Nota wyjaśniająca do listu do biskupów niemieckich

Papież Jan Paweł II po raz trzeci skierował do biskupów niemieckich list dotyczący trudnej kwestii, jaką jest znalezienie właściwej formy udziału poradni katolickich w strukturach poradnictwa przewidzianych przez prawodawstwo państwowe w myśl ustawy o ciąży i rodzinie z 21 sierpnia 1995 r.

1. List ten, datowany 3 czerwca 1999 r., należy odczytywać w kontekście dwóch poprzednich wypowiedzi papieskich. Już w liście z 21 września 1995 r. Papież zajął stanowisko wobec nowej regulacji prawnej aborcji. Wyrażał w nim poważne wątpliwości w związku ze współudziałem poradni kościelnych w praktyce zalegalizowanej aborcji i wzywał biskupów, aby na nowo określili formy działania poradnictwa kościelnego. W ciągu dwóch następnych lat Stolica Apostolska prowadziła intensywny dialog z Konferencją Episkopatu Niemiec, szukając wspólnie z nią rozwiązania tego złożonego problemu.

W liście z 11 stycznia 1998 r. Ojciec Święty zwrócił się ponownie do współbraci w Niemczech. Wzywał ich usilnie, aby pozostali czynnie obecni w strukturach poradnictwa dla kobiet poszukujących pomocy, ale zarazem by sprawili, że nie będzie już wydawane żadne zaświadczenie, które według prawa stanowi konieczny warunek niekaralności aborcji. Konferencja Episkopatu Niemiec, zdecydowana spełnić to zalecenie, powołała zespół roboczy, aby wypracował formy jego praktycznej realizacji. Propozycje przedłożone przez ten zespół zostały wnikliwie rozpatrzone przez plenarne zgromadzenie biskupów w dniach 22-23 lutego 1999 r. Na zakończenie tej sesji bp Karl Lehmann, przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec przekazał Papieżowi sprawozdanie zespołu roboczego wraz z rezultatami debaty biskupów. W liście z 3 czerwca 1999 r. Najwyższy Pasterz Kościoła przedstawia teraz swoją decyzję, podjętą po ponownym wnikliwym przemyśleniu i rozważeniu na modlitwie przed Panem różnych aspektów problemu.

2. Konferencja Episkopatu Niemiec nie zdołała osiągnąć jednomyślności w tej sprawie. Większość biskupów opowiedziała się za nowym «programem poradnictwa i pomocy», który oprócz poradnictwa ma zapewnić kobietom potrzebne im wsparcie, pomoc i pośrednictwo oraz przewiduje nową formułę zaświadczenia o skorzystaniu z porady. Niemała liczba biskupów była jednak zdania, że propozycja ta nie odpowiada w pełni na wezwanie Papieża i opowiedziała się za programem poradnictwa, które nie będzie się wiązało z wydawaniem zaświadczenia przewidzianego przez prawo.

W swoim liście Jan Paweł II uwzględnia zasadnicze motywacje obydwu opinii występujących w łonie Konferencji Episkopatu Niemiec i proponuje decyzję, która — nawiązując do dwóch poprzednich wypowiedzi papieskich — stanowi syntezę godzącą postulaty obu stron. Jest oczywiste, że także w tej kwestii Ojcu Świętemu bardzo zależy na zachowaniu jedności w prawdzie i miłości. Jego misja Następcy Piotra polega przecież zasadniczo na tym, że jest on zasadą i widzialnym fundamentem jedności Kościoła katolickiego.

Papież składa specjalne podziękowanie biskupom niemieckim za to, że wielokrotnie wskazywali na konieczność zachowania jedności między sobą oraz ze Stolicą Apostolską, dążąc do znalezienia wiarygodnego rozwiązania i do przezwyciężenia rozbieżności poglądów, jaka powstała wśród wiernych. Wyraża także nadzieję, że decyzja przez niego podjęta pomoże w odbudowaniu jedności w tej ważnej kwestii w łonie Konferencji Episkopatu oraz w złagodzeniu napięć w katolickiej opinii publicznej. Tak jak poprzednio wyraża jednoznaczne uznanie dla biskupów niemieckich, którzy od lat bronią prawa do życia dzieci nie narodzonych i w duchu Ewangelii nie szczędzą wysiłków, aby radą i czynną pomocą wspierać kobiety znajdujące się w trudnych sytuacjach.

