Frankońska część w XVI wieku

Teren północno-frankoński ówczesnych Niemiec zwany był inaczej Oberland, którego stolicami były Kulmbach (do 1603 r.) i Bayreuth (od 1603 r). Dolna część terenu nazywana była Unterland, zaś jego stolicą było Ansbach. Teren ten na zachodzie rozciągał się od Crailsheim, zaś jego wschodnią granicą był Hof/Rehau. Na północy granicę wytyczało Kitzingen, zaś na południu Hohentrüdingen.

11 marca 1528 hrabia Georg der Fromme (Jerzy Pobożny), który przez okres 1527 -1541 rządził obydwoma obszarami połączonymi unią personalną wprowadza na teren Frankonii protestantyzm. Czas jego rządów przypada na koniec reformacji oraz wydania przepisów brandenbursko — ansbachskich które w 1533 roku regulowały sprawy wyznaniowe na terenie Niemiec. Jednak szczególne znaczenie dla hrabiego Georg Friedrich miała unia personalna całej Frankonii (1557-1603). Hrabiowie z Ansbach i Kulmbach/Bayreuth bardzo często powoływali się na naukę Lutra która ukazywała duchowe ubóstwo i bogactwo materialne. Jednak obie te wartości zmierzały w konsekwencji do tego samego: "zaprowadzenia Boskiego porządku na ziemi".

Studiując historię Frankonii z XVI wieku możemy dojść do przekonania, że tamtejsi hrabiowie mieli znacznie więcej kompetencji co do nawracania społeczeństwa niż mógł to przypuszczać sam Luter.

W latach 1505 - 1604 na terenie Frankonii odbyło się 111 głównych procesów przeciwko czarownicom. Do tej sumy należy dodać 32 pojedyńcze procesy, które odbyły się po 1604 r. Od roku 1550 odbyło się ponadto 9 procesów o charakterze podrzędnym. Procesy podczas których stanęło jednocześnie ok. 10 oskarżonych przed sądem odbyły się w 1505 r. w Schwabach, 1582 w Heilsbronn, 1587 w Kulmbach, 1591 w Heidenheim, 1592 w Cadolzburg, 1591 i w 1594 w Schwabach oraz w 1595 na terenie Crailsheim. Na 1590/1591 r. przypadło w Heilsbronn/Langenzenn apogeum procesowe.

W sumie we wszystkich procesach skazano 42 osoby na śmierć, 20 wypuszczono wolno, zaś wobec 13 osób zastosowano inne kary (chłostę, konfiskatę mienia, areszt, itd). Nie wiadomo jakie środki zastosowano przy pozostałych 37 wypadkach.

Pozwolę sobie w tym miejscu przytoczyć kilka ciekawostek z Frankonii, które miały znaczny wpływ na rozwój inkwizycji na tamtejszym terenie:

1. Prześladowania czarownic na terenie Górnej Frankonii w XVI wieku odbywały się z różnym nasileniem, lecz rok 1590 należy przyjąć jako wspomniane apogeum.
2. Charakterystyczna dla procesów frankońskich była wzajemna gra wielu płaszczyzn: Dworu z Ansbach ale i lokalnego środowiska, które miało wpływ na wydawanie wyroków.
3. Podłoże wspomnianych płaszczyzn było całkiem inne na dworze z Ansbach niż na terenie Bambergu, czy Würzburga, gdzie nie odbywały się procesy.
4. W latach `90 XVI wieku bardziej zwracano uwagę na faktyczne kontakty z diabłem niż np. na szkody gospodarcze.
5. Zróżnicowanie w podziale władzy odnośnie wpływu na rozwój Inkwizycji.
6. Wpływ protestantyzmu na rozwój Inkwizycji, poprzez naciski na miejscowych proboszczów.

Na terenie Frankonii proboszczowie również nie mieli wpływów na wyniki procesów. Mogli jednak wspierać organy inkwizycyjne w sposób pasywny. Poprzez tego typu działanie zacieśniały się kręgi współpracy między władzą kościelną a świecką.

7. Liczba kobiet oskarżonych o uprawianie magii wynosiła 82,45 % z ogólnej liczby ofiar.
8. Na skutek tak wielkiej przewagi procentowej w umysłach społeczeństwa powstaje obraz "kobiety kochanicy diabła"

W XVI wieku na terenie Frankonii kapłani starają się uświadamiać społeczeństwo (poprzez kazania i katechezy) jakie skutki niesie za sobą uprawianie magii.

W latach 1558-1600 na terenie hrabstw: Ansbach i Kulmbach/Bayreuth zarejestrowano ponad 48 przypadków "używania"magii poprzez: "manipulację pogodą", przepowiadanie przyszłości, zaczarowywanie kochanków, grabież grobów, "zaczarowywanie mleka".

Prześladowania czarownic na terenie Frankonii ukazały społeczeństwu jak dalece może posunąć się "sojusz ołtarza z tronem", czyli współpraca duchowieństwa z władzą świecką. Współpraca ta była wówczas możliwa nawet między protestantami a katolikami.

Literatura

Traudl Kleefeld, Hans Gräser und Gernot Stepper: Hexenverfolgung im Markgraftum Brandenburg-Ansbach und in der Herrschaft Sugenheim mit Quellen aus der Amtsstadt Crailsheim, Ansbach 2001.

Susanne Kleinöder-Strobel: Die Verfolgung von Zauberei und Hexerei in den fränkischen Markgraftümern im 16. Jahrhundert, Tübingen 2002 (za: SuR Neue Reihe, t. 20).

Martin Gernot Meier: Systembruch und Neuordnung. Reformation und Konfessionsbildung in den Markgraftümern Brandenburg Ansbach-Kulmbach 1520-1594. Religionspolitik, Kirche, Gesellschaft, Frankfurt/Main 1999.

Fotografie:

Dyby: http://www.asn-ibk.ac.at/bildung/faecher/geschichte/maike/zeitreise/abb52.htm

Mapa Frankonii : http://www.hotels-bayern.de/franken_E.htm

opr. ab/ab