Wielki Post

Źródłem istnienia chrześcijaństwa jest "wydarzenie wielkanocne", czyli Pascha Jezusa Chrystusa. Przejście Wcielonego Syna Bożego przez mękę i śmierć do zmartwychwstania oraz nowego, uwielbionego życia, stało się faktem przełomowym w dziejach świata. Ludzie, którzy przez wiarę i chrzest przyłączyli się do Zmartwychwstałego, zbierali się co tydzień w dniu zmartwychwstania swego Pana, czyli w niedzielę, by poprzez słuchanie Słowa Bożego i Eucharystię nasycać się tym nowym życiem.

Wkrótce rocznica historycznego wydarzenia Paschy Chrystusa stała się największym dorocznym świętem chrześcijaństwa jako przeżywanie zmartwychwstania Chrystusa - wraz z Jego błogosławioną męką (por. KL 102). Do tak wielkich uroczystości chrześcijanie przygotowywali się starannie, a okres przygotowań Kościoła do Paschy trwał różnie - w różnych czasach i różnych regionach chrześcijańskiego świata.

Obecny, trwający 40 dni okres przygotowania do święcenia Wielkanocy ma, najogólniej mówiąc, charakter walki z szatanem oraz jego dziełem, czyli grzechem, a także z tym wszystkim, co do grzechu prowadzi. Sobór Watykański II wyraża to w następujących słowach: "Tak w liturgii, jak i w katechezie należy przedstawić w pełnym świetle podwójny charakter Wielkiego Postu. Przez przypomnienie chrztu lub też przygotowanie do niego oraz przez pokutę ma on usposobić wiernych, oddających się gorliwiej słuchaniu słowa Bożego i modlitwie, do obchodzenia paschalnego misterium" (KL 109). Tak więc Wielki Post jest wysiłkiem całego Kościoła i konkretyzuje się w wyrwaniu człowieka z podstawowej niewoli grzechu poprzez przygotowanie go do chrztu lub do odnowienia chrztu na Wielkanoc, oraz w oczyszczeniu wszystkich chrześcijan usiłujących żyć Ewangelią z wszelkiego grzechu poprzez pokutę. W tym czasie, zachęty Kościoła, wzywające do czynów pokutnych, a zwłaszcza czynów miłości, mają na celu odnowienie w wierzących postawy chrzcielnej - odwrócenie się od zła i zwrócenie się całym sercem ku Bogu w Chrystusie. Można więc powiedzieć, że przygotowanie wszystkich wiernych do Paschy - to powrót do źródeł własnego istnienia, do Paschy wkraczającej w życie poszczególnego człowieka, a więc do chrztu w całej jego prawdzie i rzeczywistości Bosko-ludzkiej, a ściślej - do "stanu chrztu", wyrażonego w przyrzeczeniach najuroczystszych, które mają być odnowione publicznie w Wigilię Paschalną: "Wyrzekam się! (szatana) - Wierzę!" (Chrystusowi).

Czyny pokutne, o których tak wiele się mówi w Wielkim Poście, są "ćwiczeniami" zbawiennymi dla przygotowania wszystkich wiernych na Paschę oraz rzeczywiste odnowienie swego chrztu. Najogólniej ujmując "ćwiczenia" te mieszczą się w dwóch kategoriach - "negatywnej" i "pozytywnej", i są częściami składowymi chrześcijańskiej walki duchowej.

W kategorii "negatywnych" ćwiczeń mieszczą się wszelkie umartwienia, post, jako ograniczenie ilościowe lub powstrzymanie się od pokarmów i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych oraz ograniczenia innych godziwych przyjemności lub wygód. Pomagają one zapanować duchowi nad ciałem i jego pożądliwościami, by z kolei tak zintegrowany człowiek mógł całkowicie poddać się działaniu i kierownictwu Bożemu. Przede wszystkim jednak celem tych wszystkich wysiłków jest "post", który dotyczy powstrzymania się od grzechu, od wszelkiej przewrotności - i to nie tylko w czynach zewnętrznych, ale także w myślach, pragnieniach, dążeniach, motywacjach, a także możliwie najskuteczniejsze wykorzenienie nałogów, wad i złych nawyków.

Do "pozytywnych" ćwiczeń wielkopostnych należą jałmużna, przebaczenie, modlitwa, rozważanie słowa Bożego, medytacja pasyjna. Jałmużna wybija się tu na pierwsze miejsce i jest rozumiana bardzo szeroko, poczynając od zwykłego udzielenia materialnej pomocy potrzebującym, poprzez społeczne działania na rzecz bliźnich, wyrażające się w postawie służby, po jałmużnę skonkretyzowaną w formie życzliwej rady, pomocy, pociechy, dobrego słowa. Najtrudniejszą formą tej jałmużny "duchowej" jest przebaczenie prawdziwym winowajcom w imię Boga, który nam przebaczył i wciąż przebacza grzechy. Modlitwa obok "postu" i "jałmużny" należy do klasycznych dobrych czynów wielkopostnych (por. Mt 6, 5-13). Przykład Chrystusa modlącego się i przebywającego z Ojcem przez 40 dni swego postu na pustyni ma tu z pewnością wielkie znaczenie przykładu dla wierzących. Karmienie się Słowem Bożym kształtuje skutecznie chrześcijanina i prowadzi go do autentycznej modlitwy i do czynów miłości, do pokutnego oczyszczenia serca, do przebaczenia. Rozważanie Męki Pańskiej w Drodze Krzyżowej czy Gorzkich Żalach, może przyczynić się wydatnie do ożywienia wiary, modlitwy, miłości czynnej, nawrócenia serca, do ochotnego podjęcia wyrzeczenia i ofiary oraz wejścia w sposób głębszy w misterium Chrystusowej Paschy i naszego w niej udziału poprzez chrzest.

opr. ab/ab