Stulecie dwóch Jubileuszy

Marek Rostkowski OMI

STULECIE DWÓCH JUBILEUSZY

Rok Jubileuszowy 1825

O wieku XIX można bez przesady powiedzieć, że nie służył przygotowaniom i obchodom Jubileuszy. Burzliwy okres napoleoński, wojny i zmiany polityczne nie sprzyjały podejmowaniu trudu pielgrzymowania. Rany, zadane Kościołowi we Francji przez rewolucję i politykę Napoleona, długo pozostały niezagojone. Europa potrzebowała odnowy religijnej, dlatego papież Pius VII (1800-1823) wezwał do podjęcia szerokiej działalności reewangelizacyjnej. Popierał organizowanie rekolekcji i misji parafialnych, trwających często po 20-30 dni i umożliwiających rzeczywistą odnowę parafii. Przyznał liczne odpusty bractwom religijnym, zachęcał do pielgrzymek do sanktuariów maryjnych, wzywał do manifestowania swej religijności przez procesje i obchodzenie świąt we wspólnotach lokalnych. Wielkie nadzieje pokładał w zbliżającym się Roku Jubileuszowym. Niestety, nie zdążył ogłosić pierwszego w nowym stuleciu Jubileuszu, który przypadał w 1825 r. Zmarł w lipcu 1823 r.

Wybrany na papieża we wrześniu 1823 r. kardynał Annibale Della Genga przyjął imię Leona XII. Stanęło przed nim niełatwe zadanie przygotowania Jubileuszu w 1825 r. Ogłosił go rok wcześniej konstytucją apostolską Quod hoc ineunte saeculo, wzywając wiernych do odnowy życia religijnego i dawania świadectwa wiary katolickiej, niezależnie od uwarunkowań politycznych i społecznych. Zanim przystąpiono do bezpośrednich przygotowań do obchodów Roku Świętego, w nocy z 15 na 16 lipca 1823 r. pożar zniszczył Bazylikę św. Pawła za Murami. Do odbudowy świątyni zaangażował się cały chrześcijański świat. Prace przy rekonstrukcji trwały aż do początków XX stulecia.

Bezpośrednie przygotowanie do Roku Świętego obejmowało serię misji św., głoszonych na głównych placach Wiecznego Miasta. Po raz pierwszy, po 50 latach przerwy, w Wigilię Bożego Narodzenia otwarto Święte Drzwi. Zamiast spalonej Bazyliki św. Pawła za Murami, pielgrzymi nawiedzali Bazylikę Santa Maria in Trastevere. Uroczystość inauguracji Roku Jubileuszowego zaszczycili swą obecnością wdowa po królu Sardynii, królowa Maria Teresa z córkami, i następca tronu Hiszpanii z żoną.

W czasie jubileuszowym papież Leon XII wielokrotnie dawał pielgrzymom okazję do spotkania z Następcą św. Piotra. Po raz pierwszy też zorganizował uroczystą procesję do czterech Bazylik patriarchalnych wraz z całym dworem papieskim i Kolegium Kardynalskim. Bogata oprawa obchodów jubileuszowych i duży napływ pielgrzymów przypomniały rzymianom, że ich miasto na nowo stało się centrum chrześcijaństwa.

Rok Jubileuszowy 1875

Papież Pius IX, w czasie 32-letniego pontyfikatu (1846-1878), mógł ogłosić dwa Jubileusze. Jednak dramatyczne wydarzenia II połowy XIX wieku, jakie miały miejsce we Włoszech, nie pozwoliły mu na to. W kwietniu 1850 r., po zamieszkach w Państwie Kościelnym, papież powrócił z kilkumiesięcznego wygnania w Gaecie i nie ogłosił bulli jubileuszowej. Wszystko wskazywało na to, iż uroczyste obchody 21. Roku Świętego odbędą się w 1875 r.

