Judaizm z perspektywy chrześcijan to nie „plemienny, dziki kult”!

Poseł Konfederacji nie poprzestał na demonstracyjnym zgaszeniu chanukowych świec. Samo w sobie byłoby to już oburzające, ale to, co naprawdę szokuje, to uzasadnienie tego postępku. Według Grzegorza Brauna judaizm to „rasistowski, plemienny, dziki kult”, a święto Chanukah to „akty satanistycznego, rasistowskiego triumfalizmu”.

Antysemityzm może mieć charakter etniczny (nienawiść do Żydów jako narodu), religijny (nienawiść do religii żydowskiej), może też być połączeniem obydwu. W tym przypadku wyraźnie wskazano na element religijny. I tu niestety uważający się za katolika poseł rozmija się całkowicie z nauczaniem Kościoła. Nawet gdyby chodziło o religie niechrześcijańskie, takie jak o buddyzm czy hinduizm, Kościół daleki jest od określania ich mianem „dzikich kultów”, a tym bardziej nazywania ich „satanistycznymi”. Deklaracja Soboru Watykańskiego o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich Nostra aetate mówi o tym jasno już na początku:

W swym zadaniu popierania jedności i miłości wśród ludzi, a nawet wśród narodów, główną uwagę Kościół poświęca temu, co jest ludziom wspólne i co prowadzi ich do dzielenia wspólnego losu (NAe 1), dodając w drugim punkcie, że „Kościół katolicki nic nie odrzuca z tego, co w religiach owych prawdziwe jest i święte.” (NAe 2)

Religia żydowska i chrześcijaństwo są jednak powiązane znacznie głębiej, dlatego cały punkt 4. deklaracji poświęcony jest stosunkowi judaizmu, wskazując że:

Święty Sobór obecny pamięta o więzi którą lud Nowego Testamentu zespolony jest duchowo z plemieniem Abrahama. (...) w powołaniu Abrahama zawarte jest również powołanie wszystkich wyznawców Chrystusa, synów owego Patriarchy według wiary. (...) Nie może Kościół zapomnieć o tym, że za pośrednictwem owego ludu, z którym Bóg w niewypowiedzianym miłosierdziu swoim postanowił zawrzeć Stare Przymierze, otrzymał objawienie Starego Testamentu i karmi się korzeniem dobrej oliwki, w którą wszczepione zostały gałązki dziczki oliwnej narodów. (...) Żydzi nadal ze względu na swych przodków są bardzo drodzy Bogu, który nigdy nie żałuje darów i powołania.

Dlatego też wzajemne poznanie judaizmu i chrześcijaństwa jest konieczne, aby odrzucić stereotypy i błędne przekonania na temat tych religii, zakorzenione niestety bardzo głęboko na skutek wielowiekowej nieufności i separacji:

Skoro więc tak wielkie jest dziedzictwo duchowe wspólne chrześcijanom i Żydom, święty Sobór obecny pragnie ożywić i zalecić obustronne poznanie się i poszanowanie (...) Chociaż Kościół jest nowym Ludem Bożym, nie należy przedstawiać Żydów jako odrzuconych ani jako przeklętych przez Boga, rzekomo na podstawie Pisma świętego. Niechże więc wszyscy dbają o to, aby w katechezie i głoszeniu słowa Bożego nie nauczali niczego, co nie licowało z prawdą ewangeliczną i z duchem Chrystusowym.

Kościół katolicki od czasów Soboru Watykańskiego zrobił wiele, aby faktycznie poznać judaizm i nawiązać kontakty z jego wyznawcami. Znamiennym wydarzeniem była wizyta św. Jana Pawła II w rzymskiej synagodze w 1986 r., podczas której wypowiedział następujące słowa:

Wgłębiając się we własną tajemnicę, Kościół Chrystusowy odkrywa więź łączącą go z judaizmem (Nostra aetate, 4). Religia Żydowska nie jest dla naszej religii rzeczywistością zewnętrzną, lecz czymś wewnętrznym. Stosunek do niej jest inny aniżeli do jakiejkolwiek innej religii. Jesteście naszymi umiłowanymi braćmi i — można powiedzieć — naszymi starszymi braćmi.

Również w 1986 roku, przemawiając do przywódców australijskiej społeczności żydowskiej podczas wizyty w tym kraju, Jan Paweł posunął się jeszcze dalej, deklarując, że przymierze to nie tylko nadal obowiązuje, ale jest nieodwołalne:

Wiara katolicka jest zakorzeniona w odwiecznych prawdach Pism hebrajskich i w nieodwołalnym przymierzu zawartym z Abrahamem. My również z wdzięcznością wyznajemy te same prawdy naszego żydowskiego dziedzictwa i uważamy was za naszych braci i siostry.

