Zależność między pamięcią a emocjami

Erich Petlák , Jana Zajacová Rola mózgu w uczeniu się ISBN: 978-83-61533-67-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2010

Wybrane fragmenty Uczenie się oparte na poznaniu mózgu Stres i jego wpływ na proces uczenia Znaczenie odpoczynku Emocjonalizacja nauczania Zależność między pamięcią a emocjami Czy istnieje związek pomiędzy mózgiem a emocjonalizacją nauczania?

Zależność między pamięcią a emocjami

Neurodydaktyka jako nauka zajmująca się intensyfikacją procesu nauczania jest interesująca również przez swój pogląd dotyczący pamięci uczniów. W przeciwieństwie do tradycyjnego pojmowania, które podkreśla sens bezpośredniego powtarzania materiału i jego „zapamiętywania”, neurolodzy uważają, że między omówieniem nowego materiału a jego powtórzeniem jest potrzebny pewien odstęp w czasie. Mózg potrzebuje uszeregować nowy materiał i wprowadzić go do dotychczasowego systemu już zapamiętanych wiadomości. Jeżeli zostaną one uporządkowane i „zaaklimatyzowane” w dotychczasowej strukturze informacji, to uczeń będzie mógł o nich myśleć realniej, reagować z większą gotowością na pytania i będzie je mógł bardziej przejrzyście ulokować w pamięci. Dlatego nie zaleca się sprawdzania nowego materiału zaraz na następnej lekcji. Ze strony nauczycieli potrzeba systematycznego przerabiania materiału, wracania do już poznanych jego partii, przypominania ich uczniom i pracowania z nimi oraz implementowania ich do nowego materiału. Ten proces uczenia na pewno poznaje każdy, kto uczył się w szkole systematycznie. Im więcej powtarzaliśmy nauczony już materiał, tym lepiej go zapamiętywaliśmy i lepiej z niego korzystaliśmy. Oczywiście po nauczeniu i jednym powtórzeniu nie władaliśmy nim jeszcze, trzeba było kilku dni na jego pełne zrozumienie i zapamiętanie. Miejmy też na uwadze, że pamięć nie jest stała i zapomina się to, co nie jest systematycznie powtarzane.

Zgodnie z tym, w jaki sposób uczymy się przedmiotów i gdzie te informacje są w mózgu zapisywane, pamięć dzielimy na jawną (deklarowaną, świadomą) i niejawną (niedeklarowaną, podświadomą).

Pamięć jawna zawiera fakty, wiedzę albo przeżycia. Dzielimy ją na epizodyczną (pamiętamy własne przeżycia, zdarzenia, twarze itp.) i semantyczną (pamiętamy konkretne fakty, wiedzę).

Pamięć niejawna zawiera w szczególności zdolności motoryczne i sensomotoryczne (zdolność do jeżdżenia na łyżwach albo przewlekania nitki przez ucho igły).

Na specjalną uwagę zasługuje pamięć niejawna z uwzględnieniem emocjonalnych informacji, które są zapisane w systemie limbicznym.

Zależnie od tego, jak długo zapamiętujemy dany materiał, pamięć dzielimy na krótkookresową i długookresową.

Jest więcej typów pamięci niejawnej. Za każdą z nich są odpowiedzialne inne struktury mózgowe. Amygdala jest połączona z podświadomym zapamiętywaniem bodźców złączonych z emocjami, a szczególnie ze strachem. W zapamiętywaniu informacji proceduralnych (umiejętności, nawyków) ważną rolę odgrywa ciało prążkowane (część ganglii bazalnych w strukturach podkorowych mózgu) i móżdżek. Te typy pamięci niejawnej są zwane asocjacyjnymi, ponieważ tworzą one związki pomiędzy stymulacjami, ewentualnie między stymulacją a odpowiedzią na nią.

Informacje w ramach pamięci niejawnej są zapamiętywane już w pierwotnych strefach sensorycznych. Bardziej kompleksowe informacje są przygotowywane i zapamiętywane w multimodalnych strefach asocjacyjnych. Kiedy informacja dostanie się do kory asocjacyjnej, to wcale nie oznacza, że zostanie już automatycznie zapamiętana. W strefach asocjacyjnych i sensorycznych bodźce są nie tylko wytwarzane, rozpoznawane i kombinowane, ale też i zapamiętywane. Dlatego każda zapamiętana informacja lekko zmienia nasze oczekiwania związane z kolejnymi informacjami. Od wytworzenia aż po zapamiętanie każda informacja o bodźcach musi przejść przez opisany obwód.

Do czego nadaje się ten pozornie zbyteczny obieg? Przetwarzanie w hypokampie służy w szczególności jako filtr informacyjny. W każdej chwili zalewa nas wiele informacji, ale stosunkowo niewiele z nich jest godnych zapamiętania. Tylko te, które powtarzają się często, ewentualnie niosą ładunek emocjonalny, są kolejno zapisywane do pamięci długookresowej. Właśnie w zapisywaniu i następnie utrwalaniu tych informacji kluczową rolę odgrywa hypokampus. Prawdopodobnie jednocześnie wytwarza w informacjach połączenia między wieloma trybami. Tak więc kształt gwizdka, który dociera ze strefy wzrokowej, może się skojarzyć z dźwiękiem w strefie dźwiękowej jako jedna wspólna informacja. Mechanizmy pamięci jawnej i niejawnej są mechanizmami pamięci długookresowej.

Przy pamięci krótkookresowej poznajemy kilka mechanizmów utrzymywania informacji w mózgu. W strefach sensorycznych i asocjacyjnych zostały zidentyfikowane neurony opóźniające (delay neurons), które przechowują informację przez pewien czas, jeżeli są aktywnie pobudzane w powtarzalny sposób. Dzieje się tak dlatego, że jeden impuls wzbudza w nich powtarzaną odpowiedź, albo chodzi tu o obwód złożony z wielu neuronów, które w obwodzie przemiennie się aktywizują.

dalej >>

opr. aw/aw