Wśród politycznych zawirowań

Marek Rostkowski

Wśród politycznych zawirowań

Rok Jubileuszowy 1725

Siedemnasty Rok Święty został ogłoszony i otwarty przez papieża Benedykta XIII (1724-1730). Pochodzący z możnej rodziny Orsinich, wstąpił do zakonu dominikanów, ale już w wieku 23 lat został kardynałem. Przez ponad 50 lat pasterzował w diecezjach Manfredonia, Cesena i Benewento, skąd został powołany na tron św. Piotra. Ascetyczny i rygorystyczny w obyczajach, nakazał, aby Rok Święty nie był obchodzony wystawnie. Zakazał parad i świąt ludowych, dekorowania okien i balkonów, pragnąc, aby pieniądze były raczej wydawane na przyjęcie pielgrzymów, a nie na próżne dekoracje. "Bóg nie chce przepychu - zwykł mawiać - Bóg kocha syna, który staje przed Nim z pokorą". Osobiście dawał przykład praktyk pobożnych, uczestnicząc w procesjach pokutnych, wizytując więzienia, usługując chorym, spowiadając pielgrzymów i sprawując sakrament chorych. Zakazał księżom noszenia modnych wówczas peruk, a handlarzom podnoszenia cen przy okazji napływu cudzoziemców. Zlikwidował wszelkie zabawy w czasie karnawału oraz popularną wśród mieszkańców Wiecznego Miasta loterię. Naraził się tym na krytyki rzymian, którzy do "chleba i igrzysk" byli przyzwyczajeni od czasów cesarstwa. Niestety, liczba pielgrzymów była dużo mniejsza niż się spodziewano. Tendencje iluminizmu i krytyka religii zmniejszyły zainteresowanie Jubileuszem. Warto podkreślić trzy ważne wydarzenia, które miały miejsce w czasie obchodów Roku Świętego. Pierwszym był synod biskupów Prowincji Rzymskiej i organizacja struktur kościelnych. Drugim było wykupienie i nawrócenie 370 niewolników sprowadzonych z Tunezji, którzy po przyjęciu sakramentów w kościołach Rzymu powrócili do swoich krajów ojczystych. Wizyty znanych osobistości życia publicznego były zawsze obchodzone bardzo uroczyście w Wiecznym Mieście. Wśród członków rodów królewskich, którzy przybyli do Rzymu, znaleźli się Jakub Stuart, pretendent do tronu angielskiego z małżonką, Marią Klementyną Sobieską, wnuczką Jana III, króla Polski. Papież Benedykt XIII, po zakończeniu Jubileuszu, jako ukoronowanie tego czasu łaski wyniósł do chwały ołtarzy św. Jana od Krzyża, św. Alojzego Gonzagę i św. Stanisława Kostkę.

Rok Jubileuszowy 1750

Papież Benedykt XIV (1740-1758) otworzył XVIII Rok Jubileuszowy. Wcześniej uporządkował przepisy dotyczące warunków uzyskiwania odpustu i przebiegu samego Roku Świętego. Po raz pierwszy ustalił jako warunek niezbędny i obowiązkowy do skorzystania z owoców odpustu zupełnego, przystąpienie do spowiedzi i Komunii św. Nakazał kardynałom, aby uporządkowali i odnowili swoje tytularne kościoły, bowiem zdarzało się, że pielgrzymi gorszyli się złym stanem licznych rzymskich świątyń. Uroczystość otwarcia Drzwi Świętych poprzedził udział Kurii Rzymskiej wraz z papieżem w 8-dniowych rekolekcjach. Miało to pomóc w należytym przygotowaniu się do uczestniczenia w tak wielkim wydarzeniu. Prawdziwym apostołem Rzymu został okrzyknięty św. Leonard z Porto Maurizio (1676-1751), który energicznie przystąpił do pracy nad odnową religijną Wiecznego Miasta i przygotowaniem do Jubileuszu. Jego kazania gromadziły takie rzesze wiernych, że nie mieścili się oni w kościołach i przenoszono się na rozległe rzymskie place. Na Piazza Navona zamknięto fontanny, aby kaznodzieja mógł bez przeszkód głosić słowo Boże. Św. Leonard uważany jest również za największego propagatora Drogi Krzyżowej. W wielu miejscach założył stacje Via Crucis, aby wierni mogli czynnie uczestniczyć w rozpamiętywaniu męki Pańskiej. Ukoronowaniem jego wysiłków było otwarcie Drogi Krzyżowej w ruinach Koloseum, które od tego momentu przestało być darmową kopalnią marmuru, używanego do budowy barokowych budowli Rzymu, a stało się kościołem poświęconym pierwszym męczennikom. Papież Benedykt XIV, pomimo kiepskiej sytuacji finansowej Stolicy Apostolskiej, rozpoczął liczne inwestycje budowlane, mające na celu upiększenie miasta i przygotowanie go na Jubileusz. Przebudował Bazylikę Matki Bożej Większej, która otrzymała nową fasadę i atrium, kościół Świętego Krzyża Jerozolimskiego i Panteon. Jednak najbardziej znanym turystom zabytkiem, pochodzącym z okresu jego pontyfikatu, jest Fontanna di Trevi.

