Być siostrą św. Klary...

Klara i... oczywiście Franciszek

11 sierpnia obchodzimy w Kościele liturgiczne wspomnienie św. Klary. Co wiemy na jej temat? Kiedy pada to imię, nasze skojarzenia nie bez powodu biegną w pierwszej kolejności w kierunku osoby św. Franciszka z Asyżu. Te dwie postacie są ze sobą ściśle związane. Klara, szlachcianka urodzona w 1193 (lub 1194) roku w Asyżu, jako kilkunastoletnia dziewczyna, właśnie z rąk Franciszka w 1212 r. w Porcjunkuli przyjęła habit zakonny, odtąd założona przez nią wspólnota klarysek będzie w ścisłej zależności od Zakonu Braci Mniejszych. oba zakony są ze sobą połączone całym bogactwem duchowości franciszkańskiej, która przecież w przypadku każdego z nich jest ta sama. Poza tym, to nie kto inny, jak właśnie św. Franciszek przyrzekł siostrom, iż zarówno on, jak i jego bracia, będą otaczać je szczególną opieką. Klara natomiast zobowiązała siebie i swoją wspólnotę do posłuszeństwa Franciszkowi, jako założycielowi zakonu, oraz jego następcom. Owe posłuszeństwo realizowane jest nieprzerwanie przez Ubogie Siostry św. Klary - zakon pochodzący w prostej linii od swych świętych założycieli z Asyżu. W Polsce wspólnota Ubogich Sióstr posiada jeden dom - w Kaliszu.

Ubogie Siostry z Kalisza

Zakon Ubogich Sióstr - jak poleciła siebie i swoją wspólnotę nazywać św. Klara-w Polsce istnieje od 1988 r. Wtedy to konwent sióstr w Międzyrzeczu Wielkopolskim został przeniesiony do Kalisza. Tutaj siedem lat później zamknięto klauzurę papieską erygując klasztor, który inspirowany duchowością protomonasteru z Asyżu, przeszedł na Pierwotną Regułę św. Klary. Od tego momentu mamy do czynienia z pierwszym i jedynym w Polsce klasztorem klariańskim opartym na tej właśnie regule, ściśle realizującym charyzmat swej założycielki. Objawia się on w radykalnym ubóstwie, które Klara poleciła zachowywać siostrom, życiu w umniejszeniu, we wspólnocie oraz w klauzurze papieskiej. Siostry utrzymują się jedynie z pracy rąk własnych. Ślubując ubóstwo wyrzekają się wszystkiego, poprzestając jedynie na tym, co niezbędne do godziwego życia. Praktykują zarówno ubóstwo indywidualne, jak i wspólnotowe. W wymiarze wspólnotowym realizowane jest ono chociażby poprzez fakt, iż mniszki nie mogą posiadać żadnej ziemi poza murami klasztoru, co różni je od innych wspólnot klauzurowych, także klariańskich. W 2002 r. wspólnota kaliska została oddana pod jurysdykcję Poznańskiej Prowincji Franciszkanów.

