Historia zbawienia - historyczny przewodnik po Biblii. Wstęp do wydania piątego i spis treści.
© Wydawnictwo WAM, Kraków 2004
ISBN 83-7318-283-7
NIHIL OBSTAT. Prowincja Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego, ks. Krzysztof Dyrek SJ, prowincjał. Kraków 26 stycznia 2004 r., l.dz. 22/04.
Wydanie piąte, poprawione, uzupełnione
Spis treści | |
---|---|
PRZEDMOWA | 5 |
BIBLIJNA KONCEPCJA ZBAWIENIA | 7 |
Zbawienie | 7 |
Ludzkość a problem zła | 9 |
Jedynym Zbawicielem jest Bóg | 11 |
Dobro i zło | 12 |
Zbawienie dokonuje się w historii i poprzez historię | 13 |
Oryginalność myśli biblijnej według Eliadego | 14 |
Zbawienie i objawienie przez historię | 15 |
Historia zbawienia | 16 |
PLAN ZBAWIENIA | 18 |
Konstytucja Dei Verbum o zbawczym planie Bożym | 18 |
Etapy zbawczego planu | 19 |
Hymn na cześć Bożej woli zbawczej | 20 |
PROLOG HISTORII ZBAWIENIA: STWORZENIE ŚWIATA i CZŁOWIEKA | 23 |
Pismo Święte nie rozpatruje problemów przyrodniczych | 23 |
Stworzenie świata początkiem dziejów zbawienia | 24 |
Dwa opisy stworzenia | 26 |
Pierwsze zdanie Pisma Świętego | 27 |
Pierwszy opis stworzenia | 28 |
Układ opisu | 31 |
Kolejność dzieł stwórczych | 32 |
Logika tego układu | 33 |
Bóg jest wszechmocny | 34 |
Bóg jest nieskończenie dobry | 35 |
Czym jest świat? | 35 |
Człowiek | 36 |
Podsumowanie pierwszego opisu stworzenia | 39 |
Drugi opis stworzenia | 39 |
Stworzenie człowieka | 40 |
Bóg-Garncarz | 40 |
Proch ziemi i dech życia | 42 |
Bóg urządza ogród | 42 |
Człowiek stworzony do pracy | 43 |
Człowiek jest istotą etyczną | 43 |
Człowiek jest istotą społeczną | 44 |
Człowiek wyższy od zwierząt | 44 |
Odpowiednia pomoc | 45 |
Stworzenie kobiety | 46 |
Sen mężczyzny | 46 |
Ciało z ciała | 47 |
Godność kobiety | 47 |
Nauka o człowieku i małżeństwie | 48 |
UPADEK CZŁOWIEKA — NEGATYWNA ODPOWIEDŹ NA ODWIECZNĄ DOBROĆ BOGA | 50 |
Kontynuacja rozdziału drugiego | 51 |
Gatunek literacki opowiadania | 51 |
Wąż | 53 |
Teologia i psychologia pokusy | 54 |
Opis grzechu | 55 |
Skutki nieposłuszeństwa | 56 |
Przesłuchanie i wyrok na węża | 56 |
Protoewangelia | 58 |
Wyrok na kobietę | 58 |
Wyrok na mężczyznę | 59 |
Bóg opiekuje się człowiekiem | 60 |
Niemożliwość powrotu o własnych siłach | 60 |
Droga powrotu | 61 |
Próba rozwiązania problemu zła | 62 |
PREHISTORIA ZBAWIENIA | 64 |
Problem historyczności | 64 |
Fakty i szata literacka | 66 |
Trzy podstawy uznania Rdz 10—11 za historię | 67 |
Bratobójstwo | 68 |
Potop | 68 |
Potop w relacji eposu Gilgamesz i w wersji biblijnej | 70 |
Wieża Babel | 71 |
Pouczenia teologiczne | 72 |
DZIEJE PATRIARCHÓW | 74 |
Historyczność opowiadania | 74 |
Forma literacka | 75 |
Istota i rola legendy | 75 |
Abraham | 77 |
Izaak | 80 |
Jakub | 81 |
Józef | 82 |
Dzieje wybrania | 83 |
Moralność patriarchów | 83 |
Typiczny charakter opowiadań o patriarchach | 84 |
Jeszcze kilka uwag na marginesie | 85 |
Problem mitu astralnego | 86 |
WYJŚCIE Z EGIPTU I PRZYMIERZE SYNAJSKIE | 89 |
Naród prześladowany | 89 |
Narodziny Mojżesza | 90 |
Powołanie Mojżesza | 90 |
Gatunek literacki opisu | 91 |
Płaszczyzna historyczna | 92 |
Skutki wybuchu wulkanu | 93 |
Santorin i plagi egipskie | 94 |
Plagi według Biblii | 95 |
Wyjście z Egiptu | 97 |
Przymierze modelem religii | 98 |
Przymierze synajskie | 99 |
Znaczenie tego etapu dziejów zbawienia | 100 |
Organizacja kultu | 100 |
Mojżesz | 101 |
DZIEJE IZRAELA JAKO HISTORIA RELIGIJNA | 103 |
Wędrówka przez pustynię | 103 |
Jozue | 104 |
Okres Sędziów | 105 |
Samuel i początki królestwa | 107 |
Król Dawid | 109 |
Rządy Salomona | 110 |
Rozłam w Izraelu | 111 |
Prorocy | 113 |
Niewola babilońska | 115 |
Powrót i odbudowa | 116 |
Epoka grecka i wojny machabejskie | 118 |
Hasmonejczycy i Herod Wielki | 121 |
TYPICZNY CHARAKTER INSTYTUCJI I POSTACI STAREGO TESTAMENTU | 123 |
Typologia Wyjścia | 123 |
Przymierze i Ziemia Obiecana | 126 |
Królestwo Dawida | 127 |
Świątynia | 127 |
Reszta Izraela | 128 |
Obietnica i rzeczywistość przyszła | 129 |
Biblijna koncepcja czasu | 129 |
Preeschatologia | 130 |
Protoeschatologia | 130 |
Eschatologia realizująca się niebawem | 131 |
Eschatologia transcendentna | 132 |
Mesjasz | 133 |
JEZUS I JEGO DZIEŁO — FAKTY PASCHALNE | 135 |