Owszem, prawdą jest, że ze strony judaizmu (zwłaszcza ortodoksyjnego) nie widać wielkiej gotowości, aby poznać chrześcijaństwo. Dialog — aby był prawdziwym dialogiem — musi być dwustronny. Po stronie żydowskiej ciągle dialog ten kuleje, czego wyrazem są nasilające się w ostatnich miesiącach ataki fundamentalistycznych Żydów na chrześcijan w Ziemi Świętej. Nie może to być jednak usprawiedliwieniem dla nas — chrześcijan, aby popadać w postawy antysemickie i odrzucać starotestamentalne dziedzictwo naszej wiary.

Przechodząc do konkretów, zamiast pytać o to, czy w Knesecie obchodzone jest Boże Narodzenie, być może lepiej zastanowić się nad tym, co właściwie świętują Żydzi zapalając w grudniu świece i czy ma to jakiś związek z wiarą chrześcijańską. To, co upamiętnia Chanukah, to bynajmniej nie „satanistyczny, rasistowski triumfalizm”. Jak czytamy w Księgach Machabejskich, które są częścią naszej katolickiej Biblii, a którą jak widać słabo zna poseł Braun, Żydzi walczyli przeciwko bezbożnym dekretom Antiocha IV i kolejnych władców z dynastii Seleucydów, którzy usiłowali całkowicie zakazać religii żydowskiej, zastępując ją pogańską religią Greków. Gdyby zakusy Seleucydów powiodły się, żydowska religia znikłaby z powierzchni ziemi, a wraz z nią księgi Starego Testamentu i oczekiwanie na Mesjasza. Czy można sobie wyobrazić Zwiastowanie Pańskie dokonujące się w zhellenizowanym Nazarecie wobec jakiejś poganki wyznającej wiarę w Atenę i Zeusa? Podejmując więc walkę przeciw Seleucydom, Żydzi w istocie walczyli nie tylko o niepodległość, ale o ratowanie swej religii przed hellenizacją.

W Ewangelii Jana znajdujemy informację, że także Jezus obchodził święto Chanukah: „Obchodzono wtedy w Jerozolimie uroczystość Poświęcenia Świątyni. Było to w zimie. Jezus przechadzał się w świątyni, w portyku Salomona” (J 10,22-23). Komentarz w katolickiej Biblii Tysiąclecia nie pozostawia tu wątpliwości, że chodzi o „pamiątkę przywrócenia kultu przez Judę Machabeusza; por. 1Mch 4,59; 2Mch 10,8. Dzień 25 miesiąca Kislew (listopad/grudzień)”. Skoro dla Jezusa święto to było tak ważne, że udał się do Jerozolimy — pomimo zagrożenia ze strony faryzeuszów i uczonych w Piśmie — to jak można twierdzić, że jest to „akt satanistycznego triumfalizmu”? Trudno nie dojść do wniosku, że Grzegorz Braun nie czyta Biblii, a swoim demonstracyjnym „szczęść Boże” przykrywa po prostu własną ignorancję religijną.

W 1985 r. Komisja Stolicy Apostolskiej do Spraw Stosunków Religijnych z Judaizmem  wydała wskazania do właściwego przedstawiania problemów judaizmu pt. Żydzi i judaizm w głoszeniu Słowa Bożego i katechezie Kościoła katolickiego. Znajdujemy tam słowa:

„Nauczanie religijne, katecheza i głoszenie Słowa Bożego muszą wychowywać nie tylko do obiektywności, sprawiedliwości i tolerancji, lecz także do zrozumienia i dialogu. Nasze obie tradycje zbyt są sobie bliskie, aby się wzajemnie nie doceniać. Konieczne jest zachęcanie do wzajemnego poszanowania się na wszystkich szczeblach. Stwierdza się w szczególności żenującą ignorancję w dziedzinie historii i tradycji judaizmu i czasem wydaje się, że jedynie aspekty negatywne, a często karykaturalne, składają się na ogólną wiedzę wielu chrześcijan”.

Zarówno karygodny czyn Grzegorza Brauna, jak i jego absurdalne uzasadnienie są wyrazem takiej właśnie „żenującej ignorancji”. Życzyć sobie należy, aby ci, którzy w przestrzeni publicznej odwołują się do wiary i nauczania Kościoła katolickiego, najpierw je poznali, a potem dopiero deklarowali swój katolicyzm. W przeciwnym razie bowiem dają najgorsze możliwe świadectwo swego własnego niedouczenia i nie mających nic wspólnego z chrześcijaństwem fobii.

Jako dobry wstęp do edukacji na temat judaizmu, a także dziejów Żydów w Polsce polecić możemy trzy obszerne artykuły dostępne w naszej czytelni:

• Elementy Żydowskiej tradycji
• Judaizm i chrześcijaństwo
• W co wierzą Żydzi?