Pawłowym szlakiem z Janem Pawłem II ... przez Grecję i Maltę

O miejscach w Grecji i na Malcie związanych z Apostołem Pawłem

Wyspa Malta, leżąca na południe od Sycylii na Morzu Śródziemnym, była znanym miejscem przystanku na rzymskim szlaku morskim, łączącym Europę z Afryką. Kursujące tędy w starożytności statki woziły winogrona oraz inne tropikalne owoce z Aleksandrii do Italii. Ta mała wyspa stała się w roku 60 miejscem ocalenia dla więźnia Pawła i towarzyszy, przewożonych w niedogodnej porze sztormów z Cezarei Palestyńskiej przez południowe wybrzeże Azji Mniejszej i Kretę do Italii — do Rzymu. Jak czytamy w Dz 27,1—44, burza rozbiła statek, zaś rozbitkowie cudem ocaleni dotarli do Malty.

Pobyt Apostoła na wyspie, opisany w Dz 28, potwierdzają liczne pamiątki. Wyspa nosiła w starożytności nazwę Melita, podobnie jak jej stolica. Dzisiejsze główne miasto Malty i współczesna stolica — La Valletta — wznosi się na skalistym północnym brzegu wyspy. Na Malcie Apostoł spotkał się z kolejnym już prokonsulem rzymskim — Publiuszem oraz z wielką gościnnością i serdecznością mieszkańców, znajdujących się pod wpływem kultury fenickiej, posługujących się zbliżonym do aramejskiego językiem semickim, obok oficjalnie używanych wówczas języków greckiego i łacińskiego.

W północno-zachodniej zatoce maltańskiej, nazywanej Zatoką św. Pawła, odkryto fundamenty rzymskiej willi, którą identyfikuje się z domem rzymskiego prokuratora. Miejscowy kościół znajdujący się w zatoce nazywano „kościołem powitania św. Pawła”. Nazwa pobliskiej wioski — „Sucha” — nawiązuje do opowiadania o przemoczonym Pawle, który suszył się przy ognisku po uratowaniu z morza (zob. Dz 28,2—6).

Budynek urzędu zajmowanego przez Publiusza znajdował się w starożytnej stolicy — Melicie, dziś nazywanej Medyną. W miejscu tym chrześcijanie wznieśli w XVII w. wspaniałą kopulastą katedrę, upamiętniającą cudowne uzdrowienie ojca prokuratora przez Pawła (zob. Dz 28,7—10).

Trzymiesięczny pobyt Apostoła na Malcie upamiętnia kościół św. Pawła i grota w krypcie kościoła oraz katakumby w dzielnicy znajdującej się za murami Medyny, zwanej Rabat. Na barokowym ołtarzu przedstawiono scenę, w której Paweł strząsa do ognia węża uczepionego jego ręki. W kaplicy Publiusza pokazuje się też złoty relikwiarz w kształcie ramienia, z pamiątkami po świętym Pawle. W grocie, stanowiącej kryptę kościoła, w czasach Pawła miało mieścić się rzymskie więzienie. Marmurowe rzeźby w trzech ołtarzach groty przedstawiają postacie świętych Pawła oraz Łukasza i Trofima — towarzyszy Apostoła. W niszy groty stoi marmurowa figura św. Pawła trzymającego księgę Pisma Świętego. W pobliżu kościoła znajduje się też budynek Bractwa św. Pawła, starającego się upamiętniać pobyt Apostoła na wyspie. Malowidła w miejscowych katakumbach przedstawiają wczesnochrześcijańską agapę nawiązującą do nauki św. Pawła o miłości (zob. 1 Kor 11,33; 13,1—13). Według miejscowej tradycji, prokurator Publiusz, przyjąwszy chrzest z rąk Pawła, został następnie przez niego ustanowiony pierwszym biskupem Malty, i obok Apostoła jest osobą najbardziej czczoną przez Maltańczyków. Świętego Pawła przedstawia się na Malcie nie jak zazwyczaj z mieczem w ręku, lecz z wężem, który nie uczynił mu żadnej krzywdy (zob. Mk 16,18).

W maltańskiej Zatoce św. Pawła, na małej wysepce Salmunetta, na monumentalnym cokole postawiono w XIX w. ogromny pomnik Apostoła Narodów, który wyciągając ręce ku morzu w pozie retora i triumfatora, nadal głosi światu orędzie Ewangelii.