Ekonomia i zdrowie

19 listopada 1999 r. przed południem Ojciec Święty przyjął w Sali Klementyńskiej ok. 500 uczestników XIV Międzynarodowej Konferencji zorganizowanej w dniach 18-20 listopada przez Papieską Radę ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia. Przedmiotem obrad konferencji, której temat brzmiał: «Ekonomia a ochrona zdrowia», były zagadnienia globalizacji gospodarki oraz kontrasty ekonomiczne między państwami bogatymi i ubogimi w powiązaniu z problematyką ochrony zdrowia. Wzięli w niej udział teolodzy moraliści, ekonomiści i przedstawiciele władz sanitarnych różnych krajów świata. W przemówieniu powitalnym przewodniczący Papieskiej Rady abp Javier Lozano Barragán przedstawił pokrótce przebieg obrad. Poniżej zamieszczamy tekst przemówienia papieskiego, skierowanego do uczestników konferencji.

Czcigodni Bracia w biskupstwie i kapłaństwie, szanowni Panowie i Panie!

1. Miło mi spotkać się z wami wszystkimi, uczestnikami międzynarodowej konferencji, którą Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia zechciała w tym roku poświęcić refleksji na temat związków między ekonomią i ochroną zdrowia. Jest to temat bardzo aktualny i złożony, obejmujący zarówno zasady, na których opiera się polityka państwa, jak i misję ewangelizacyjną Kościoła.

Witam abpa Javiera Lozano Barragana i dziękuję mu za uprzejme słowa, które skierował do mnie przed chwilą w waszym imieniu. Serdecznie witam współpracowników Papieskiej Rady ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, a także wybitnych uczonych, badaczy oraz przedstawicieli państw i rządów, którzy zechcieli przybyć na to ważne sympozjum i podzielić się swoim dorobkiem naukowym.

Mając na celu wytyczenie kierunków konkretnych działań, podeszliście do tego zagadnienia nie tylko od strony czysto technicznej, ale w sposób naukowo organiczny i usystematyzowany. Przedstawiliście swoje rozważania w świetle wiary. Słowo Boże, które przynosi zbawienie całej ludzkości, pomaga bowiem lepiej ukazać związki między ekonomią i ochroną zdrowia, tak w sensie globalnym, jak i w specyficznych aspektach tego zagadnienia.

Lepsze zrozumienie tej rzeczywistości, która sama w sobie jest bardzo złożona i dotyczy całego świata, jest oczywiście możliwe dzięki słusznie wybranemu przez was ujęciu interdyscyplinarnemu. Rozważaliście relację pomiędzy ekonomią a ochroną zdrowia w świetle rozwoju historycznego, doktryny społecznej Kościoła, teologii i moralności. Wszystkie wasze prace przebiegały w duchu konstruktywnego dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego.

2. Wasze refleksje zawierają również wskazówki praktyczne: opracowaliście kilka propozycji dotyczących kierunków działań, które mogą polepszyć aktualne relacje pomiędzy ekonomią a ochroną zdrowia na poziomie ekonomicznym, społecznym, politycznym, kulturalnym i religijnym. Pragnęliście znaleźć odpowiedź na pytanie, co należy zrobić — w skali całego świata i poszczególnych krajów — aby oprzeć relację pomiędzy ekonomią a ochroną zdrowia na bardziej ludzkich i chrześcijańskich zasadach.

I właśnie to niepokojące pytanie waszego sympozjum musi dotrzeć do wszystkich ludzi dobrej woli oraz pobudzić do refleksji zwłaszcza tych, którzy na poziomie ogólnoświatowym i w każdym kraju są za tę sferę odpowiedzialni w sposób szczególny.

Nie można bowiem pogodzić się z faktem, że ograniczenia środków ekonomicznych, przejawiające się dziś na różne sposoby, faktycznie pogarszają przede wszystkim sytuację słabszych grup społecznych i uboższych obszarów świata, pozbawiając je niezbędnej opieki lekarskiej. Nie do przyjęcia jest również to, że w następstwie owych ograniczeń pozbawia się tej opieki ludzi znajdujących się w pewnych okresach życia lub sytuacjach, w których są oni szczególnie bezbronni lub słabi, takich jak na przykład okres przed narodzeniem, starość, ciężka choroba, choroby śmiertelne.

Każda osoba ludzka, stworzona na obraz i podobieństwo Boże, powołana jest do uczestnictwa w Boskim życiu, ma prawo zasiąść do wspólnego stołu oraz korzystać z dóbr, które przynoszą postęp, nauka, technika, medycyna.