3. Punktem wyjścia dla decyzji podjętej przez Jana Pawła II jest daleko idące uznanie dla «programu poradnictwa i pomocy». Program ten łączy poradnictwo ukierunkowane na obronę życia z poważnymi propozycjami pomocy, a więc jeszcze wyraźniej ukazuje cel działalności poradnictwa kościelnego: ma ono służyć konkretną pomocą kobietom znajdującym się w sytuacjach konfliktowych oraz bezwarunkowo bronić prawa dzieci nie narodzonych do życia.

Jednakże zaświadczenie, które w myśl «programu poradnictwa i pomocy» jest wydawane kobietom, nadal pozostaje głęboko dwuznaczne. Potwierdza co prawda, że celem poradnictwa jest obrona życia, i stanowi gwarancję uzyskania obiecanej pomocy, zarazem jednak może być wykorzystane w celu legalnego dokonania aborcji w myśl § 218a(1) kodeksu karnego. Papież zwraca uwagę, że właśnie dlatego nie udało się uzyskać jednogłośnej aprobaty biskupów dla «programu poradnictwa i pomocy».

Aby nie było mo żliwe wykorzystanie zaświadczenia jako przepustki do aborcji, Ojciec Święty poleca stosować w przyszłości pierwszy z wariantów zaproponowanych przez zespół roboczy, który mówi jedynie o celu kościelnego poradnictwa i pomocy, natomiast nie odwołuje się bezpośrednio do przepisów prawa i kończy się adnotacją: «Niniejsze zaświadczenie nie może być wykorzystane w celu dokonania niekaralnej aborcji». Ten dodatek sprawia, że mamy tu do czynienia rzeczywiście z zaświadczeniem innego typu, które ma jedynie potwierdzać fakt skorzystania z poradnictwa kościelnego i dawać prawo do obiecanej pomocy.

Wyjaśnienie to pozwala Kościołowi katolickiemu uwolnić się od sytuacji, która osłabia wyrazistość i stanowczość jego świadectwa na rzecz nienaruszalności każdego ludzkiego życia. Papież przypomina, że Kościół musi zawsze trwać na stanowisku bezwarunkowej obrony każdego życia nie narodzonego, a przemawiając na ten temat słowami i czynami winien zawsze i wszędzie posługiwać się jednym i tym samym językiem, unikając dwuznaczności i kompromisów.

4. Jan Paweł II prosi biskupów niemieckich, aby jednomyślnie przyjęli jego decyzję i zrealizowali ją w praktyce do końca bieżącego roku. W konsekwencji Kościół będzie nadal służył swoim doradztwem w przypadkach konfliktowych, dystansując się jednak w określonym punkcie od stanowiska przyjętego przez prawodawcę. Już nie zaświadczenie, które zezwala na dokonanie aborcji, ale liczne propozycje doradztwa i pomocy winny skłaniać kobiety, które nie mogą sobie wyobrazić życia z dzieckiem, do zwrócenia się do poradni kościelnych lub związanych z Kościołem. Jakość «programu poradnictwa i pomocy» musi gwarantować realną obecność Kościoła w strukturach poradnictwa dla kobiet w sytuacjach konfliktowych. Ponadto Papież wyraża nadzieję, że biskupi zdołają objąć «programem poradnictwa i pomocy» także wszystkie inne kobiety, które zmagają się z trudnościami i potrzebują pomocy.

Na zakończenie Ojciec Święty dziękuje pracownicom poradni oraz wszystkim, którzy publicznie lub prywatnie bronią życia nie narodzonego. Wyraża nadzieję, że wierni katolicy w jedności z biskupami i z Papieżem oraz we współpracy z wieloma innymi chrześcijanami i ludźmi dobrej woli będą nadal odważnie służyć życiu. Z listu wynika wyraźnie, że w tej kwestii wszelka polemika jest nie na miejscu, należy bowiem zdecydowanie stanąć w miłości i prawdzie po stronie matki i dziecka. Jedynymi «zwycięzcami» w tej debacie winny być kobiety znajdujące się w trudnych sytuacjach oraz nie narodzone dzieci.