Mija 100 lat od pierwszych zebrań plenarnych polskich biskupów

W programie spotkania zaplanowano m.in. sesję na temat konferencji plenarnych Episkopatu Polski w Drugiej Rzeczypospolitej oraz jubileuszową publikację. Rozpoczynające się dziś w Warszawie zebranie plenarne nawiązuje do obrad, jakie miały miejsce od 12 do 14 marca 1919 r. również w Warszawie.

„Chcemy, sięgając do tego skarbca historii, czerpać z niego nie tylko doświadczenie, ale i mądrość, która przebija z tych spotkań biskupów, z dokumentów tamtego czasu, by w sposób odpowiedzialny tworzyć nasze dziś i naszą przyszłość” – powiedział bp Artur G. Miziński, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski, zapowiadając spotkanie.

Początki Konferencji Episkopatu Polski

Tradycja wzajemnej współpracy polskich biskupów trwała od początku dziejów Kościoła w Polsce. W drugiej połowie XVIII wieku biskupi obrządku łacińskiego, unickiego i ormiańskiego z terenu ówczesnej Rzeczypospolitej zaczęli odbywać wspólne posiedzenia, by wymienić się doświadczeniami i opiniami oraz po to, by koordynować prace duszpasterskie.

Początki zebrań plenarnych Konferencji Episkopatu Polski są związane w sposób szczególny z zebraniami biskupów metropolii warszawskiej, które odbywały się w latach 1824-1825, 1861, 1906-1925 (z przerwą 1911-1915). Z okazji obchodów 100. rocznicy utworzenia metropolii warszawskiej, na zaproszenie abp. Aleksandra Kakowskiego, Prymasa Królestwa Polskiego w Warszawie w dn. 10-18 marca 1917 r. miało miejsce pierwsze nieoficjalne zebranie biskupów polskich z trzech zaborów.

Trudno określić dokładną datę oficjalnego rozpoczęcia funkcjonowania Konferencji Episkopatu Polski jako instytucji. Niemniej jednak można stwierdzić, że u początków konstytuowania się tej instytucji są trzy pierwsze ogólnopolskie zebrania plenarne biskupów po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

Pierwsze oficjalne zebranie plenarne biskupów w niepodległej ojczyźnie zostało zwołane przez metropolitę warszawskiego abp. Aleksandra Kakowskiego w dn. 10-12 grudnia 1918 r. Przewodniczył mu wizytator apostolski ks. prał. Achille Ratti. Ze względów na trudności komunikacyjne nie przybył abp Edmund Dalbor, Prymas Polski, metropolita gnieźnieński i poznański. Obrady skupiły się na bieżących sprawach dotyczących Kościoła w Polsce po odzyskaniu niepodległości.

Kolejne zebranie plenarne, które odbyło się w dn. 12-14 marca 1919 r. w Warszawie, zostało zwołane również przez abp. Kakowskiego, a przewodniczył mu – jak poprzednio – wizytator apostolski ks. prał. Ratti. Na zebraniu był obecny m.in. Prymas Polski abp Edmund Dalbor. To zebranie było szczególnie ważne, ponieważ w jego trakcie biskupi zajęli się kwestią regulaminu zebrań plenarnych i postanowili, że kolejne zebranie zwoła Prymas Polski u grobu św. Wojciecha.

Następne zebranie plenarne miało miejsce od 26 do 30 sierpnia 1919 roku w Gnieźnie. Zwołani zostali tylko biskupi diecezjalni. W obradach nie uczestniczył abp Achille Ratti, wówczas mianowany już nuncjuszem apostolskim w Polsce, ale spotkał się on z biskupami 29 sierpnia, przybywając tego dnia do Gniezna z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha.Podczas obrad, które obejmowały wiele zagadnień, uchwalono „Regulamin Zjazdu Biskupów Polskich”, czyli regulamin zebrań plenarnych. Z okazji tego zebrania plenarnego biskupi otrzymali telegram ze Stolicy Apostolskiej, w którym kard. Pietro Gasparri, Sekretarz Stanu przesłał życzenia od Papieża Benedykta XV „z powodu pierwszego zjazdu czcigodnego episkopatu polskiego u grobu świętego arcybiskupa i apostoła”.

Na zebraniu plenarnym w Warszawie w dn. 26-28 września 1922, uchwalono utworzenie Sekretariatu Episkopatu Polski pod nazwą „Biuro Episkopatu”.

W czasie obrad Polskiego Synodu Plenarnego z 1936 r. postanowiono, że należy opracować przepisy regulujące kwestię zebrań plenarnych biskupów. Podjęto decyzję, że biskupi wszystkich obrządków będą zbierać się na coroczne zwyczajne zebrania plenarne, a w razie pilnej potrzeby będą mogły odbywać się zebrania plenarne nadzwyczajne. Dnia 26 września 1938 r. został przyjęty nowy regulamin zebrań plenarnych polskich biskupów, przez co wypełniono uchwałę Synodu Plenarnego.

Do czasu wejścia w życie postanowień Soboru Watykańskiego II Konferencja Episkopatu Polski nie była podmiotem prawa Kościoła Powszechnego. Oficjalne, ale nieformalne funkcjonowanie Konferencji Episkopatu Polski trwało do 15 marca 1969 r., kiedy Święta Kongregacja do spraw Biskupów dekretem erygowała Konferencję Episkopatu Polski i zaaprobowała jej pierwszy statut. W tym statucie zaś z 13 lutego 1969 r. jest zapis, który odnosi się do historii episkopatu Polski: „Conferentia Episcoporum in Polonia iam inde a quinquaginta annis eadem munere fungitur” – Konferencja Biskupów w Polsce już od 50 lat pełni swą posługę.

BP KEP