Rok Jubileuszowy 1775

XIX Rok Jubileuszowy został ogłoszony bullą Salutis nostrae auctor 30 kwietnia 1774 r. przez papieża Klemensa XIV (1769-1774), który zmarł cztery miesiące później. Trudy krótkiego pontyfikatu wyczerpały siły tego wielkiego mecenasa sztuki, założyciela Muzeum Pio-Clementino w Muzeach Watykańskich, protektora Biblioteki Watykańskiej, który jednak zawsze kojarzyć się będzie z wydaniem w 1773 r. breve, likwidującego zakon jezuitów. Dwory Francji, Portugalii, Hiszpanii, Neapolu i Parmy usunęły już wcześniej zakonników ze swoich krajów, potrzebny był jednak oficjalny dokument Stolicy Apostolskiej, aby dokonać dzieła zniszczenia. Do podjęcia tej trudnej decyzji Klemens XIV został zmuszony w imię obrony "pokoju w Kościele". Jego następca, wybrany po ponad czteromiesięcznym konklawe, przyjął imię Piusa VI (1775-1799). Dopiero 26 lutego 1775 r. otworzył uroczyście Święte Drzwi i zainau-gurował Rok Jubileuszowy. W krótkim czasie wydał trzy ważne dokumenty, związane z obchodami Roku Świętego. Udzielił m.in. spowiednikom władzy dyspensowania wiernych od liczby nawiedzeń bazylik rzymskich, koniecznych do uzyskania odpustu, dał chorym i więźniom możliwość udziału w łaskach Jubileuszu przez dobre uczynki bez konieczności udawania się do Rzymu. Pomimo zachęt samego papieża, do Rzymu przybyło dużo mniej pielgrzymów niż się spodziewano. Widać było wyraźny wpływ racjonalizmu i iluminizmu, które starały się zdyskredytować walory pielgrzymek do miejsc otoczonych kultem. Pius VI starł się upiększyć Wieczne Miasto, aby przygotować je na kolejny, 20. Rok Jubileuszowy, mający rozpocząć się w Wigilię Bożego Narodzenia 1799 r. Z jego inicjatywy wybudowano wielką zakrystię przy Bazylice św. Piotra, odnowiono Bazylikę św. Jana na Lateranie, ustawiono obeliski na Kwirynale i na Trinit dei Monti. Jednak sytuacja polityczna nie pozwoliła na ogłoszenie kolejnego roku łaski. Wybuch rewolucji francuskiej i wkroczenie Napoleona do Włoch zmusiły papieża do zaniechania przygotowań do Jubileuszu. Wojska francuskie wkroczyły do Rzymu, wykorzystując jako pretekst zamordowanie przez policję papieską francuskiego generała. Papież został pozbawiony władzy cywilnej i aresztowany. 81-letni, schorowany Pius VI chciał umrzeć w pokoju w Rzymie, jednak na rozkaz Napoleona został deportowany przez Sienę, Florencję, Turyn do Valence we Francji, gdzie został uwięziony w cytadeli jako więzień stanu i 29 sierpnia 1799 r., po licznych upokorzeniach i cierpieniach, zmarł. 15 lutego 1798 r. ogłoszono Republikę Rzymską, a jakobini świętowali "ugaszenie tej rzymskiej pochodni fanatyzmu", jak określali papiestwo. Po dwóch latach Napoleon wydał pozwolenie na przewiezienie trumny ze zwłokami papieża do Rzymu i pochowanie w Bazylice św. Piotra. Nie dane było Piusowi VI dwukrotnie otworzyć Świętych Drzwi w czasie swego 24-letniego, najdłuższego od czasów św. Piotra, pontyfikatu. Po raz pierwszy w historii lat jubileuszowych nie doszło do obchodów z racji politycznych. Kolejne stulecie będzie świadkiem następnych przerw w obchodach Jubileuszy.

O. Marek Rostkowski OMI, Rzym