Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych

Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych

Robert Alberti, Michael Emmons

O autorach

Dr Robert E. Alberti jest psychologiem,em American Psychological Association (Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego), a także członkiem American Association for Marriage and Family Therapy (Amerykańskiego Towarzystwa Terapii Rodzin i Małżeństw). Oprócz książek wydanych wspólnie z dr. Emmonsem opublikował także Assertiveness: Innovations, Applications, Issues (Asertywność: innowacje, zastosowania, problemy i Your Perfect Write: The Manual for Self-Help Writers (Doskonałe pisanie: podręcznik dla pisarzy).

Dr Michael L. Emmons jest psychologiem prowadzącym prywatną praktykę, konsultantem przy organizacjach edukacyjnych, rządowych i gospodarczych. Prowadzi także ćwiczenia dla młodych lekarzy z zakresu poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego na California Polytechnic State University (Kalifornijskiej Politechnice Stanowej). Oprócz książek wydanych wspólnie z dr. Albertim jest autorem The Inner Source (Wewnętrzne źródło) i — wraz z dr. Davidem Richardsonem — The Assertive Christian (Asertywny chrześcijanin).

Dr Emmons i dr Alberti są współautorami Accepting Each Other (Wzajemna akceptacja) i Stand Up, Speak Out, Talk Back (Nie ustępuj, mów bez ogródek, odpowiadaj niepokornie).

Nota wydawcy

Celem tej książki jest dostarczenie dokładnych i kompetentnych informacji dotyczących asertywności. Publikując ją, wydawca nie miał na celu udzielania psychologicznej, medycznej czy innej pomocy profesjonalnej. Jeśli konieczna jest fachowa konsultacja, należy zwrócić się do specjalisty.

Część I: Ty i twoje prawo do wyrażania siebie

Asertywność i ty

„Bądź uczciwy w stosunku do innych,
ale uważaj na nich, dopóki nie staną się uczciwi
w stosunku do ciebie”.
Alan Alda

Joan irytowała się, kiedy jej sąsiad przychodził do niej i plotkował o sąsiedzkich sprawach non stop przez czterdzieści pięć minut. Głównie irytowała się na siebie, gdyż pozwalała, by cała sytuacja... powtarzała się po raz kolejny.

Frederick spojrzał na zegarek: 19.15. Wiedział, że Laura będzie albo wściekła, albo zacznie się zamartwiać. Szef zjawił się przy jego biurku o 16.55 i poprosił go o przygotowanie tego raportu na zebranie zarządu, które ma odbyć się jutro rano o 8.15.

Travis i Linda nie byli pewni, czy kelner o nich zapomniał, ignorował ich czy po prostu był bardzo zajęty. Nie pojawił się przy ich stoliku co najmniej od piętnastu minut. A oni mieli bilety do teatru...

Złość, zakłopotanie, a nawet poczucie bezradności — oto emocje, jakie są skutkiem takich sytuacji. Jak poinformować o swoich uczuciach, kiedy pojawia się frustracja tego rodzaju? Nie ma łatwych odpowiedzi, ale jakieś rozwiązania istnieją, jeśli tylko jesteś gotów do podjęcia odpowiedniego wysiłku. Być może będzie to wymagało od ciebie dokonania zmian w twoim życiu.

Zmienianie samego siebie to ciężka praca, ale jesteś w stanie to zrobić. Miliony ludzi nauczyło się wyrażać siebie w sposób bardziej efektywny dzięki procesowi zwanemu treningiem asertywności. Ta książka nauczy cię krok po kroku, jak udoskonalić twoje relacje z otoczeniem. Jeśli popracujesz nad wcieleniem w życie zaproponowanego przez nas programu, jesteśmy przekonani, że będzie ci dobrze służył.

