Wtedy zaczęła się Polska

1050 lat temu książę Mieszko I wraz z drużyną przyjął chrzest. Wtedy zaczęła się Polska. Nie w 1989 r., gdy formalnie upadł miniony system polityczny, czy w momencie podpisania traktatu akcesyjnego do Unii Europejskiej, jak twierdzą eurokraci, nie po II wojnie światowej, jak chcieli to widzieć komuniści. Korzenie naszej tożsamości są zanurzone w znacznie głębszej warstwie dziejów.

Może dla niektórych jubileusz jest niedostatecznie „okrągły”. Pełne tysiąc lat zapewne lepiej się do tego nadawało - sęk w tym, że w 1966 r. w Polsce kwitł komunizm. Władze państwowe robiły wszystko, aby uroczystościom milenijnym przeszkodzić, sakralny wymiar jubileuszu pomniejszyć, wprowadzając konkurencyjne świeckie obchody. Reżim uniemożliwił przyjazd na świętowanie Millenium papieżowi Pawłowi VI i przedstawicielom episkopatów świata. Ryzyko przebudzenia narodu było zbyt wielkie. Tym bardziej więc dziś jako wolne państwo możemy godnie upamiętnić najważniejszą dla Polaków rocznicę - nawet jeśli jest nieco „kanciasta”.

Trochę historii

Brakuje pewnych źródeł, które dokładnie potwierdziłyby datę i miejsce chrztu Mieszka I. Historycy podają jedynie hipotetyczną lokalizację. Wskazują na Ratyzbonę, Kolonię, Czechy, Poznań, Gniezno i Ostrów Lednicki - „świętą wyspę”, jak pisał Ignacy Józef Kraszewski, gdzie odkryto baptysterium datowane na drugą połowę X w. Z dużo większą dozą prawdopodobieństwa można podać datę wydarzenia: pomiędzy 14 a 16 kwietnia 966 r. Zapewne zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem ceremonia odbywała się w Wielką Sobotę. Przypuszcza się, że razem z księciem został ochrzczony cały jego dwór. Dwa lata później do Polski z Rzymu przybył pierwszy biskup - Jordan. Na jego siedzibę wybrano Poznań.

Krytycznie nastawieni do chrześcijaństwa historycy twierdzą, iż przyjęcie chrztu przez Mieszka I było znakiem politycznego wyrachowania, sposobem na zjednoczenie zróżnicowanych kulturowo i religijnie podbitych wcześniej plemion, mieszkających pomiędzy Odrą a Bugiem.Wiadomo, że w 963 r. Mieszko opanował plemię Lubuszan i zagrażał Pomorzu, a tym samym dostał się w strefę wpływów cesarza niemieckiego. Ponieważ cesarz zamierzał utworzyć biskupstwo w Magdeburgu, Mieszko, chcąc temu zapobiec, przyjął chrzest. Zanim to się stało, w 965 r. książę poślubił czeską księżniczkę Dobrawę, a tym samym zyskał sojusznika przeciwko groźnemu sąsiadowi znad Bałtyku, Związkowi Wieleckiemu. XII-wieczny kronikarz Gall Anonim pisał, że do przyjęcia chrztu Mieszka namówiła właśnie Dobrawa.