Reguła

Reguła, czyli zasady życia zakonnego, zarówno duchowe, jak i materialne, w Drugim Zakonie Franciszkańskim (tak nazywana jest wspólnota klarysek - w odróżnieniu od Pierwszego Zakonu Franciszkańskiego, czyli Braci Mniejszych, oraz Trzeciego Zakonu, to znaczy franciszkanów świeckich) ulegały wielu przeobrażeniom. Św. Klara odczytywała swoje powołanie jako życie Ewangelią według wzoru św. Franciszka. W regule zatwierdzonej przez papieża Innocentego IV czytamy: „Sposób życia Zakonu Sióstr Ubogich założonego przez św. Franciszka jest taki: zachowywać Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa, żyjąc w posłuszeństwie, bez własności i w czystości". Jako że Sobór Laterański IV w 1215 r. zakazał tworzenia nowych zakonów i zatwierdzania nowych reguł (wyjątek papież uczynił jedynie dla św. Franciszka i Zakonu Braci Mniejszych), nowo powstała wspólnota Sióstr Ubogich musiała przyjąć jedną z reguł już istniejących. Klasztorom klarysek nadano wówczas Regułę św. Benedykta. W 1247 r. papież Innocenty IV stworzył dla mniszek nowe statuty, jednak - zdaniem Klary - one również nie odpowiadały w pełni charyzmatowi Drugiego Zakonu. W związku z tym Klara opracowała własną regułę, wzorowaną na Regule św. Franciszka, z pominięciem tego, co było specyficzne dla zakonu męskiego, dodając rzeczy istotne dla kontemplacyjno-klauzurowego charakteru jej wspólnoty. Reguła ta została zatwierdzona przez papieża Innocentego IV w 1253 r. i obowiązywała początkowo jedynie w konwencie św. Damiana (później w Asyżu, dokąd translokowano klasztor), a potem także w kilku innych klasztorach. Pozostałe wspólnoty klarysek zachowywały regułę papieża Innocentego IV z 1247 r. Dla tych ostatnich w 1263 r. papież Urban IV ogłosił nową regułę, inspirowaną tym, do czego zobowiązywała siostry Klara, ale przy uwzględnieniu możliwości posiadania dóbr majątkowych przez poszczególne klasztory. Nadanie majątków ziemskich było bowiem - jak wówczas uważano - jedynym sposobem na zapewnienie utrzymania siostrom żyjącym w odosobnieniu klauzurowym. We wspólnotach przybyłych w średniowieczu do Polski - jako że od początku udotowane były posiadłościami ziemskimi - obowiązywała właśnie reguła papieża Urbana IV Stąd nazywamy je klaryskami urbanistkami.

Obecnie w Polsce, oprócz klarysek urbanistek, możemy spotkać także siostry klaryski od Wieczystej Adoracji. W konwentach tych ostatnich obowiązuje wspomniana wcześniej Reguła papieża Innocentego IV z 1247 r. Ubogie Siostry św. Klary z Kalisza są jedynym w Polsce klasztorem klariańskim, w którym realizowana jest Pierwotna Reguła św. Klary.

Klauzura

Powołanie kontemplacyjne samo w sobie nie jest tożsame z wyborem klauzury. Niemniej w życiu św. Klary i jej sióstr te dwa elementy doskonale ze sobą współbrzmiały. Konwenty klariańskie od początku były wspólnotami klauzurowymi. Taki sam charakter posiada klasztor Ubogich Sióstr w Kaliszu, obowiązuje tu ścisła klauzura papieska, to znaczy taka, która jest wprowadzana i modyfikowana wyłącznie za zgodą Stolicy Apostolskiej. Ogarnia ona cały teren przeznaczony dla mniszek, czyli dom i ogród. Od pomieszczeń udostępnianych osobom spoza wspólnoty siostry oddzielone są kratą. Klauzura jest miejscem szczególnego spotkania człowieka z Bogiem. Jest przestrzenią wolności, w której mniszka realizuje swoje powołanie. Dla wielu krata i wolność to pojęcia oznaczające dwie sprzeczne ze sobą rzeczywistości. Jednak dla tych, które powołane są do tego rodzaju miłości, jest to miejsce świadomej rezygnacji z tego, co proponuje świat, by jeszcze radykalniej wybrać Chrystusa. Przestrzeń klauzury wypełniona jest milczeniem, modlitwą i pracą, przede wszystkim zaś siostrzaną miłością, która łączy mniszki we wspólnym podążaniu za Chrystusem. Świadczą o tym radosne twarze sióstr, które witają pielgrzymów, pragnących w ich kaplicy spotkać się z Jezusem w wizerunku z San Damiano.

Złożone dłonie i kochające serce...

W instrukcji o życiu kontemplacyjnym i klauzurze mniszek „Verbi sponsa" czytamy: „Tak jak Maryja w Wieczerniku swoją modlitewną obecnością strzegła w swym sercu początków Kościoła", tak kochającemu sercu i złożonym dłoniom mniszek klauzurowych powierzona jest wędrówka Kościoła. Ubogie Siostry św. Klary realizują to zadanie poprzez trwanie na modlitwie kontemplacyjnej w intencji całego Kościoła i świata. W ich sercach Bóg wzbudził miłość przedziwną (Ps 16) do wszystkich braci i sióstr, o których zbawienie nieustannie się troszczą. Odpowiadają swoją modlitwą na potrzeby tych, którzy proszą je o wstawiennictwo przed Panem. Żyjąc duchowością swych świętych założycieli, wypraszają światu pokój i dobro.

opr. mg/mg