Koronacja wizerunków Najświętszej Maryi Panny

Koronacja obrazów Najświętszej Maryi Panny jest jednym z przejawów czci Jej oddawanej. Szczególnie od Soboru Efeskiego (431), gdzie potwierdzono prawdę wiary, że Najświętsza Maryja Panna jest Matką Boga, Syna Bożego, Jezusa Chrystusa, zaczęto na Wschodzie i Zachodzie ukazywać w sztuce Maryję z koroną na głowie, czasami siedzącą na tronie.

Koronowanie obrazów Najświętszej Maryi Panny zapoczątkowano w Italii pod koniec wieku XVI, a inicjatorem tego przedsięwzięcia był kapucyn Hieronim Paolucci (+ 1620). Dzieło to kontynuował jego przyjaciel książę Aleksander Sforza Pallavicino. Zapisał on Kapitule św. Piotra na Watykanie znaczne ilości złota z poleceniem koronowania najbardziej sławnych obrazów Najświętszej Maryi Panny, przede wszystkim rzymskich.

Kapituła z tego zobowiązania wywiązała się znakomicie. Z polecenia Kapituły opracowano specjalny ryt koronacji, jednakże samo koronowanie miało charakter prywatny. Do rozwoju koronowania wizerunków Maryi przyczyniło się zainteresowanie papieży tą kwestią. Na przykład papież Klemens VIII (+ 1605) ukoronował sławny obraz "Salus populi romani" ("Zbawienie ludu rzymskiego") z bazyliki Santa Maria Maggiore (B. Nadolski). Za pontyfikatu Piusa IX (+ 1878) dokonano ponad 100 koronacji, za Leona XIII (+ 1903) - ponad 200, za Piusa XII (+ 1958) - 244.

Od początku XVIII wieku zaczęto dokonywać koronacji poza granicami Italii. Po raz pierwszy w Polsce ukoronowano w roku 1717 obraz Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze. W latach 1717 - 2000 ukoronowano w Polsce 196 wizerunków Najświętszej Maryi Panny (A. Witkowska). W Archidiecezji Wileńskiej ukoronowano w roku 1927 w Wilnie obraz Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej, Matki Miłosierdzia. Po drugiej wojnie światowej na naszym terenie miały miejsce trzy koronacje: Matki Bożej Różanostockiej, Wspomożycielki Wiernych (1981), Matki Bożej Pocieszenia w Krypnie (1985) i Matki Bożej Miłosierdzia w Archikatedrze Białostockiej (1995)

W roku 1897 Kongregacja Rytów zatwierdziła na nowo opracowany obrzęd koronacji na podstawie rytu stosowanego przez Kapitułę watykańską. Przetrwał on z niewielkimi zmianami do wydania Pontyfikału rzymskiego (1961). 25 marca 1981 roku opublikowano nowy ryt: "Obrzędy koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny (skrót: OKWNMP). Nie włączono go do Pontyfikału rzymskiego. Obrzęd ten stanowi odrębną księgę. W Polsce wydano tę liturgiczna księgę w Katowicach (2004).

Warunki koronacji

Księga przytacza jako aktualne "Normy Kongregacji Kultu Bożego dotyczące wizerunków Najświętszej Maryi Panny wydane z polecenia papieża Pawła VI (25 marca 1973):

"1. Można koronować tylko malowane lub rzeźbione wizerunki Najświętszej Maryi Panny. Wyklucza się wizerunki Świętych i Błogosławionych.

Jeżeli Najświętsza Maryja Panna jest przedstawiona z naszym Zbawicielem Jezusem Chrystusem, należy ukoronować oba wizerunki.

2. Wizerunki przeznaczone do koronacji powinny odznaczać się wyjątkową czcią ze strony ludu chrześcijańskiego tak, aby obrzęd koronacji był wyrazem pragnień i miłości ludu do Matki Pana.

3. Obrzędu koronacji wizerunku, który jest przedmiotem czci lokalnej, powinien dokonać biskup tej diecezji według obrzędów zawartych w Pontyfikale rzymskim.

Korona przeznaczona do nałożenia na wizerunek powinna być kunsztownie wykonana i odznaczać się szlachetną prostotą oraz prawdziwym pięknem.

4. Aby dokonać koronacji jakiegoś wizerunku "w imieniu i powagą Papieża", co dokonuje się przez Delegata Papieskiego, wymaga się, aby wizerunek odgrywał ważną rolę w Kościele albo w jakimś narodzie, albo w regionie.

Aby otrzymać pozwolenie na taką koronację, należy we właściwym czasie wysłać do Kongregacji Kultu Bożego (i Dyscypliny Sakramentów) następujące dokumenty:

a) prośbę biskupa lub Konferencji Episkopatu (zależnie od tego, czy wizerunek doznaje czci w diecezji, regionie lub narodzie);

b) krótki rys historyczny wizerunku i czci ludu dla tego wizerunku;

c) pisma, prośby i podpisy osób kościelnych i cywilnych, które popierają prośbę i ukazują pragnienia ludu chrześcijańskiego w tej sprawie.