Historyczność Jezusa | 135 |
Jezus historii i Chrystus wiary | 136 |
Krytyka takiego stanowiska | 137 |
Historyczność Jezusa tłumaczy istnienie Ewangelii | 138 |
Historyczność Jezusa tłumaczy nowość nauki | 139 |
Inne dowody | 139 |
Czym są Ewangelie? | 140 |
Różnice w przekazie | 141 |
Historia Jezusa | 142 |
Fakty paschalne | 145 |
Pascha Starego Testamentu | 146 |
Pascha Nowego Przymierza | 146 |
Opisy męki i śmierci Jezusa | 147 |
Zmartwychwstanie Chrystusa | 148 |
Prawdziwość zmartwychwstania | 148 |
CZAS KOŚCIOŁA — REALIZUJĄCA SIĘ RZECZYWISTOŚĆ ESCHATOLOGICZNA | 151 |
Nowy Izrael | 151 |
Kościół | 152 |
Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego | 152 |
Dalszy rozwój obrazu rzeczywistości ostatecznej | 154 |
Krew Baranka i słowo świadectwa | 157 |
Sens historii | 158 |
Zadanie chrześcijanina | 159 |
Ku Pełni | 159 |
Z traktatu św. Jana Eudes | 161 |
Przyjdź! | 162 |
EPILOG DZIEJÓW ZBAWIENIA | 163 |
Szata literacka | 163 |
Dzień Jahwe — Dzień Chrystusa | 165 |
Przyjście zbawcze | 166 |
Wielkość Dnia Chrystusa | 167 |
Paruzja i epifania | 168 |
Tryumf Chrystusa i wiernych | 169 |
Zwycięstwo nad potęgami | 169 |
Powszechne zmartwychwstanie | 171 |
Epifania | 172 |
Sąd ostateczny | 173 |
Reintegracja kosmosu | 175 |
Końcowe uwielbienie Ojca | 177 |
Koniec historii zbawienia | 177 |
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA | 179 |
Spodobało się Bogu w swej dobroci i mądrości objawić siebie samego i ujawnić nam tajemnicę woli swojej, dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu Świętym i stają się uczestnikami boskiej natury... Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie z sobą powiązane, tak że czyny dokonane przez Boga w historii zbawienia ilustrują i umacniają naukę oraz sprawy słowami wyrażone; słowa zaś obwieszczają czyny i odsłaniają tajemnicę w nich zawartą1.
Sobór Watykański II w swym dokumencie poświęconym objawieniu Bożemu bardzo wyraźnie powraca do historiozbawczego sposobu ujmowania treści Pisma Świętego, odsuniętego jakby na bok przez przerost interpretacji spekulatywnej i scjentystycznej. Dlatego po Soborze wprowadzono w ramach studiów teologicznych historię zbawienia jako przedmiot nauczania.
Podręcznik, którego poprawiona wersję oddajemy do rąk Czytelników, jest pomyślany jako pomoc w studiowaniu tego przedmiotu. Nie jest on jedynie skryptem akademickim, porusza bowiem wiele problemów biblijnych i stara się ukazywać najważniejszy wątek objawienia biblijnego. Dlatego staje się pożytecznym przewodnikiem, ułatwiającym każdemu zainteresowanemu spotkanie z Pismem Świętym. Spotkanie raczej pierwsze, ale poważnie traktowane i pozwalające zakosztować smak bliskiego przestawania z Biblią.
Adresowany jest więc ten przewodnik nie tylko do studentów teologii, którzy słuchają wykładów z historii zbawienia i przygotowują się do egzaminu z tego przedmiotu, ale adresatem jest szeroki ogół wiernych, którzy pragną czytać Pismo Święte i rozeznać się w jego podstawowych problemach.
Ponieważ wiele problemów biblijnych, poruszanych przy sposobności omawiania historii zbawienia, jest problemami kontrowersyjnymi i występuje w dyskusjach światopoglądowych, rozwinięto je szerzej. Jest to realizacja postulatu, aby podręcznik niniejszy był przewodnikiem i aby ułatwiał pierwsze spotkanie z Biblią. Liczne bowiem problemy, w ten sposób omawiane, wchodzą w skład innych przedmiotów nauczania na studiach teologicznych, zwłaszcza przedmiotów biblijnych. Jeżeli tutaj zostały rozwinięte, to dlatego, gdyż wydaje się, że Czytelnik, stawiający pierwsze kroki w kierunku poznania Pisma Świętego, winien znać odpowiedzi, które pozwolą mu ominąć trudności różnych zarzutów i pomogą w ewentualnych dyskusjach, w których przyjdzie mu zabierać głos.
Poruszanie wielu problemów może nieco zaciemnić główny nurt historii. Powoduje także liczne powtórzenia myśli, których przy pisaniu nie unikano, wychodząc z założenia, że repetitio est mater studiorum. Pragnieniem piszącego było dostarczenie możliwie obszernego zasobu wiadomości. Oby on pomógł w spotkaniu z tą jedyną Księgą, przez którą przemawia do nas sam Bóg.
1 Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „Dei Verbum”, 2.
opr. mg/mg