Europa potrzebuje wspólnego fundamentu moralnego

Kard. Angelo Bagnasco uczestniczy w Budapeszcie w 52. Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym, a także w dorocznych obradach biskupów katolickich Kościołów wschodnich z krajów europejskich.

Księże Kardynale, wydaje się opatrznościowym fakt, że po wielomiesięcznych ograniczeniach związanych z pandemią, kiedy wspólnym bolesnym doświadczeniem chrześcijan na świecie było ograniczenie dostępu do Mszy św., pierwszym dużym spotkaniem Kościoła powszechnego jest właśnie kongres poświęcony Eucharystii.

Kard. Angelo Bagnasco: Rzeczywiście. Patrząc z perspektywy antropologicznej, czy kulturowej, przesłaniem, jakie wybrzmiewa z tego kongresu jest odrodzenie spotkań międzyludzkich i osobistych relacji. Trwający kongres, cieszący się dużym zainteresowaniem na poziomie międzynarodowym, jest zachętą do tego, aby pokonywać obecne trudności, związane z pandemią i nie tylko, ponieważ rzeczywiste spotkania są możliwe, a wręcz: konieczne. Nie możemy żyć zamknięci w świecie wirtualnym.

Z kolei patrząc na istotę tego kongresu, a więc temat Eucharystii, spotkanie to, jest wezwaniem do tego, abyśmy wszyscy powracali do niej, jako do centrum Kościoła, centrum życia chrześcijańskiego.

A jakie przesłanie płynie stąd dla Europy, jako kontynentu, który jest w pewnym sensie gospodarzem tego spotkania?

Dla Europejczyków, tak wierzących, jak niewierzących, Eucharystia powinna i musi być zachętą i źródłem świadomości, że, aby podążać wspólnie naprzód, potrzebny jest wspólny fundament. Dla chrześcijan tym fundamentem jest przede wszystkim Eucharystia i spojrzenie ku Chrystusowi.

A dla Europy pojmowanej jako rzeczywistość bardziej złożona ten kongres jest wezwaniem, by takiego wspólnego fundamentu poszukiwać. Nie może być on jednak natury finansowej, czy ekonomicznej, nie może należeć jedynie do porządku materialnego, ale przede wszystkim do porządku duchowego i moralnego.

Kongres to także czas rzadko spotykanego na taką skalę spotkania pomiędzy przedstawicielami Kościołów wschodnich i zachodnich. Czy możemy mieć nadzieję, że to właśnie Eucharystia będzie coraz bardziej jednoczyć chrześcijan różnych obrządków?

Oczywiście. Eucharystia zawsze była, jest i będzie miejscem spotkania tych tzw. „dwóch płuc” Europy: wschodu i zachodu. Ale chciałbym też dodać: spotkania północy i południa Europy. Ponieważ także pomiędzy tymi dwoma krańcami kontynentu różnice kulturowe, wrażliwość i obierane ścieżki znacząco się różnią. I rzeczywiście Eucharystia daje ów fundament, perspektywę, siłę i światło, których potrzeba, aby dokonać pewnej syntezy tych różnych wrażliwości. Syntezy, która ma być pełna szacunku i współbrzmienia dla różnic i nie będzie dążyła do ich ujednolicenia jak dzieje się to niekiedy w kulturze zachodniej.

Za dwa tygodnie rozpocznie się w Rzymie jubileuszowe spotkanie plenarne Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE), która świętuje 50-lecie działalności. Czy te lata współpracy episkopatów europejskich można podsumować, wskazując wyzwania, którym w międzyczasie sprostał Kościół w Europie i które dziś się przed nim otwierają?

Jak najbardziej. Patrząc w przeszłość, na historię tego wspaniałego kontynentu, widzimy, że Europa, jako kontynent narodziła się, została utkana z materiału na wskroś chrześcijańskiego. I Europa posiada swoją jasną, wyróżniającą się tożsamość, która zobowiązuje do wypełnienia pewnej misji wobec całego świata. I nie chodzi tu o jakikolwiek europocentryzm, bo ten został już zupełnie przezwyciężony, ale o misję kulturową. Bowiem godność osoby ludzkiej jest dziedzictwem kulturowym typowo europejskim i typowo chrześcijańskim. Uznało to i opisało już wielu badaczy, nie tylko niekatolików, ale wręcz: niewierzących – kierując się kryterium intelektualnej uczciwości.

Nie możemy zapominać o tych chrześcijańskich korzeniach, które są dziedzictwem i bogactwem nie tylko dla Europy, ale dla całego świata. O tym, że człowiek, jako Dziecko Boże, ma wartość przewyższającą wszelkie inne wartości i jest zakorzeniony w Boskiej transcendencji w Chrystusie.

Jeśli chodzi natomiast o wyzwania, jakie stoją przed Europą, to potrzeba, aby ten kontynent odzyskał swoją pamięć. Aby przestał być tak uparcie pozbawiony pamięci, powtórzę: uparcie i celowo pozbawiony pamięci o swoim pochodzeniu i swoich korzeniach. To bowiem oznacza utratę własnej tożsamości, zatracenie się. M. in. wybitny poeta niemiecki Novalis napisał: Europa będzie chrześcijańska, lub nie będzie jej wcale. I to jest prawdą. Nie jest to kwestia wyznaniowa, ale historyczna i kulturowa.

Czy encyklika „Fratelli tutti”, wybrana jako punkt odniesienia dla jubileuszowych obrad CCEE może być rodzajem „latarni” na drodze do tego powrotu do korzeni?

Tak. To punkt odniesienia, który ma za zadanie motywować i wyznaczać kryteria rachunku sumienia dotyczącego aktualnej sytuacji na świecie, a więc i w Europie. A także jako narzędzie towarzyszenia i dodawania otuchy w tej drodze.

Dziękuję za rozmowę.

azr (KAI) / Budapeszt