Nie chcemy cię uczyć, jak manipulować innymi. Świat wystarczająco opiera się na manipulacji. Asertywność to narzędzie, które sprawi, że twoje relacje z innymi staną się równorzędne. Dzięki temu unikniesz poczucia górowania lub poniżenia pojawiającego się często po nieudanej próbie wyrażenia własnych potrzeb.

Asertywność to narzędzie, które sprawi, że twoje relacje z innymi staną się równorzędne.

Proces opisany w tej książce sam w sobie jest bardzo prosty. Dostarczymy ci kilka podstawowych informacji, przykładów i zestaw specjalnych sposobów postępowania do wykorzystania. Do ciebie będzie należało — jeśli zdecydujesz się spróbować tej metody — uważne przeczytanie naszkicowanych tu zaleceń i dostosowanie się do nich.

Czy to, o czym tu piszemy, przeznaczone jest głównie dla ludzi, którzy nie są w stanie samodzielnie bronić własnych praw? Tylko w pewnej mierze. Dla takich osób napisaliśmy pierwszą wersję tej książki wydrukowaną w 1970 roku. Jednak przez dwadzieścia pięć lat wiele się nauczyliśmy i jedno wiemy na pewno: każdy potrzebuje czasami pomocnej dłoni, by lepiej układać sobie stosunki z ludźmi.

Jak na przykład reagujesz, kiedy:

...chcesz krótko uciąć potok słów dzwoniącego do ciebie akwizytora?

...twój współpracownik traktuje cię z góry?

...twój partner rzuca na ciebie nieprzyzwoite spojrzenia?

...wieża stereo u sąsiada dudni o trzeciej rano?

...jedno z twoich dzieci odnosi się do ciebie opryskliwie?

W tych i innych podobnych sytuacjach wszyscy potrzebujemy pewnego rodzaju taktyki przetrwania: sposobów postępowania, które — przy uszanowaniu godności każdej ze stron — uzmysłowią innym ludziom, że coś jest nie tak. Niektórzy radzą sobie w takich sytuacjach, dławiąc emocje, pogrążając się w milczeniu i ogarniającej ich irytacji. Inni z kolei obrzucają agresora przekleństwami, usiłując go ukarać lub odzyskać przewagę.

My jesteśmy zwolennikami równości jako zasady. Nie chcemy, byś zawsze stawiał na swoim, czy odpłacał pięknym za nadobne. Ale też mówimy „nie” nadstawianiu drugiego policzka. Uważamy, że ważną rzeczą jest, by utwierdzać każdego, z kim mamy kontakt, w poczuciu własnej wartości.

Nie musisz onieśmielać innych, by samemu nie ulec onieśmieleniu. I nie musisz się godzić na to, by ktokolwiek tobą pomiatał. Dzięki nauce skutecznej asertywności będziesz w stanie uczciwie i bezpośrednio radzić sobie z takimi sytuacjami oraz pozostawać z każdym na równej stopie — przynajmniej w większości wypadków.

Nie poznasz dzięki tej książce sztuczek, jak manipulować innymi.

Niektóre popularne poradniki mówią o „asertywności” jako technice pozwalającej stawiać na swoim. To nie jest nasz cel. Nie poznasz dzięki tej książce sztuczek, jak manipulować innymi. Zamiast tego pomożemy ci jasno określić twoje osobiste cele i pokażemy, jak zapanować nad własnym życiem bez chęci kontrolowania innych.

Asertywność jako alternatywa

Czy zdarza ci się, że masz poczucie beznadziei, bezradności i bezskuteczności? Czy czasami stajesz się natarczywy, starając się, by cię wysłuchano? Czy trudno ci oznajmić innym swoje pragnienia? Czy często czujesz się jak ofiara przywiązana do pala? Czy czasem inni pomiatają tobą, ponieważ nie jesteś w stanie bronić swego stanowiska? A może ty ignorujesz innych, aby postawić na swoim?

