Ćwiczenia duchowne w historii Kościoła

CO ZABRAĆ ZE SOBĄ PO PIERWSZYM TYGODNIU
ĆWICZEŃ DUCHOWNYCH?

Refleksje i wskazówki pomocne w odprawieniu i kontynuacji
Ćwiczeń duchownych św. Ignacego Loyoli
pod redakcją Józefa Augustyna SJ
Wydanie V rozszerzone

ISBN: 978-83-7505-213-8

wyd.: WAM 2009

WIZJA PIERWSZEGO TYGODNIA ĆWICZEŃ DUCHOWNYCH

Bp Antoni Długosz

Ćwiczenia duchowne w historii Kościoła

Ćwiczenia duchowne odegrały w historii wielką rolę. Świadczą o tym liczne wypowiedzi papieży: Piusa XI, Leona XIII i Piusa XII czy świętych, między innymi św. Karola Boromeusza, św. Franciszka Salezego, św. Alfonsa Marii Liguoriego. Już na początku swego powstania w XVI wieku, praktykowane w cichości życia wewnętrznego, w burzliwym czasie reformacji — okresie kontestacji wiary i Urzędu Nauczycielskiego Kościoła — przyczyniły się do reformy, dając wielu ludziom podstawy życia duchowego i wzbudzając postawę posłuszeństwa hierarchii. Pierwszym papieskim dokumentem, który dotyczy rekolekcji ignacjańskich, jest Breve Pawła III z 31 lipca 1548 roku, zatwierdzające w sposób uroczysty książeczkę Ćwiczeń duchownych. Rekolekcje ignacjańskie przetrwały próbę czasu, będąc dla każdego stulecia impulsem autentycznego życia duchowego.

W liście papieża Leona XIII do generała Towarzystwa Jezusowego o. Ludwika Martina z 8 sierpnia 1900 roku czytamy wielką pochwałę tej formy ćwiczeń rekolekcyjnych: „Ponieważ zaś dobroć moralna ludzkiej społeczności ma swe źródło w dobroci poszczególnych jednostek, przeto nie ulega wątpliwości, że odprawianie Ćwiczeń duchownych, w których rozmyśla się nad prawdami Bożymi, przynosi pożytek nie tylko jednostkom, lecz także całej społeczności”.

Pius XI należał do tych papieży, którzy okazywali wyjątkowe zainteresowanie Ćwiczeniami duchownymi. Jeszcze przed swoim pontyfikatem w młodości odprawiał Ćwiczenia duchowne, a następnie jako kapłan udzielał ich innym. Przed objęciem stolicy arcybiskupiej w Mediolanie odprawił miesięczne rekolekcje, a jako pasterz diecezji od 1921 roku organizował Ćwiczenia duchowne dla podległego sobie duchowieństwa. To samo później uczynił dla Kurii Rzymskiej, gdy został papieżem. Pius XI wydał wiele pism na temat Ćwiczeń duchownych, w tym trzy ważne dokumenty kościelne. W konstytucji apostolskiej Summarum pontificum z 25 lipca 1922 roku mówi o wielkiej skuteczności metody ignacjańskiej. W liście apostolskim Meditantibus nobis z 3 grudnia 1922 roku Pius XI zaleca Ćwiczenia duchowne jako najskuteczniejsze lekarstwo na niedomagania ówczesnych czasów. Encyklika Mens nostra podpisana 20 grudnia 1929 roku jest najbardziej uroczystą wypowiedzią Stolicy Apostolskiej o Ćwiczeniach duchownych. To w niej Ćwiczenia duchowne zostały określone „skarbem Kościoła”. Przytoczono bowiem słowa św. Alfonsa Marii Liguoriego, że Ćwiczenia duchowne to: „skarb, który Bóg otwarł dla Kościoła w ostatnich czasach, za który należy Mu się niezwykła podzięka”.

Podobnie na temat Ćwiczeń, wskazując na ich niezwykłą skuteczność, wyrażał się Pius XII, który w encyklice Mediator Dei z 1948 roku przypomniał duchowieństwu i wiernym zalecenia Soboru Trydenckiego oraz przepisy Kodeksu Prawa Kanonicznego dotyczące Ćwiczeń duchownych. Są one według słów papieża najskuteczniejszym środkiem do duchowego odrodzenia świata i zaprowadzenia w nim należytego ładu, o ile pozostaną autentycznie ignacjańskie. Papież Paweł VI również zalecał wierność metodzie ignacjańskiej w prowadzeniu Ćwiczeń duchownych, akcentował ich funkcję wychowawczą oraz duchowo- religijną dla współczesnego człowieka.

Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele (nr 42), Dekrecie o przystosowanej odnowie życia zakonnego (nr 6), Dekrecie o formacji kapłanów (nr 8), Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim (nr 4) poleca kapłanom, zakonnikom i osobom świeckim jako środek uświęcenia: rozmyślanie, rachunek sumienia, rekolekcje, nawiedzenie Najświętszego Sakramentu. Rodzajem ćwiczeń duchownych jest także — według Soboru — ewangelizacyjna rewizja życia.

Także Jan Paweł II zachęcał do korzystania z Ćwiczeń duchownych, przemawiając 16 grudnia 1979 roku podczas modlitwy Anioł Pański: „20 grudnia minie pięćdziesiąta rocznica ogłoszenia encykliki Mens nostra. [...] Jest to dokument, który wywarł duży wpływ na pracę duszpasterską ostatnich dziesiątków lat i byłoby wskazane przeczytać go ponownie z uwagą. Pius XI zaleca metodę św. Ignacego — wypróbowanego przewodnika na tej drodze. Św. Ignacy bowiem otrzymał szczególny charyzmat od Boga dla dobra całego Kościoła. Z tego historycznego dokumentu pasterze dusz i instytuty zakonne czerpały natchnienie i zachętę do otwierania domów rekolekcyjnych, które można by określić jako płuca życia duchowego dla dusz i wspólnot chrześcijańskich. Rekolekcje bowiem są jednocześnie medytacją i modlitwą w atmosferze skupienia i ciszy. Przede wszystkim jednak są one szczególnym wewnętrznym bodźcem do otwarcia się na oścież — pod natchnieniem Ducha Świętego — na działanie łaski. W tym szczególnym dynamizmie rekolekcji chrześcijanin wchodzi w krąg myśli Bożych, w krąg Bożych planów. Musi zaufać Jemu — Prawdzie Miłości. Musi zdecydować się na pójście za Chrystusem, rozważając jasno swe możliwości i odpowiedzialność za otrzymane dary.

Mam nadzieję, że ta rocznica wydania encykliki jest opatrznościową okazją do przypomnienia kapłanom, zakonnikom, ludziom świeckim, aby pozostali wierni tego typu doświadczeniom i pomnażali je. Zwracam się z tą prośbą do wszystkich, którzy szczerze poszukują prawdy. Niech szkoła rekolekcji duchowych stanie się skutecznym lekarstwem na choroby współczesnego człowieka pociągniętego przez wichry ludzkich przeżyć do życia poza sobą, zaabsorbowanego zbytnio rzeczami zewnętrznymi. Niech rekolekcje staną się kuźnią ludzi nowych, autentycznych chrześcijan, zaangażowanych apostołów.

Powierzam te pragnienia wstawiennictwu Matki Bożej, osoby kontemplatywnej par excellence, mądrej mistrzyni rekolekcji duchowych”. 27 lutego 1982 roku Jan Paweł II mówił: „Szczególnie skutecznym środkiem do pełnej odnowy życia wewnętrznego okazały się Ćwiczenia duchowne św. Ignacego, które pozostawiły niezatarty ślad w historii duchowości. Na Ćwiczeniach ukształtowali się pierwsi jezuici i ich następcy; mając w ręku Ćwiczenia, stali się oni duchowymi przewodnikami niezliczonej rzeszy wiernych. Pomagali im odkrywać ich powołanie zgodnie z planem Bożym i stawać się, bez względu na stan życia, prawdziwymi, świadomymi obowiązków chrześcijanami”.

Również Katechizm Kościoła Katolickiego, mówiąc o potrzebie ascezy dla wzrostu duchowego człowieka, trzykrotnie cytuje w swym tekście Ćwiczenia duchowne św. Ignacego Loyoli (nr 2164, 2478, 2715).

dalej >>

Bp Antoni Długosz (ur. 1941), duszpasterz osób z problemem narkotykowym, twórca ośrodka rehabilitacyjno- readaptacyjnego dla narkomanów „Betania”, znany z programów telewizyjnych dla dzieci. Opublikował między innymi: Wprowadzenie do dydaktyki biblijnej; Słowa Jezusa prowadzą do nieba; Narkomania — ucieczka donikąd.

opr. aw/aw