Gdzie szukać zrozumienia?

Współczesna filozofia komunikacji wskazuje drogę wyjścia z impasu. M. Wendland nie bez racji zwraca uwagę na potrzebę dialogu w  sytuacji nieprzekładalności naszych światów.

Każda kultura posługuje się językiem, problem tylko w tym, że jest wiele języków i wiele kultur. To więc, co wszystkim ludziom wspólne, czyni ich zarazem różnymi. Powinniśmy zatem zmierzać do swego rodzaju językowego i  kulturowego kompromisu, dialogu, dzięki któremu nastawimy się na wzajemne rozumienie i  zrozumienie, zachowując przy tym indywidualność rozmaitych sposobów ujmowania przez nas rzeczywistości. Te same znaki, te same języki, które tak bardzo różnicują nasze światy, stanowią zarazem drogę do porozumienia. Nieprzypadkowo Karl-Otto Apel, klasyk współczesnej filozofii komunikacji, łączy tę dziedzinę z etyką: jednym z wielkich wyznań współczesności jest bowiem budowanie umiejętności porozumiewania się opartego na dialogu, na próbie uzgodnienia i  uwspólnienia odmiennych systemów komunikacyjno-kulturowych, którymi się posługujemy. Szansą na przejście od relatywizmu do uniwersalizmu kulturowego jest taka wspólna płaszczyzna interpretacji wzajemnych zachowań językowych, by świadomość różnic pomiędzy językowo i  kulturowo zdeterminowanymi obrazami rzeczywistości nie wywoływała wrogości, obojętności i zniechęcenia, ale chęć poznania, zrozumienia i porozumienia¹⁵.

H.G. Gadamer wskazuje, że najlepszą drogą do osiągnięcia tego celu jest rozmowa:

fragment pochodzi z książki: Robert M. Rynkowski ZROZUMIEĆ WIARĘ Niecodzienne rozmowy z Bogiem ISBN: 978-83-277-1027-7 wyd.: Wydawnictwo WAM 2015

Każda rozmowa zakłada pewien wspólny język, albo lepiej: wykształca pewien wspólny język. Jak mówią Grecy, zostaje tu położone w centrum coś, w  czym partnerzy rozmowy mają udział i  o  czym mogą wymieniać myśli. Dlatego mające nastąpić w rozmowie porozumienie w danej sprawie oznacza w sposób konieczny, że dopiero w rozmowie zostanie wypracowany pewien wspólny język¹⁶.

Zatem to rozmowa pozwala wypracować wspólny język, na którym można budować porozumienie. ale dialog zdaniem Gadamera musi dokonywać się przez logos, czyli przez rozumienie: celem wszelkiego porozumienia i wszelkiego rozumienia jest zgoda w jakiejś rzeczy¹⁷.

¹⁵ M. Wendland, Relatywizm komunikacyjny..., dz. cyt., s. 57n.

¹⁶H.G. Gadamer, Prawda i  metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, warszawa 2004, s. 514n.

¹⁷ Tamże, s. 402.