Kultura Perska a Biblia

ks. Tomasz Jelonek Kultury Anatolijskie a Biblia ISBN: 978-83-61533-26-9 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2010

Wybrane fragmenty WPROWADZENIE Dzieje Anatolii (fragment) Maryja w Efezie Anatolia w dziejach Kościoła

WPROWADZENIE

Azja Mniejsza... Jeden z najważniejszych rejonów w dziejach świata. Niezwykły półwysep stanowiący pomost między ogromną Azja a małą Europą, półwysep, na którym ukształtowały się wspaniałe wczesne cywilizacje: hetycka, lidyjska, frygijska, karyjska... Półwysep, który przez tysiąclecia wabił przybyszów o przez który ciągnęli najeźdźcy ze wschodu na zachód i z zachodu na wschód... Tędy szły armie Dariusza i Kserksesa na podbój Hellady, a w sto kilkadziesiąt lat po nich, w odwrotnym kierunku zdążały, nieliczne w porównaniu z potęgą perską, wojska Aleksandra Wielkiego, by dojść do Indii. Tu toczyły się walki po śmierci wielkiego króla, a jego następcy dzielili między siebie ziemie półwyspu. Tu na kilkaset lat zadomowili się Rzymianie, a ich miejsce zajęli Bizantyjczycy. Tu wdzierali się od południowego wschodu Partowie i sasanidzcy Persowie, a od VII w. Arabowie. Tędy ciągnęły pierwsze wyprawy krzyżowe zdążające z Europy do Palestyny, stąd od Palestyny i Syrii wtargnęli Turcy seldżuccy, a potem ich następcy Turcy osmańscy, by z kolei podbić znaczną część Europy.

Tę ziemię w naszych rozważaniach będziemy nazywali Anatolią, gdyż tak nazwali ją Grecy, dla których była ona krajem wschodu, a anatole po grecku oznacza wschód. Dziś starożytna Anatolia leży w granicach państwa tureckiego, które posiada tak wiele zabytków z przeszłości, że nie jest w stanie o wszystkie zadbać, prowadząc jednak niezliczone badania archeologiczne i udostępniając ich wyniki w parkach archeologicznych i w muzeach, z których warto wymienić Muzeum Ziem Anatolijskich w Ankarze i zachęcić wszystkich podróżujących przez tę stolicę Turcji do zapoznania się z bogactwem wystawionych eksponatów.

Nasze zainteresowania Anatolią ograniczają się do starożytności i kończą na pierwszym wieku po Chrystusie, w tym bowiem przedziale czasowym zachodzą interesujące nas zależności pomiędzy kulturami anatolijskimi a Biblią. Na temat późniejszego okresu, w którym na terenie Anatolii rozwinie się teologiczna interpretacja objawienia biblijnego, postaramy się jedynie krótko wspomnieć w ostatnim rozdziale.

Rozważania nasze rozpoczniemy od dziejów Anatolii, w ich ramach poznamy najważniejsze wydarzenia związane z różnymi ludami obecnymi w Anatolii i ich formacjami państwowymi, powstającymi i upadającymi pod wpływem zmieniającej się sytuacji ludnościowej.

Orientacja w historii interesującego nas obszaru pozwoli nam prześledzić z jednej strony wpływy omawianych kultur na przekaz biblijny, a z drugiej strony zobaczyć miejsca biblijne nawiązujące do realiów anatolijskich.

W szczególności szerzej omówimy miejsce Anatolii w życiu i działalności św. Pawła, który pochodził z anatolijskiej Cylicji i w czasie wszystkich trzech wypraw misyjnych przemierzał tereny Anatolii, pokonując tysiące kilometrów oraz piętrzące się trudności.

Drugi szerszy rozdział nowotestamentalnych związków z Anatolią dotyczyć będzie św. Jana Apostoła i Ewangelisty i to w dwu aspektach związanych z jego życiem. Jednym z nich jest przebywanie Apostoła w Efezie, a z nim kojarzy się sprawa przebywania tam Matki Jezusa, która św. Jan się opiekował. Drugie zagadnienie dotyczy siedmiu miast, do kościołów w których adresowane jest siedem listów umieszczonych na początku Apokalipsy, a przesłanych z internowania na wyspie Patmos, jednej z tych, które jakby wieńcem otaczają wschodni brzeg Anatolii, o obecnie państwowo należą do Grecji, choć od Turcji dzieli je przysłowiowy rzut kamienia.

Wszystko, co związane jest z Anatolią, nawet gdy ograniczymy się jedynie do starożytności, stanowi takie bogactwo treści, że z wiadomych powodów będziemy musieli jedynie dokonywać wyboru zagadnień, którymi się zajmiemy, pozostawiając wiele innych, może równie ciekawych, ale mniej związanych z naszym głównym celem, jakim jest śledzenie wzajemnych odniesień pomiędzy kulturami anatolijskimi a Biblią.

dalej >>

opr. aw/aw