Europa i wartości chrześcijańskie

16 grudnia 2000 r. w Starej Auli Synodu w Watykanie odbyła się sesja naukowa poświęcona 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego na cesarza, której dokonał papież Leon III 25 grudnia 800 r. w Bazylice św. Piotra. Sesję zorganizował Papieski Komitet Nauk Historycznych, jej obradom przewodniczył kard. Antonio María Javierre Ortas SDB, emerytowany prefekt Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, zaś moderatorem był przewodniczący Komitetu ks. prał. Walter Brandmüller. Referaty poświęcone były relacjom między państwem Karola Wielkiego a papiestwem, aspektom kościelnym, kulturowym i organizacyjnym koronacji, postaci Karola Wielkiego jako «ojca Europy». Dzień wcześniej, 15 grudnia, w ramach obchodów tej samej rocznicy została otwarta w Muzeach Watykańskich wystawa «Karol Wielki w Rzymie». Ojciec Święty skierował do kard. Javierre Ortasa orędzie, w którym nawiązując do dzieła unifikacji Europy, dokonanego przez Karola Wielkiego, wypowiada się na temat «Karty podstawowych praw», opracowanej ostatnio przez Unię Europejską, i wyraża rozczarowanie «faktem, że tekst Karty nie zawiera ani jednej wzmianki o Bogu, który skądinąd jest pierwotnym źródłem godności człowieka i jego fundamentalnych praw».

Czcigodny Brat w biskupstwie
Kard. Antonio María Javierre Ortas

Z radością dowiaduję się, że 16 grudnia będzie ksiądz kardynał przewodniczył sesji akademickiej poświęconej 1200. rocznicy koronacji Karola Wielkiego na cesarza, dokonanej przez papieża Leona III w dniu Bożego Narodzenia 800 r. Pragnąc uczestniczyć przynajmniej duchowo w uroczystości upamiętniającej to historyczne wydarzenie, przesyłam niniejsze orędzie, w którym przekazuję księdzu kardynałowi i całemu znakomitemu zgromadzeniu pozdrowienie i życzenia pomyślności.

Wspomnienie tego historycznego wydarzenia pozwala nam nie tylko spojrzeć w przeszłość, ale także skierować wzrok ku przyszłości. Przypada bowiem w chwili, gdy prace nad «Kartą podstawowych praw» Unii Europejskiej wchodzą w decydującą fazę. Ten pomyślny zbieg okoliczności zachęca do refleksji nad znaczeniem, jakie do dziś zachowuje podjęta przez Karola Wielkiego reforma kulturalna i religijna: jej oddziaływanie jest w istocie rzeczy daleko szersze niż dokonane przezeń dzieło zewnętrznego zjednoczenia różnych rzeczywistości politycznych ówczesnej Europy.

Wspaniała synteza starożytnej kultury klasycznej, przede wszystkim rzymskiej, z kulturami ludów germańskich i celtyckich, oparta na fundamencie Ewangelii Jezusa Chrystusa, stanowi kluczowy element wielkiego dzieła, przez które Karol Wielki przyczynił się do powstania kontynentu. Europa bowiem nie była wówczas jednością z geograficznego punktu widzenia i tylko dzięki przyjęciu wiary chrześcijańskiej stała się kontynentem, który w ciągu następnych stuleci potrafił szerzyć swoje wartości prawie we wszystkich częściach ziemi, dla dobra ludzkości. Mówiąc o tym, trzeba także zwrócić uwagę, że ideologie, które w ciągu XX stulecia rozlały wiele łez i krwi, również zrodziły się w Europie, gdy próbowała ona zapomnieć o swoich chrześcijańskich fundamentach.

«Karta podstawowych praw» opracowana przez Unię Europejską jest kolejną próbą stworzenia — na początku nowego tysiąclecia — syntezy fundamentalnych wartości, które mają kształtować współistnienie narodów europejskich. Kościoł z żywym zainteresowaniem śledził przebieg prac nad tym dokumentem. Nie mogę w związku z tym ukryć rozczarowania faktem, że tekst Karty nie zawiera ani jednej wzmianki o Bogu, który skądinąd jest pierwotnym źródłem godności człowieka i jego fundamentalnych praw. Nie wolno zapominać, że właśnie odrzucenie Boga i Jego przykazań doprowadziło w ubiegłym stuleciu do powstania bałwochwalczych tyranii, które krzewiły kult rasy, klasy społecznej, państwa, narodu czy partii, odrzucając kult Boga żywego i prawdziwego. Właśnie w świetle tragedii, jakie dotknęły XX stulecie, można zrozumieć, że prawa Boga i człowieka albo umacniają się nawzajem, albo razem zostają przekreślone.

Mimo wielu chwalebnych wysiłków przygotowany tekst europejskiej «Karty» nie zaspokoił słusznych oczekiwań wielu ludzi. Odważniejsza mogła być zwłaszcza obrona praw osoby i rodziny. W pełni uzasadniona jest bowiem troska o należytą ochronę tych praw, nie zawsze właściwie rozumianych i respektowanych. W wielu krajach europejskich są one zagrożone na przykład przez politykę sprzyjającą aborcji, prawie wszędzie legalnej, przez postawę coraz bardziej tolerancyjną wobec eutanazji, a ostatnio przez pewne projekty ustaw regulujących kwestię technologii genetycznych, ale nie respektujących w dostatecznej mierze ludzkiej godności embrionu. Nie wystarczy opiewać wielkimi słowami godności człowieka, jeśli potem samo prawodawstwo jawnie jej zaprzecza.

Wielka historyczna postać cesarza Karola Wielkiego przypomina o chrześcijańskich korzeniach Europy, przenosząc jej badaczy do epoki, która mimo nieuniknionych ludzkich ograniczeń była czasem imponującego rozkwitu kulturowego w prawie wszystkich dziedzinach ludzkiego doświadczenia. Poszukując swej tożsamości, Europa musi zdecydowanie dążyć do odzyskania kulturowego dziedzictwa, pozostawionego przez Karola Wielkiego i przechowywanego przez ponad tysiąc lat. Wychowanie w duchu chrześcijańskiego humanizmu jest rękojmią formacji intelektualnej i moralnej, która kształtuje młodzież i pomaga jej podejmować poważne problemy, jakie niesie z sobą rozwój nauki i techniki. W tym sensie także nauka języków klasycznych w szkołach może skutecznie dopomagać w zapoznawaniu młodych pokoleń z dziedzictwem kulturowym o nieocenionej wartości.

Wyrażam zatem uznanie wszystkim, którzy przygotowali tę sesję akademicką, a w szczególności przewodniczącemu Papieskiego Komitetu Nauk Historycznych ks. prał. Walterowi Brandmüllerowi. Ta naukowa inicjatywa jest cennym wkładem w dążenie do ponownego odkrycia wartości, w których można dostrzec prawdziwą «duszę» Europy. Korzystając ze sposobności, pragnę także pozdrowić chór chłopięcy katedry augsburskiej, którego śpiew stanowi godne uzupełnienie całości.

W tym duchu udzielam ksiądzu kardynałowi, prelegentom i uczestnikom sesji oraz pueri cantores specjalnego Apostolskiego Błogosławieństwa.

Watykan, 14 grudnia 2000 r.

opr. mg/mg