje zadanie i wychodzić na spotkanie wszystkim ludziom w klimacie poszanowania i wzajemnej tolerancji, zgodnie z duchem ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego.

5. Nowa ewangelizacja postuluje odnowę w sprawowaniu kultu liturgicznego, który «zawiera również bogatą treść dla pouczania wiernego ludu» (Sacrosanctum Concilium, 33). Jak wiadomo, sztuka była zawsze naturalnym sprzymierzeńcem kultu, jako że zabytki sztuki sakralnej łączą ze swymi wartościami estetycznymi także wartości katechetyczne i religijne. Toteż należy je wykorzystywać, mając na uwadze ich znaczenie dla liturgii, łącząc szacunek dla historii z wrażliwością na aktualne potrzeby wspólnoty chrześcijańskiej oraz starając się o to, by w służbie liturgii dziedzictwo historyczno-artystyczne nie traciło nic ze swej wymowy.

6. Należy ponadto w dalszym ciągu rozwijać kulturę ochrony prawnej tego dziedzictwa w różnych strukturach kościelnych oraz organizacjach świeckich, działając w duchu współpracy z różnymi instytucjami państwowymi, utrzymując kontakty zarówno z osobami odpowiedzialnymi za administrowanie dobrami kultury, jak i z artystami reprezentującymi różne dziedziny sztuki. W dużej mierze przyczyni się do tego dialog ze stowarzyszeniami zajmującymi się ochroną, konserwacją i odpowiednim wykorzystywaniem dóbr kultury, jak również z grupami wolontariuszy.

W sposób szczególny zadaniem waszej dykasterii jest zachęcanie wszystkich, którzy bezpośrednio lub pośrednio działają na tym polu, do sentire cum Ecclesia, tak aby każdy z nich mógł przekształcić swoją pracę w cenną pomoc dla misji ewangelizacyjnej Kościoła.

7. Drodzy bracia i siostry! Serdecznie wam dziękuję za pracę oraz za wkład, który wnosicie w ochronę i pełne wykorzystanie artystycznego dziedzictwa Kościoła. Pragnę z całego serca, aby mogła stawać się ona coraz skuteczniejszym środkiem służącym przyciąganiu tych, którzy się oddalili od ewangelicznego orędzia, oraz rozwijaniu w ludzie chrześcijańskim umiłowania piękna, które otwiera ducha na prawdę i dobro.

Proszę Maryję, aby matczyną opieką otoczyła wasz trud, i pamiętam przed Panem o każdej waszej intencji. Z serca błogosławię wam oraz tym, którzy z wami ofiarnie współpracują.

opr. mg/mg