5. Upoważnienia do koronacji "w imieniu i powagą Papieża" udziela się dekretem wspomnianej Kongregacji i pisma apostolskiego w formie breve" (OKWNMP s. 33-34).

We "Wprowadzeniu teologicznym i pastoralnym" do Obrzędów koronacji Kościół wyznaje, że przez ten obrzęd słusznie uważa się i wzywa Najświętszą Maryję Pannę jako Królową, gdyż:

"Maryja jest Matką Syna Bożego i Króla Mesjańskiego (…),

Maryja jest Towarzyszką Odkupiciela (…),

Maryja jest doskonałą Uczennicą Chrystusa (…), Maryja jest najwybitniejszym Członkiem Kościoła (…)" (OKWNMP 6).

Liturgia wizerunku
Najświętszej Maryi Panny

Celebrans obrzędu - wypada, aby był nim biskup diecezjalny. Może on jednak zlecić tę czynność innemu biskupowi lub kapłanowi, szczególnie temu, który pracuje duszpastersko w kościele, w którym ten wizerunek jest czczony.

Dzień koronacji - należy wybrać na tę uroczystość święto Maryjne albo inny dzień świąteczny. Nie należy dokonywać koronacji w największe uroczystości Pańskie lub w dni pokutne.

Obrzędu koronacji można dokonywać podczas Mszy Świętej albo Nieszporów lub liturgii słowa (OKWNMP 8-10).

Koronacja wizerunku w czasie Mszy Świętej

Należy posłużyć się formularzem mszalnym o Najświętszej Maryi Pannie Królowej (22 sierpnia), jeżeli przepisy liturgiczne na to pozwalają lub innym odpowiadającym wizerunkowi.

Msza Święta jest celebrowana jak zwykle do Ewangelii, po czym, biskup głosi homilię, w której wyjaśnia czytania mszalne i "macierzyńskie królowanie Najświętszej Maryi Panny". Po homilii usługujący przynoszą do biskupa korony (jeżeli jest wizerunek Chrystusa i Jego Matki). Biskup wstaje przy katedrze i po zdjęciu mitry odmawia modlitwę poświęcenia koron (lub korony), w której prosi, abyśmy w swoim życiu naśladowali Chrystusa i Jego Matkę.

Biskup pokrapia korony (koronę) wodą święconą, po czym w milczeniu nakłada je na wizerunek, najpierw koronuje Syna, następnie - Matkę. Po nałożeniu koron śpiewa się odpowiednią antyfonę lub stosowną pieśń. Biskup okadza ukoronowany wizerunek, następuje modlitwa powszechna (z obrzędów), może być wyznanie wiary.

Mszę Świętą celebruje się jak zwykle. Podczas przygotowania darów biskup może okadzić ukoronowany wizerunek. Po Mszy Świętej śpiewa się antyfonę: "Witaj Królowo" lub "Witaj niebios Królowo" albo "Królowo nieba, wesel się" lub inna pieśń (OKWNMP 13-20).

Koronacja podczas Nieszporów

Dobrze, jeżeli będzie to oficjum z 22 sierpnia lub inne łączące się z wizerunkiem Matki Bożej.

Biskup po "Boże wejrzyj" i doksologii wprowadza w krótkich słowach w obrzęd koronacji. Po hymnie i psalmodii następuje czytanie biblijne, następnie biskup w homilii wyjaśnia znaczenie obrzędu, po chwili milczenia śpiew responsorium: "Święta Maryjo, Królowo wszechświata" lub inną pieśń.

Jak poprzednio usługujący przynoszą korony (koronę), biskup odmawia modlitwę poświęcenia (jak wyżej), pokrapia korony (koronę), nakłada na wizerunek. Po nałożeniu koron śpiewa się "Magnificat", podczas którego biskup okadza ołtarz, krzyż i ukoronowany wizerunek.

Następują teraz prośby, Ojcze nasz, modlitwa końcowa, błogosławieństwo biskupa i rozesłanie, jak w obrzędzie podczas Mszy św. (OKWNMP 21-31).

Koronacja podczas liturgii słowa

W obrzędach wstępnych biskup pozdrawia zgromadzonych, jak we Mszy Świętej, wypowiada słowo wstępne i modlitwę (podobną do mszalnej kolekty).

Po czytaniach biblijnych odpowiednio dobranych (z psalmem responsoryjnym i śpiewem przed Ewangelią) bp wygłasza homilię, jak wyżej. Następuje teraz modlitwa poświęcenia koron (korony), nałożenie i okadzenie, jak podczas Mszy Świętej. W miejsce modlitwy powszechnej stosuje się specjalną litanię do Najświętszej Maryi Panny z obrzędu koronacji, po czym biskup błogosławi wiernych, następuje rozesłanie i śpiew, jak w obu omówionych obrzędach (OKWNMP 32-43).

opr. aw/aw