Prezentacja książki ks. dr. Pawła Gałuszki na Lateranie

Pięćdziesiąta rocznica publikacji encykliki Humanae Vitae, a także wcześniej kanonizacja Jana Pawła II i beatyfikacja Pawła VI, stworzyły dogodną okazję do przedstawienia wyników badań zawartych w napisanej w języku włoskim książce "Karol Wojtyła i Humanae vitae. Wkład arcybiskupa krakowskiego i grupy polskich teologów w encyklikę Pawła VI" autorstwa ks. dra Pawła Gałuszki, Dyrektora Wydziału Duszpasterstwa Rodzin archidiecezji krakowskiej. 

Prezentacja książki miała miejsce w środę 7. marca br. w Audytorium Papieskiego Instytutu Teologicznego Jana Pawła II na Uniwersytecie Laterańskim w Rzymie. Na konferencji zgromadziło się kilkaset osób, min. wielu hierarchów kościelnych (kard. Müller, kard. Ryłko), profesorów oraz studentów. Organizatorzy ze względu na duże zainteresowanie musieli wygospodarować drugą aulę, gdzie można było śledzić konferencję na żywo za pośrednictwem urządzeń multimedialnych.

Prelegentami podczas prezentacji byli ks. kard. Gerhard L. Müller, ks. prof. Livio Melina, prof. Stanisław Grygiel, dr David Cantagallo oraz autor książki ks. dr Paweł Gałuszka. 

W ocenie kard. Gerhard L. Müllera, byłego prefekta Kongregacji Nauki Wiary monografia ks. Gałuszki wpisuje się na listę najważniejszych pozycji z tej problematyki. Kardynał podkreślił, że autor monografii koncentruje swoje badania głównie na chrześcijańskiej antropologii personalistycznej. Chrystus jest objawieniem pełni człowieczeństwa. Objawienie to jest „aktualne" także w czasach współczesnych i posiada swoje konsekwencje w rozumieniu człowieka i oceny jego czynów. W przypadku prawdy o człowieku możemy mówić o ujęciu katolickim lub przeciwnym (heretyckim). Nieuzasadniony jest natomiast podział na podejście konserwatywne i postępowe. Ponadto doktryna zawarta w Humanae vitae jest nie do podważenia, a kluczem do zrozumienia encykliki jest prawo Boże wpisane w naturę człowieka i teologia ciała ludzkiego. Bóg nie stworzył świata, by go „używać", lecz by wejść z nim w relacje. Małżeństwo jest uczestniczeniem w procesie stwórczym Boga. Nowe życie ludzkie nie jest produktem, lecz darem. W czasie swojego przemówienia kard. Müller nazwał ks. Gałuszkę swoim kolegą, wyrażając w ten sposób swoje uznanie i aprobatę dla jego pracy zawartej w prezentowanej książce.

Prof. Livio Melina zwrócił uwagę, że wkład Metropolity Krakowskiego i jego współpracowników polegał przede wszystkim na przedstawieniu argumentacji z zakresu personalizmu, krytyce postawy naturalizmu jurydycznego w podejściu do etyki pożycia małżeńskiego, a także na ugruntowaniu stanowiska Kościoła, że zasady i normy moralne znajdują podstawę w obiektywnej naturze człowieka. Ponadto nie można mówić o „zmianie paradygmatu" w kwestiach zasad moralnych, a tzw. moralność rozpatrywania konkretnych przypadków i dopasowywania do nich ocen moralnych, nie jest rozwiązaniem trudności i problemów. Dla prof. Meliny książka ks. Gałuszki stanowi „mocny środek", który może przyczynić się do wyjaśnienie kontrowersji.

Profesor Grygiel podkreślił, że kard. Wojtyła posiadał dar głębokiego zrozumienia ludzkiej godności, dlatego zaangażował się w prace nad encykliką. Wyznał, przytaczając osobiste świadectwo ze spotkań z Janem Pawłem II, że był on przekonany, że nauka Humanae vitae jest zakorzeniona w chrześcijańskiej prawdzie o człowieku i ani papież ani Kościół nie może jej zmienić.

Wydawca prezentowanej książki dr David Cantagallo, stwierdził, że Humanae vitae przywraca taką rzeczywistość miłości, którą Stwórca wpisał w ludzką naturę. Liczyć się z rzeczywistością miłości ludzkiej oznacza zachowanie moralnego porządku powszechnego prawa naturalnego, które jest potwierdzone wcieleniem Syna Bożego-Logosu. Wydawca zauważył, że dziś wielkim wyzwaniem dla Kościoła jest przekazywanie prawdy o cielesności Boga, z jej konsekwencjami dla naszego życia.

Ksiądz Gałuszka podkreślił znaczenie trzeciej części swojej monografii. Podkreślił, że główny wkład środowiska polskiego w encyklikę polegał na przedstawieniu etyki pożycia małżeńskiego w kontekście chrześcijańskiej antropologii, prawdy o człowieku jako obrazie Boga. W książce zamieścił tekst Memoriału krakowskiego oraz obszerny List kard. Wojtyły do Pawła VI, pochodzący z 1969 r., dotyczący rozumienia encykliki.