3. Równie ważne jest wypracowanie pełniejszej wizji ochrony zdrowia, która będzie się wywodziła z antropologii respektującej całą osobę. Taka koncepcja zdrowia nie jest bynajmniej tożsama z brakiem chorób, ale jawi się jako dążenie do pełniejszej harmonii i do zdrowej równowagi na płaszczyźnie fizycznej, psychicznej, duchowej i społecznej (por. Orędzie na VIII Światowy Dzień Chorego, 13).

Ta odnowiona wizja ekonomii i zdrowia pozwoli w sposób bardziej pozytywny ustalić ich wzajemną relację. Do zadań Kościoła nie należy wskazywanie systemów ekonomicznych i systemów ochrony zdrowia, w których problemy relacji ekonomia — ochrona zdrowia mogą być skuteczniej rozwiązywane. Do jego misji należy zabieganie o to, aby w kontekście tzw. «globalizacji» podejmowano je i rozwiązywano w świetle tych walorów etyki, które pozwalają krzewić szacunek dla każdego człowieka i bronią godności wszystkich, poczynając od najsłabszych i najbiedniejszych.

4. Z wielkim bólem musimy stwierdzić, że kontrast pomiędzy wybujałym bogactwem i ubóstwem posuniętym niekiedy aż do nędzy nie tylko się nie zmniejsza, ale ma tendencję do ciągłego wzrastania (por. Sollicitudo rei socialis, 14). Fakt ten ma bardzo poważne, a czasami dramatyczne następstwa właśnie w odniesieniu do relacji między ekonomią i ochroną zdrowia.

Na szczęście w tej sytuacji coraz bardziej wzrasta świadomość godności każdej osoby i radykalnej, wzajemnej zależności pomiędzy ludźmi, co prowadzi w konsekwencji do pogłębienia poczucia, że solidarność jest obowiązkiem. Tylko w tej perspektywie można przezwyciężyć wizję ekonomistyczną, postrzegającą ochronę zdrowia w sposób zawężony, i usunąć liczne niesprawiedliwe dysproporcje występujące w relacji między ekonomią i ochroną zdrowia.

Dla chrześcijan w szczególności solidarność jest cnotą, która wyraża się w miłości i z niej się wywodzi, a w konsekwencji — także w zakresie opieki nad chorymi — rodzi postawy otwarcia i gotowości do pomocy. Najwyższym punktem odniesienia jest tu komunia trynitarna, z której chrześcijanin świadomie musi czerpać inspirację dla własnego życia, aby realizować w nim związki oparte na autentycznej miłości, której uprzywilejowanymi podmiotami bez wątpienia są najsłabsi bracia, a wśród nich chorzy.

5. Do nich chciałbym teraz zwrócić się ze szczególną życzliwością, obejmując nią również rodziny zatroskane o ich zdrowie, oraz do tych, którzy wielkodusznie i solidarnie im służą. Każdego z nich chciałbym raz jeszcze zapewnić o trosce Kościoła i jego niestrudzonym zaangażowaniu w budowę społeczeństwa bardziej sprawiedliwego i braterskiego.

Specjalny apel kieruję do rządzących oraz do organizacji międzynarodowych, aby podejmując problemy związane z relacją pomiędzy ekonomią i ochroną zdrowia, kierowali się wyłącznie poszukiwaniem wspólnego dobra.

Zwracam się z prośbą do producentów lekarstw, aby nigdy nie stawiali zysku ekonomicznego nad poszanowaniem ludzkich wartości, lecz by byli wrażliwi na potrzeby tych, którzy nie mogą korzystać z ubezpieczeń społecznych, oraz aby wprowadzali w życie konkretne inicjatywy mające na celu pomaganie najbiedniejszym i zepchniętym na margines. Trzeba pracować nad tym, by zostały zredukowane, a jeśli to możliwe usunięte różnice pomiędzy kontynentami, i wzywać kraje najbardziej rozwinięte, aby pozwoliły słabiej rozwiniętym korzystać z ich doświadczenia, technologii oraz części ich bogactwa ekonomicznego.

Oby jutrzenka trzeciego tysiąclecia zastała naszą planetę wraz ze wszystkimi jej dobrami w sytuacji bardziej odpowiadającej zamysłowi Bożemu i oby żaden z jej mieszkańców nie czuł się pozbawiony troski należnej jego osobie oraz jego zdrowiu, a także poszanowania dla równej godności każdego.

Maryi Dziewicy, która jest wzorem Kościoła i pojednanej ludzkości, powierzam owoc waszych prac, aby przez swe matczyne wstawiennictwo sprawiła, że urzeczywistni się pragnienie dobra, sprawiedliwości i pokoju, obecne w sercu każdego człowieka.

Wszystkim wam błogosławię.

opr. mg/mg