Czy taka była rzeczywiście motywacja Mieszka? Zapewne nigdy się nie dowiemy. Pozostają tylko domniemania. Nawet jeśli kalkulacje pozareligijne w jakiś sposób zaważyły na decyzji księcia, Pan Bóg poradził sobie z nimi i - jak zawsze zresztą - wyprowadził z nich dobro. Polska znalazła się w orbicie wpływów zachodniej Europy. Będąc krajem chrześcijańskim, nie mogła być już traktowana jako miejsce podboju dzikich plemion. Chrzest, późniejsze erygowanie niezależnego biskupstwa zrównały Polskę z chrześcijańskimi krajami Europy i związały z zachodnim kręgiem kultury chrześcijańskiej. Mieszko umocnił swoją władzę. Do Polski zaczęli przybywać duchowni, przynosząc ze sobą znajomość łaciny, przywożąc starożytne księgi, ale też upowszechniając nowoczesne zasady budownictwa, uprawy roli, melioracji podmokłych terenów. Zaczęto wznosić świątynie, klasztory, przy nich zaś zakładać szkoły kształcące duchownych. Klasztory szybko stały się ośrodkami życia intelektualnego, kulturalnego i artystycznego.Na szeroką skalę zaczęto ewangelizować, docierając do coraz głębszych puszczańskich ostępów - proces ten przyśpieszyła męczeńska śmierć św. Wojciecha, o której wieść błyskawicznie dotarła do całej Europy. A co szczególnie ważne: spolaryzowane dotąd grupy plemienne zaczęły się konsolidować, jednoczyć. Zaczęła się też pojawiać świadomość przynależności do jednej wspólnoty narodowej, zakorzenionej w Kościele i w Europie.

Ku nowości życia

Jak przypominali polscy biskupi, zapraszając wiernych do świadomego przeżycia jubileuszu, „1050 rocznica chrztu Polski jest nie tylko wspomnieniem wydarzenia historycznego, które miało miejsce w roku 966 i zapoczątkowało dzieje Kościoła na ziemiach polskich, a także zaistnienie państwowości Polski, lecz również zobowiązaniem do refleksji nad konsekwencjami tego faktu dla teraźniejszości i przyszłości”. Przygotowania do obchodów trwają już od 2013 r. Czteroletni program duszpasterski nakierowany został na odnowienie tożsamości chrzcielnej Polaków - chrzest święty stanowi centrum refleksji duszpasterskiej w 2015 r. Jest to tym ważniejsze, że dziś masowo próbuje się fałszować historię europejską, wyrzucając z preambuł konstytucji odniesienia do Boga i wmawiając ludziom, iż u podstaw kontynentu leżą zasady „tolerancji i braterstwa”. Tymczasem jedności, fundamentów świata Zachodu nie zbudowano na jakichś bliżej nieokreślonych „prawidłach humanizmu”, ale oparto na wartościach symbolizowanych przez trzy wzgórza: Akropol, Kapitol i Golgotę. Golgota odgrywa tu rolę szczególną. Cywilizację europejską tworzyli bowiem chrześcijanie, którzy z zagłady starożytnego świata ocalili i przechowali to, co miał najcenniejszego: grecką filozofię i rzymskie prawo, czyli rozum i sprawiedliwość. Nie tylko zachowali ideały Greków i Rzymian, ale również przyswoili je, dogłębnie przetworzyli i udoskonalili, dając początek prawdziwemu humanizmowi, który jest niezrozumiały i zawieszony w próżni, jeśli wykluczy się z niego ideały chrześcijańskie. Dlatego też próby marginalizowania Ewangelii, głosu Kościoła są zakłamywaniem historii, cywilizacyjnym i kulturowym samobójstwem.

Niemniej ważne jest odkrycie - przy okazji świętowania Jubileuszu - roli chrztu świętego w swoim życiu. Z dala od rocznicowego zgiełku i szumnych deklaracji. Kierunek refleksji bardzo dobrze określa tytuł trzeciej części programu duszpasterskiego: „Nowe życie w Chrystusie”. Chrzest w nie wprowadza! Dzięki niemu mamy przystęp do Źródła Łaski. Świadomie przeżyty, ciągle aktualizowany może stać się przestrzenią odnowy chylącego się w stronę cywilizacji śmierci świata.

Oby nie skończyło się tylko na szczytnych hasłach, jubileuszowych imprezach i szumnie ogłaszanych programach...

KS. PAWEŁ SIEDLANOWSKI
Echo Katolickie 2/2016

opr. ab/ab