Powstał bank danych o średniowiecznych znakach pielgrzymkowych. Najpopularniejszym symbolem jest...?

Średniowieczni pielgrzymi z dumą zawieszali na swoich szatach znaczki charakterystyczne dla poszczególnych sanktuariów. Najczęściej były to tabliczki lub wizerunki świętych, które wieszano na szyi. Bodaj pierwszym takim znakiem w Europie była od XI wieku muszla św. Jakuba, wyróżniająca pielgrzymów udających się do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii.

W czasach powszechnego analfabetyzmu na naszym kontynencie w średniowieczu znaki pielgrzymkowe były pierwszym obrazkowym środkiem masowego przekazu w Europie Zachodniej – czytamy na nowo uruchonionej stronie www.pilgerzeichen.de. Naukowcy, a także osoby interesujące się historią pielgrzymek znajdą tam wiadomości na temat ośrodków pielgrzymkowych, miejsc, w których odkryto symbole pątnicze, a w zakładce „Testimonien” (Świadectwa) umieszczono np. fragmenty kronik lub ksiąg rachunkowych.

Ocenia się, że swoje specjalne znaki miało 500 miejsc pielgrzymkowych, choć dziś nie wszystkie są one znane. Widnieją na nich zazwyczaj wizerunki świętych związanych z danym sanktuarium. Ich funkcja była raczej „znakiem rozpoznawczym” pątników. Byli oni pod ochroną Kościoła, mogli również korzystać z pewnych ulg, np. bezpłatnych noclegów lub wyżywienia.

Wytwarzanie i sprzedaż znaków pielgrzymkowych prowadził każdy Kościół miejscowy, w którego obrębie działało dane sanktuarium. Niekiedy była to produkcja masowa. Np. w 1466 roku podczas dwutygodniowych uroczystości w niemieckim klasztorze Einsiedeln rozprowadzono prawie 130 tys. takich znaków po dwa fenigi każdy. Podobnie było w Akwizgranie, a pielgrzymi, którzy w 1520 przybyli do wizerunku Matki Bożej w Ratyzbonie, zawieźli do swoich domów 10 000 pamiątkowych znaków.

Od XIV wieku znaki pielgrzymkowe stanowiły także ozdobę dzwonów. Taki symbol, wyciśnięty na glinianej formie dzwonu, odbijano później na jego oryginale z brązu. Ogółem w późnym średniowieczu wydano miliony znaków pielgrzymkowych, do dziś znaleziono ich ok. 20 tysięcy. Ich tradycja wygasła w czasach reformacji. W późniejszych latach na ich miejsce niektóre sanktuaria zaczęły wybijać specjalne monety.

Znaki pielgrzymkowe gromadził przez ponad 40 lat Niemiec Kurt Köster (1912-86), późniejszy dyrektor generalny Biblioteki Niemieckiej we Frankfurcie nad Menem (w latach 1959-75). Jego zbiór liczył ok. 6 000 egzemplarzy. Prace nad naukowym jego opracowaniem dla Internetu rozpoczęto w 2002 roku. Obecnie strona pilgerzeichen.de jest dostępna dla wszystkich.

ts (KAI) / Berlin