Hezychazm

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Hezychazm

(gr. „spokojny”) Sposób uprawiania nieustannej modlitwy i prowadzenia życia ascetycznego, charakterystyczny dla chrześcijaństwa wschodniego. Uzdalnia on człowieka prowadzącego taki sposób życia do pozostawania w pełnym spokoju skupieniu w Bogu. Pod względem inspiracji i ogólnego podejścia początki hezychazmu pokrywają się z początkami samego monastycyzmu. Utrzymuje się opinia, że jego twórcą był Arseniusz Wielki (zm. ok. 449), który, usłyszawszy słowa „uciekaj, milcz i bądź spokojny”, porzucił błyskotliwą karierę nauczyciela na dworze cesarskim i zamienił ją na życie na pustyni. Pogłębienie duchowości tego prądu wiąże się z postacią św. Symeona Nowego Teologa (949-1002), który go przybliżył do mistycyzmu. W wieku XIII i XIV święci Grzegorz z Synaju i Nicefor Hezychasta wnieśli wielki wkład w upowszechnienie tego ruchu. Św. Nicefor dodał mu zawiłą technikę psychosomatyczną, w której skład wchodzi powtarzanie „modlitwy Jezusa”. Od św. Grzegorza Palamasa (ok. 1296-1359) hezychazm otrzymał dojrzałe podstawy dogmatyczne. Spór powstał jednak wokół twierdzenia, że człowiek — podobnie jak apostołowie na górze Tabor — może zobaczyć niestworzone światło chwały. Nawet ci, którzy utrzymywali, że jest to naprawdę światło Boże, twierdzili, że trzeba je raczej uważać za jakąś Bożą energię niż za Bożą istotę. Prąd ten zyskał nową popularność, kiedy św. Nikodem z Góry Athos (ok. 1749-1809) wydał drukiem antologię ascetycznych pism patrystycznych i hezychastycznych, znanych jako Filokalia. Hezychazm zmierza do scalenia osobowości ludzkiej przez nieustanną pamięć o Bogu, co możemy osiągnąć przez „strzeżenie” naszych serc. Hezychazm można by zatem określić jako „modlitwę serca”. Zob. Filokalia, istota i energie, modlitwa Jezusa, palamizm.

opr. mg/mg