Prawdomówność wobec chorych i umierających. Główne punkty odniesień praktycznych

ks. Stanisław Warzeszak Bioetyka. W obronie życia człowieka ISBN: 978-83-61533-91-7 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2010

Wybrane fragmenty Lęk przed postępem biotechnologicznym Nadzieja czy utopia? Teologiczno-moralny status ludzkich marzeń i lęków Lęk czy odpowiedzialność za postęp? prawdomówność wobec chorych i umierających Mówić prawdę, szanując godność osoby Mówić prawdę, wczuwając się w odbiorcę prawdy Mówić prawdę, odkrywając sens życia w miłości Mówić prawdę, wyzwalając ku pełni życia Główne punkty odniesień praktycznych Gdy Papież cierpi i umiera Czy życie z probówki jest darem Boga?

5. Główne punkty odniesień praktycznych

W świetle przeprowadzonych analiz można sformułować kilka wniosków, które mogą stanowić punkty odniesień praktycznych w mówieniu prawdy chorym i umierającym.

1.    Mówić prawdę tak, aby prawda prowadziła do racjonalizacji rzeczywistości, która jest niewiadomą, niepewną i budzi lęk: "Choroba jest poważna, ale można ją opanować".

2.    Nie tylko informować, ale formować: "Trzeba nam pomóc w tej terapii, w jej powodzeniu będzie zależeć bardzo dużo od twojej postawy".

3.    Stawiać na sprawność wczuwania, która pozwoli na podtrzymywanie pozytywnego stanu przeżyć pacjenta: "My wszyscy lekarze jesteśmy zatroskani o stan twojego zdrowia".

4.    Budzić nadzieję opartą nie na kłamstwie klinicznym ("to nic poważnego"), ale na realnych możliwościach medycyny, opieki lekarskiej i emocjonalnej współpracy pacjenta: "To jest nasza wspólna sprawa, razem spróbujmy przezwyciężyć chorobę, ocalić życie".

5.    Nie wykluczać ryzyka i rozwiązań ostatecznych, dając jednak realne nadzieje: "Jest nadzieja na poprawę, ale trzeba się zawsze liczyć z najgorszym".

6.    Nie skazywać pacjenta na poczucie odrzucenia: "Proszę nas zostawić, nic więcej nie możemy zrobić dla ciebie" - raczej: "Naszym celem jest zapewnić Ci jak najwyższą jakość życia, abyś mógł zrealizować jak najwyższy poziom sensu życia".

7.    Starać się tak mówić prawdę, zwłaszcza tę trudną dla pacjenta, aby nie przerywać więzi emocjonalnej. Unikać takiego mówienia prawdy, w którym brakłoby empatii: "Masz raka, nic na to nie poradzimy".

8.    Mówić tyle prawdy, na ile pacjent jest w stanie ją przyjąć w danym momencie. "Na dzień dzisiejszy stan zdrowia przedstawia się dla Ciebie (nie) dość pomyślnie".

9.    Mówienie prawdy nie może szkodzić (primum non nocere), lecz zawsze służyć rzeczywistemu dobru pacjenta; w perspektywie śmierci powinno pomóc w przygotowaniu go do twórczego odejścia: "Twoje życie chyli się powoli ku zachodowi, trzeba wykorzystać dzień ...."

10. Mówić prawdę zawsze w trosce o pacjenta, bo lepiej jest dla niego, gdy wie,  niż się domyśla : "Nie ma wątpliwości co do tego, że choroba jest poważna, ale możliwa do leczenia".

11. Przekazywać informację z uwagi na to, do czego będzie ona służyć pacjentowi: np. celem przygotowania się na operację, na długi proces terapeutyczny, na śmierć ...

12. Nie unikać mówienia prawdy ostatecznej, pytań o śmierć: pacjent ma prawo wiedzieć o zbliżającym się końcu życia i do tego się przygotować.

13. Mieć odwagę wyznawać z przekonaniem: "zrobiliśmy wszystko, co było w naszej mocy, aby zapewnić jakość życia i podnieść jego sens, ale przychodzi moment, kiedy śmierć zdaje się dopełniać ten sens".

14. Wyznawać zasadę: "życie fizyczne nie jest absolutną wartością, a śmierć nie jest absolutnym złem — trzeba bowiem umrzeć, aby żyć wiecznie".

15. Przygotowywać pacjenta na twórcze odejście, pomagając mu uporządkować jego fundamentalne wybory życiowe, włącznie z wyborem religijnym.

* * *

Mówienie prawdy ciężko chorym i umierającym stanowi złożony problem relacji lekarz-pacjent. Istnieje ogólne prawo pacjenta do poznania prawdy o swoim stanie zdrowia i możliwościach terapeutycznych; opiera się ono na rozumnej naturze człowieka, wyposażonej w zdolność poszukiwania prawdy i na tej podstawie staje się także przedmiotem zobowiązań etycznych. Autor argumentuje, że obowiązek mówienia prawdy chorym i umierającym odnosi się do afirmacji ich ludzkiej godności. Z powodu tej samej godności i obowiązku mówienia prawdy należy położyć silny nacisk na jakość relacji lekarza do pacjenta, tzn. na empatię opartą na inteligencji emocjonalnej. Empatia nie jest tylko jednym z najbardziej efektywnych sposobów relacji do pacjenta, lecz także wzmacnia szanse na powodzenie zabiegów terapeutycznych. Jest także najlepszym środkiem przygotowania pacjenta do podjęcia ostatnich egzystencjalnych decyzji i wyborów wobec nadchodzącej śmierci. Bliskość śmierci zakłada proces osobowego dojrzewania i odkrywania nowego sensu życia na etapie poważnej choroby lub umierania. Wówczas celem staje się osiągnięcie rozwiązania transcendentnego jako ostatecznego dopełnienia życia ludzkiego i śmierci. Prawdomówność wobec umierającego pacjenta wydaje się stanowić absolutną powinność z uwagi na konieczność przygotowania pacjenta na odejście a więc dopełnienia jego opcji fundamentalnej.

dalej >>

opr. aw/aw