Bracia Jezusa

Dwa lub trzy lata temu Giovanni Maria Vian, redaktor naczelny «L'Osservatore Romano», poprosił mnie o recenzję książki o dzieciństwie Jezusa z Nazaretu, którą opublikował wówczas Benedykt XVI. Książka była znakomita, a moja recenzja szczerze pochlebna. Wielu Włochów bardzo mnie chwaliło. Jedna rzecz jednakże mnie zaskoczyła. 

Nie było w niej mowy o kwestii braci Jezusa. Bardzo ważne jest dla mnie to, że Najświętsza Maryja Panna rodziła tylko raz. W moim tekście zasugerowałem, że jeśli Papież o tym nie mówi, to dlatego że dla niego jest oczywiste, jak dla wszystkich katolików, że nie ma potrzeby o tym dyskutować. I nie tylko dla katolików, bo w moim tekście przypomniałem, iż Luter i Kalwin grozili najgorszymi przekleństwami tym, którzy ośmielali się zaprzeczać tej prawdzie, równie starej jak chrześcijaństwo. Powodowany ciekawością kupiłem powieść Françoise Chandernagor, zatytułowaną «Vie de Jude, frère de Jésus» ([Życie Judy, brata Jezusa] Paris, Albin Michel, 2015, stron 401, euro 22). Znam i szanuję tę autorkę, która podobnie jak ja zasiada w jury Nagrody Chateaubrianda, czytałem też kilka jej bardzo wybitnych książek.

Jest to powieść napisana z rozmachem. Pisarka wyobraża sobie odnalezienie rękopisu, którego autorem miałby być Juda, młodszy brat Jezusa, który towarzyszył Mu przez całe życie i odegrał ważną rolę w pierwszych latach tworzenia się Kościoła. Miałby on być jednym z filarów «Kościoła Jakuba» w Jerozolimie. Juda wyraża się krytycznie o wybuchowym charakterze Pawła, która sam się ogłasza apostołem pogan i nadaje inny kierunek rodzącej się religii.

Na zakończenie swojej książki Françoise Chandernagor wychodzi z roli powieściopisarki i stając się na nowo kompetentnym radcą stanu, którym jest, dodaje ostatni rozdział: warsztat autora. Wyjaśnia, jak postępowała i dlaczego. Streszczam tu jej argumenty, nie opowiadając się za ich słucznością ani ich nie krytykując, ponieważ nie mam odpowiednich do tego narzędzi. Uzasadnia ona tezę o tym, że Najświętsza Maryja Panna rodziła wielokrotnie. W powieści Maryja, poślubiona przez Józefa w wieku 14 lat, wydaje na świat Jezusa, a potem Jego czterech braci: Jakuba, Józefa, Szymona i Judę, a także siostry, których imiona nie są podane.

Te imiona znajdują się w Ewangeliach (Mateusza i Marka), w Dziejach Apostolskich, w Listach Pawła, Jakuba i w Liście Judy. Ci ostatni zwani są «braćmi Pana». Cytowani są w bardzo licznych apokryfach. Przez ponad trzy wieki Ojcowie Kościoła bez skrępowania mówili o braciach Jezusa, na przykład Hegezyp, cytowany przez Euzebiusza z Cezarei, i Tertulian. Jednakże, pod koniec IV w., ok. roku 380, biskup Epifaniusz z Salaminy sugeruje, że ci bracia mogli być jedynie braćmi przyrodnimi, pochodzącymi z pierwszego małżeństwa Józefa.

Decydująca jest wypowiedź św. Hieronima, jednego z czterech Ojców Kościoła Łacińskiego. W 383 r. przedstawia on swoją tezę: czterej bracia Pana są kuzynami, ponieważ słowo brat zostało wpisane do Nowego Testamentu na podstawie złego tłumaczenia z hebrajskiego lub aramejskiego na grecki. 

Uważa on również, że Jakub, zwierzchnik Kościoła w Jerozolimie, nie był Jakubem Starszym (synem Zebedeusza i bratem Jana), lecz innym Jakubem, Jakubem Młodszym, synem Alfeusza i innej Marii. Umacniało to formujący się dogmat o Maryi zawsze dziewicy. Dziś teza o «braciach Jezusa» zdaje się należeć do tego typu herezji, które nie są uważane za takowe, uważa się je za zwykłe dostosowanie wierzenia. To ostatnie staje się bardziej racjonalne, lepiej dostosowane do epoki, w żadnym wypadku nie podaje w wątpliwość dogmatu. Ułatwia wiarę. Faktycznie można ją porównać do wirusa, dyskretnego, niewidocznego, zdolnego opanować całą teologiczną budowlę wiary, pozostawiając z niej jedynie pozbawione życia truchło. Możliwe jest, że wiara katolicka, będąca w stanie słabości, opuszczenia na skutek braku zainteresowania ze strony wierzących, nie potrafi już wytwarzać przeciwko tym wirusom niezbędnych przeciwciał, a nawet zauważyć, że została zakażona. 

opr. mg/mg