W pierwszej części prezentowanej książki jest przedstawione podejście Kardynała Wojtyły i jego współpracowników w przygotowaniach Humanae Vitae. Opierało się ono przede wszystkim na personalizmie i jego wartościach. Stanowiło to nowość w obliczu sytuacji, która istniała w teologii moralnej przed Soborem Watykańskim II.

Druga część analizuje specyficzne podejście Karola Wojtyły w opracowaniu nowej wizji miłości małżeńskiej, ostatecznie potwierdzonej przez Sobór Watykański II. Możemy to zweryfikować przede wszystkim w kontekście publikacji Miłości i odpowiedzialność, w działalności duszpasterskiej i naukowej Arcybiskupa krakowskiego oraz jego zaangażowania w przygotowanie i powstanie Gaudium et spes. Jest to przełomowy moment, ponieważ pokazuje, że zaproszenie Pawła VI skierowane do Kardynała Wojtyły, by wziął udziału w pracach nad Humanae Vitae nie było przypadkowe. Przeciwnie, motywowało go uznanie, że jego refleksja antropologiczna i doświadczenie duszpasterskie mogą służyć dojrzewaniu magisterium.

Trzecia część książki mówi o pracy teologów i filozofów skupionych wokół Wojtyły, której treść przyczyniła się do przygotowania encykliki Humanae vitae Pawła VI. Głównym owocem tej refleksji był Memoriał krakowski. Tekst ten jest nadal podstawowym narzędziem pogłębienia katolickiej koncepcji małżeństwa i rodziny. Wynika to przede wszystkim z jego wizji osoby, zakorzenionej w antropologii teologicznej. Ten wkład stanowi wyjątkowy przykład owocnej współpracy twórczej w Kościele, kiedy ostatecznym celem jest dotarcie do prawdy. Istnieje wiele materiałów historycznych, które potwierdzają ścisłą współpracę między biskupem Wojtyłą oraz krakowskimi profesorami i Papieżem Pawłem VI. Wiele informacji na ten temat można znaleźć w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie.

W tej części zostaje przedstawiona także refleksja krakowskich autorów nad problemem regulacji urodzeń w małżeństwie. Podstawą tych badań był przede wszystkim Memoriał krakowski. Przeprowadzona analiza pozwala dostrzec, że nauczanie Kościoła w kwestiach dotyczących prawa naturalnego i problemów małżeńskich jest nie tylko hipotezą, ale pierwszym krokiem do uzasadnienia normy moralnej dotyczącej antykoncepcji. Praca teologa polega przede wszystkim na badaniu i asymilacji treści, a następnie na refleksji naukowej. Jest to operacja, która wymaga użycia odpowiednich narzędzi filozoficznych. Widzimy również, że propozycja opracowana w Krakowie odnosi się do wizji osoby ludzkiej, która ma swoje źródło w antropologii teologicznej. W tej wizji zasadniczym elementem jest fakt stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga, źródło szczególnej godności, wyrażone w zdolności rozpoznawania i działania zgodnie z prawdą, przy założeniu intencji samego Stwórcy. W kontekście problemu uregulowania narodzin, człowiek jest zobowiązany przestrzegać praw płodności, które stanowią nieodłączną część osoby. Dlatego nie można wyobrazić sobie ludzkiej natury oderwanej od osoby i godności, która do nich należy. Prokreacja jest nie tylko konsekwencją procesów biologicznych zachodzących w człowieku, ale także jakością wpisaną w osobową strukturę małżonków, konstytutywnym wymiarem prawdy o darze współmałżonka w miłości.

Czwarta i ostatnia część składa się z trzech rozdziałów książki, w której przedstawiono główne inicjatywy i dokumenty związane z przyjmowaniem Humanae Vitae w Polsce. Dotyczy to kwestii teologicznych, które wymagały dalszego rozważenia w świetle nowej encyklice oraz wstępu przygotowanego przez kardynała Wojtyłę i jego współpracowników. Głos Krakowa twórczo potwierdził znaczenie tradycyjnego nauczania Kościoła w odniesieniu do etycznego zła antykoncepcji, który jest centralnym punktem Humanae Vitae. W celu zilustrowania tej prawdy, List do Papieża Pawła VI i Wprowadzenie do encykliki "Humanae Vitae" rozwijają argumentację przedstawioną w Memoriale krakowskim oraz w Primo votum. Potwierdzają to zwłaszcza dwa punkty w tym rozdziale: Orientacja miłości małżeńskiej do płodności i Odpowiedzialne ojcostwo w świetle prawdy o człowieku i jego powołaniu. Chociaż encyklika Humanae vitae nie zawiera wszystkich argumentów tych dokumentów, niewątpliwie zakłada je i pośrednio odwołuje się do nich.

Źródło: Archidiecezja Krakowska, diecezja.pl

Zdjecie: Pontifical Lateran University, autor: calu777, licencja: CC BY 2.0