Asertywność to alternatywa dla osobistej bezsilności i manipulacji. Znajdziesz w tej książce opis programu, który pomaga kształtować wiarę we własne siły i szacunek dla innych. Mocno wierzymy w równą wartość wszystkich ludzi. W książce hołdujemy temu przekonaniu i popieramy pozytywne relacje między ludźmi, którzy szanują i cenią siebie nawzajem.

Nie zgadzamy się z niektórymi — znanymi ci może — popularnymi poglądami na temat asertywności. Na przykład komiks z lat 70. zatytułowany Ziggy stanowi ilustrację niefortunnego podejścia, które przejęło wiele osób. Obrazek przedstawiał naszego bohatera zbliżającego się do drzwi z napisem „Kurs szkolenia asertywności”. Poniżej tej wywieszki widniała kartka: „Nie zawracaj sobie głowy pukaniem, ładuj się prosto do środka!”. Jesteśmy zwolennikami mniej agresywnego stosunku do autoekspresji i usiłowaliśmy obalić fałszywe pojęcie asertywności. Agresja i asertywność często bywają mylone, ale zachowanie asertywne nie sprowadza się do pomiatania innymi ludźmi, kwestionowania ich praw czy też znęcania się nad nimi. Asertywność odzwierciedla prawdziwą troskę o prawa każdego.

Oto nasza definicja zdrowej asertywnej reakcji:

Zachowanie asertywne sprzyja kształtowaniu równości w relacjach międzyludzkich, umożliwiając nam działanie w naszym najlepszym interesie, obronę własnego stanowiska bez nadmiernego lęku, swobodne i szczere wyrażanie uczuć i korzystanie z własnych praw bez naruszania praw innych ludzi.

Osoba, która zwykle zachowuje się nieasertywnie, jest skłonna rozważać po zajściu, jaka reakcja byłaby w danej sytuacji najwłaściwsza. Zachowanie agresywne z kolei jako zbyt radykalne może wywołać głębokie i negatywne wrażenie, czego możesz później żałować. Poszerzając repertuar bardziej stosownych asertywnych zachowań, będziesz mógł w różnorodnych sytuacjach wybierać właściwe i skuteczne reakcje.

Asertywność i siła osobista

Jeśli jesteś takim człowiekiem, jak większość, twoja siła osobista ulega każdego dnia osłabieniu — w domu, w pracy, w szkole, w sklepach i restauracjach, na spotkaniach klubowych — zarówno w sytuacjach trywialnych, jak i poważnych. Czy masz kłopoty z mówieniem „nie” osobom, które potrafią skutecznie przekonywać? Czy potrafisz okazywać ludziom serdeczne, pozytywne uczucia? Czy na przyjęciach umiesz swobodnie rozpoczynać rozmowę z nieznajomymi? Czy kiedykolwiek żałowałeś, że „nadepnąłeś” na kogoś, usiłując osiągnąć swoje własne cele?

Wielu ludzi uznaje takie sytuacje za nieprzyjemne i irytujące. Nie potrafią oni podjąć odpowiednich działań. Chociaż nie ma jednego właściwego sposobu radzenia sobie w takich okolicznościach, jest kilka podstawowych zasad, które pomogą ci zyskać pewność siebie, skuteczność i możność wpływania na twoje relacje z innymi ludźmi. Poznasz te reguły dzięki lekturze naszej książki.

Przeszkody w autoekspresji

Pomagając tysiącom osób w nauczeniu się, jak cenić i wyrażać siebie w sposób szczery i bezpośredni, odkryliśmy trzy szczególnie kłopotliwe przeszkody w uznawaniu wartości własnej osoby:

wiele osób nie wierzy, że ma prawo do asertywności;

wiele osób jest pełnych niepokoju lub lęku przed byciem asertywnymi;

wielu osobom brakuje umiejętności skutecznej autoekspresji.

W tej książce skupiliśmy się szczególnie na tych właśnie przeszkodach w korzystaniu z siły osobistej i utrzymywaniu zdrowych relacji, przedstawiając jednocześnie sprawdzone i skuteczne narzędzia do pokonania tych trudności.