Pontyfikat Piusa IX obfitował w liczne wydarzenia, zarówno radosne, jak i tragiczne dla Kościoła. 8 grudnia 1854 r. ogłoszono uroczyście dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP, a dwa dni później poświęcono odbudowaną po pożarze Bazylikę św. Pawła za Murami. Na Soborze Watykańskim I ogłoszono Konstytucję dogmatyczną o wierze i przyjęto dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności. Do tragicznych wydarzeń należy zaliczyć okres kulturkampfu w Niemczech i zajęcie Rzymu przez wojska króla Wiktora Emanuela II. Upadek Państwa Kościelnego i ogłoszenie się Piusa IX więźniem Watykanu, nie pozwoliły na uroczyste obchody 21. Jubileuszu. Ogłoszenie Rzymu stolicą zjednoczonych Włoch doprowadziło do ekskomunikowania króla i zakazania przez papieża Włochom udziału w życiu politycznym nowego państwa. Ta skomplikowana sytuacja została częściowo rozwiązana przez Mussoliniego w 1929 r. podpisaniem paktów laterańskich.

Pius IX bullą Gravibus Ecclesiae et huius saeculi calamitatibus ogłosił Rok Jubileuszowy, jednak nie doszło do otwarcia Świętych Drzwi, ponieważ papież, jako „więzień Watykanu”, zamknięty dobrowolnie w pałacu apostolskim, nie chciał zejść do Bazyliki św. Piotra. Wierni, napływający ze wszystkich stron świata, nie zobaczyli Następcy św. Piotra. Swoją nieobecnością manifestował on sprzeciw wobec utraty władzy w Rzymie i przyłączenia Państwa Kościelnego do nowych Włoch.

Rok Jubileuszowy 1900

Papież Leon XIII (1878-1903) pamiętał dobrze Rok Jubileuszowy 1825, w którym uczestniczył jako 9-letni chłopiec. W wieku 90 lat, bullą Properante ad exitum saeculo, ogłosił 22. Rok Święty. Pozostając nadal oficjalnie „więźniem Watykanu”, podeszły w latach papież otworzył jednak Święte Drzwi w noc Bożego Narodzenia. Zgromadzeni pielgrzymi, widząc schorowanego, osłabionego wiekiem Następcę św. Piotra, obawiali się, czy zdoła dotrwać do zakończenia Jubileuszu, czy też nowe stulecie otworzy kolejne konklawe. Leon XIII ogłosił blisko 60 encyklik, wśród których Rerum novarum z 1891 r. uważana jest za jeden z najważniejszych dokumentów w katolickiej nauce społecznej.

Do Rzymu przybyło blisko 600 tys. pielgrzymów, którzy znaleźli gościnę w pensjonatach i hotelach znajdujących się w rękach diecezji i organizacji lokalnych, a nie jak dotychczas 52 konfraterni. Zmiana organizacji pozwoliła na lepsze przyjęcie strudzonych przybyszów i na uniknięcie często złego wykorzystania miejsc noclegowych. Papież zredukował czas potrzebny do uzyskania odpustów do 20 dni dla rzymian i 10 dla pielgrzymów spoza Wiecznego Miasta. Nowe środki lokomocji pozwoliły na skrócenie czasu podróży. Przybywano pociągami, samochodami i parowcami.

Z okazji Roku Świętego na 19 najwyższych szczytach Włoch ustawiono 19 krzyży w hołdzie Chrystusowi Odkupicielowi, jako dziękczynienie za dziewiętnaście stuleci chrześcijaństwa. Leon XIII zaprosił do Rzymu „braci odłączonych”, czyli wiernych Kościołów prawosławnego i protestanckich, aby razem świętować „rok łaski od Pana”. Papież włączył w obchody Jubileuszu uroczystość beatyfikacji dziewięciu Sług Bożych i wyniósł do chwały ołtarzy dwóch błogosławionych, św. Jana Baptystę de la Salle, założyciela Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich, i św. Ritę da Cascia.

o. Marek Rostkowski OMI, Rzym