W dalszych rozdziałach takie pojęcia, jak zachowanie agresywne, asertywne i nieasertywne, są zilustrowane dużą liczbą przykładów i zaleceń — pozbawionych żargonu psychologicznego, charakterystycznego dla New Age, jaki napotkać można w licznych „poradnikach”.

(W osobnej książce — podręczniku dla specjalistów — szerzej omówiliśmy teoretyczne i praktyczne aspekty wspomagania innych w nauce asertywnych zachowań. Jest to specjalistyczny poradnik dla tych, którzy pomagają swoim klientom w osobistym rozwoju).

Jakie korzyści możesz wynieść z lektury tej książki?

Nauka asertywnych reakcji zredukuje lęk, jaki możesz odczuwać w kontaktach z innymi ludźmi. Nawet takie fizyczne dolegliwości, jak bóle głowy, ogólne zmęczenie, zaburzenia żołądkowe, wysypki i astma, mogą być związane z niemożnością wykształcenia asertywnych zachowań. Jeśli będziesz asertywny, unikniesz takich objawów. Badania wykazały, że dzięki rozwinięciu zdolności do obrony własnych racji i samodzielnego działania jesteś w stanie zmniejszyć stres i zwiększyć poczucie własnej wartości — i to niezależnie od tego, czy twój obecny sposób zachowania jest nieasertywny czy też agresywny. Możesz stać się zdrowszy, lepiej się kontrolować w relacjach z innymi, mieć więcej śmiałości i sprawności w działaniu, a także bardziej spontanicznie wyrażać swoje uczucia. I prawdopodobnie odkryjesz, że jesteś także bardziej podziwiany przez innych.

Niezależnie do tego, czy twoje cele mają charakter osobisty, towarzyski, związany z pracą czy zmianą świata, przekonasz się, że uważne przestudiowanie i zastosowanie opisanych tu pomysłów i praktycznych zaleceń pomoże ci w wypracowaniu bardziej skutecznych sposobów autoekspresji i zdrowszych relacji.

Napisaliśmy tę książkę dla tych wszystkich, którzy pragną podnieść jakość swojego życia. Setki badań dowiodły, że trening asertywności jest wartościowy, a setki tysięcy osób, które miały problemy z wyrażaniem swoich uczuć, osiągnęły pełniejszą samorealizację dzięki zastosowaniu tego programu. Wierzymy, że ta książka pomoże ci w podobny sposób. Jest nam szczególnie przyjemnie, że tysiące terapeutów poleciło ją swoim klientom jako pożyteczną lekturę. Otrzymała ona najwyższe oceny w trzech niezależnych badaniach przeprowadzonych wśród praktykujących specjalistów.

Chcielibyśmy usłyszeć także twoją opinię. Wprawdzie nie możemy obiecać, że odpowiemy każdej osobie, która do nas napisze, ale chcemy, byś wiedział, że reakcje czytelników i informacje o pracy innych specjalistów zajmujących się treningiem asertywności pomogły nam udoskonalić i uaktualnić ten poradnik podczas opracowywania kolejnych siedmiu jego wydań. Z twoją pomocą uczynimy go jeszcze lepszym!

Zanim przejdziesz do następnego rozdziału, pomyśl choć chwilę o twoich własnych celach. Co skłoniło cię do sięgnięcia po tę książkę? Czy szukasz pomocy w określonych sferach życia, na przykład w pracy czy też w relacjach rodzinnych? Pod jakim względem twoje życie powinno się zmienić? Ustalaniem celów własnego rozwoju zajęliśmy się w rozdziale szóstym, ale już teraz pomyśl przez chwilę, co chcesz uzyskać dzięki lekturze Asertywności. Wtedy gdy będziesz już gotowy, śmiało czytaj dalej, by dowiedzieć się, czym właściwie jest asertywność.

opr. MK/PO